مصرف فرهنگی

مصرف در جامعهٔ مدرن چه اهمیتی دارد؟ زندگی روزمره مدرن آیا می‏تواند خارج از مفهوم مصرف معنا یابد؟ چنین مفهومی آیا ضرورتا به معنای سیطرهٔ قدرت سرمایه داری و کالائی شدن تام زندگی …

مصرف در جامعهٔ مدرن چه اهمیتی دارد؟ زندگی روزمره مدرن آیا می‏تواند خارج از مفهوم مصرف معنا یابد؟ چنین مفهومی آیا ضرورتا به معنای سیطرهٔ قدرت سرمایه داری و کالائی شدن تام زندگی روزمره است یا درون کردار مصرف ابداعاتی از زندگی روزمره می‏تواند مشاهده شود؟ مصرف فرهنگی[۱]، در نگاه ما ،فعالیتی اجتماعی و کرداری روزمره است. از طریق همین کردارهائی که ما مصرف فرهنگی می نامیم فرهنگ تولید می‏شود. در مصرف فرهنگی است که هم خلاقیت خود را در ساختن فرهنگ و هم تعلقات خود را به صنایع فرهنگی که ابزارها و هم شرایط ما در بروز خلاقیتهایمان هستند نشان می‏دهیم. مصرف فرهنگی سبک زندگی خاص ما را شکل می‏دهد، نیازها و تمایلات ما را سامان می‏دهد، مواد لازم برای تولید تخیلات و رؤیاهامان فراهم می‏کند، نشان دهندهٔ تفاوتها و تمایزات اجتماعی است ونمایانگر تولیدات ثانویهٔ ما در به‏کارگیری ابزارهای موجود است .

نظریه‏ها حول مصرف را می‏توان به سه دسته تقسیم کرد. دستهٔ اول که با عنوان مصرف انفعالی عرضه شده، نظریه‏هائی را شامل می‏شود که مصرف‏کننده را منفعل فرض می‏کنند و مصرف را نوعی دستکاری از ناحیه قدرت می پندارند. در این سنت دیدگاههای مکتب انتقادی ، دورهٔ اول رولان بارت و تا اندازه ای از روانکاوی خصوصا روانکا.وی پساساختارگرایانه لاکان می‏توان اشاره کرد. دستهٔ دوم افرادی را شامل می شود که به نوعی مصرف ارتباطی پرداختند. دراینجا مصرف رسانه‏ای تقریبا خنثی برای برقراری ارتباط فرض می‏شود. مصرف فرهنگی در این دید نوعی همچشمی، رقابت و ایجاد ارتباط است. مصرف همین طور تولید کنندهٔ معانی اجتماعی است. از طریق مصرف انسانها به ایجاد تفاوت و تمایز خود با دیگران کمک می‏کنند یا خود را به موقعیتهای فرادست‏تر نزدیک می‏کنند. نظریه زیمل و و بلن و همین طور داگلاس و ایشرود را می‏توان جملگی در ذیل مصرف ارتباطی جا داد.

در رویکرد سوم، به شکلی از مصرف ابداعی می‏پردازیم. مصرف خود نوعی تولید ثانویه فرض می‏گردد. مصرف کننده با کردار مصرف دست به ابداعاتی می زند که در نتیجهٔ آن ارادهٔ قدرت به زیر کشیده می‏شود، مصرف فرهنگی را عملی ابداعی و خلاقانه می‏دانند. در این سنت از مصرف به معنای سنتی آن واسازی می شود و معنائی جدید به آن عطا می‏شود. میشل دوسرتو در این سنت مصرف فرهنگی را ابداع و خلاقیت مصرف کنندگان در زندگی روزمره می‏داند و جان فیسک نیز مصرف کننده را تولید کنندهٔ‏ای می‏داند که کالاهای ناتمام را تکمیل می‏کنند. مطالعات فرهنگی نیز بیشتر به چنین درکی از مصرف علاقمند است.

[۱] - Cultural Consumption

عباس کاظمی

http://kazemia.persianblog.ir