آمیب‌های روده‌ای؛ عامل مرگ

«آنتاموبا هیستولیتیکا» نام علمی انگل آمیب بیماری‌زا در انسان است که سومین علت شایع مرگ در اثر بیماری‌های انگلی بعد از انگل‌های مالاریا و شیستوزومیاست.
این انگل تک‌سلولی در …

«آنتاموبا هیستولیتیکا» نام علمی انگل آمیب بیماری‌زا در انسان است که سومین علت شایع مرگ در اثر بیماری‌های انگلی بعد از انگل‌های مالاریا و شیستوزومیاست.

این انگل تک‌سلولی در روده انسان زندگی می‌کند و با آسیب رساندن به غشای روده‌ها از سلول‌های خونی تغذیه کرده و باعث پارگی جدار روده و ایجاد اسهال خونی می‌شود. یکی از توانایی‌های انگل این است که برای در امان بودن از آسیب‌های محیطی می‌تواند با ایجاد یک غشا دور خودش به شکل کیست در آمده و به این ترتیب وقتی همراه مدفوع دفع می‌شود تا چند هفته زنده خواهد ماند و با ورود به دستگاه گوارش، دیگر افراد را آلوده خواهد کرد.

حدود ۱۰ درصد جمعیت جهان مبتلا به «آمیبیازیس» هستند، ولی در بیش از ۹۰ درصد این افراد بیماری به شکل بی‌علامت و در اثر حضور کیست در روده خود را نشان می‌دهد.

کیست آمیب آسیبی به روده‌ها نمی‌رساند، ولی وقتی فرد ضعیف می‌شود کیست‌ها به شکل فعال که «تروفوزویید» نامیده می‌شوند تغییر شکل داده و انگل به جداره روده حمله کرده و باعث ایجاد جراحت می‌شود و همان‌گونه که گفته شد خونریزی ایجاد می‌کند. وقتی شدت جراحت و خونریزی زیاد باشد اسهال خونی شدید ایجاد و بیماری شدیدتر می‌شود.

راه‌های انتقال آمیب

همان‌گونه که گفته شد کیست آمیب در روده افراد زیادی وجود دارد ولی به شکل بی‌علامت بوده و باعث بیماری نمی‌شود. این افراد همه روزه کیست‌ها را با مدفوع‌شان دفع می‌کنند. تا زمانی که مدفوع به شکل بهداشتی دفع می‌شود و افراد بعد از دفع مدفوع دست‌ها را کامل می‌شویند احتمال آلودگی دیگران وجود ندارد، ولی زمانی که این اصول رعایت نشود، آلودگی منتشر می‌شود.

شایع‌ترین حالت پخش شدن آلودگی این است که افراد دارای کیست در مشاغل مربوط به مواد غذایی مثل نانوایی‌ها، رستوران‌ها و نظایر آن کار کنند و بدون رعایت بهداشت بعد از دفع کیست از مدفوع آن را به مواد غذایی انتقال داده و باعث آلودگی افراد زیادی شوند. به همین دلیل است که اکنون این‌گونه کارکنان از طرف سازمان‌های بهداشتی آزمایش می‌شوند تا در صورت وجود کیست در روده ابتدا درمان شوند.

نکته دیگری نیز در مورد آمیب مهم است و آن این‌که برخلاف بسیاری از میکروب‌های عامل اسهال مثل وبا و حصبه که با کلرزنی به آب از بین می‌روند، آمیب چون تک‌سلولی است با کلر از بین نمی‌رود و در صورتی که در منطقه‌ای شایع شود، تنها راه مبارزه با آن جوشاندن آب است که باعث مرگ انگل می‌شود.

به جز اسهال خونی، آمیب می‌تواند با نفوذ به کبد ایجاد آبسه در کبد کند. آبسه به تجمع چرک گفته می‌شود که باعث ورم و درد در کبد می‌‌شود.

درمان آمیب در ۲ مرحله شرح داده می‌شود؛ مرحله اول درمان کیست‌هاست که باید در افرادی که با غذا سر و کار دارند، حتی اگر اسهال نداشته باشند انجام شود. این درمان با داروهایی مثل «یدوکینول» انجام می‌شود. در مرحله دوم که آمیب با نفوذ به جداره روده باعث آسیب روده و اسهال خونی می‌شود داروی «مترونیدازول» درمان انتخابی است که باید به همراه یدوکینول استفاده شود. همین دارو در آبسه‌های کبدی نیز درمان انتخابی است.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی