ارزیابی نادرست ترامپ از اهداف ایران

پس از گذشت دو سال از توافق هسته ای و گزارشات مکرر آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر تایید پایبندی ایران به برجام, دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا حاضر به پذیرش و اجرای این توافق چندجانبه و معتبر نیست, غافل از اینکه در این مدت نگاه جهان به ایران دچار تحولی شگرف شده است رییس جمهوری آمریکا که از دوره رقابت های انتخاباتی سال 2016 با بدترین توافق تاریخ آمریکا نامیدن برجام, این توافق را زیر سوال می برد, حال از اعلام پایبندی ایران به برجام خودداری کرده است وی پیشتر دوبار ناچار به تایید اقدامات صلح آمیز هسته ای ایران و در نتیجه تمدید تعلیق تحریم های ضد ایرانی در این حوزه شد
تصور مقامات آمریکایی چه پیش از برجام و چه پس از توافق بر آن بود که فشار تحریم ها, ایران را پشت میز مذاکره کشانده تا مهمترین موضوع کشور خود را به گفت وگو بگذارند, در حالی که رفع تحریم ها تنها یکی از اهداف جمهوری اسلامی در ورود به مذاکرات داشت و غرب دیگر دلایل ایران را نادیده انگاشته است در ادامه بیشتر بخوانید

** برداشت ناصحیح از چرایی ورود ایران به مذاکرات

برخلاف تصورغلط غرب و به ویژه آمریکایی ها مبنی بر رفع تحریم ها به عنوان اولویت نخست تهران، اثبات صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران به جهان یکی از مهمترین مسائل مورد توجه مقامات جمهوری اسلامی بود. آمریکا با تهدید نشان دادن برنامه هسته ای ایران، اجماعی علیه ایران ایجاد کرد و با این ابزار توانست تهران را در برابر جهان متهم جلوه دهد.

در این مقطع، حل وفصل اختلاف هسته ای پشت میز گفت وگو برای مقامات ایران اهمیت یافت تا برخلاف خواست و اراده آمریکا از برنامه هسته ای صلح آمیز خود دفاع کرده و همچنین کشورها و مجامع بین المللی را نیز از نیات شوم کاخ سفید آگاه کند، ضمن این که اثبات حقانیت ایران در پیشبرد برنامه هسته ای، تحریم و تنگناهای بین المللی علیه ایران را نیز مرتفع می ساخت.

رویکرد تنش زدای حاکم بر دولت یازدهم و اتکا به قدرت نرم دیپلماتیک نیز مزید بر علت شد تا در نهایت ایران و گروه 1+5 در تیرماه 94 یعنی پس از نزدیک به دو سال گفت وگوهای سخت و فشرده به برجام دست یابند؛ توافقی که اینک به مهمترین مانع در برابر زیاده خواهی های کاخ سفید و کنگره تبدیل شده و اصرار آنها بر برجام شکنی به انزوای ایالات متحده منجر می شود.

ایالات متحده که تا پیش از برجام بانی صدور شش قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت سازمان ملل متحد و دوازده قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی بود، حال نقش و جایگاه گذشته خود را از دست داده است. به رغم اعلام مواضع اخیر ترامپ و عدم تایید پایبندی ایران به برجام از جانب رییس جمهوری آمریکا، این کشور تا کنون تنها عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی را در کنار خود دارد.

مقایسه ای هر چند اجمالی بین سیاست خارجی دولت گذشته و کنونی آمریکا گویای این واقعیت است که مواضع 10 ماه گذشته ترامپ، آمریکا را در مجامع بین المللی و بین قدرت های بزرگ به گوشه ای رانده است.

در جهان کنونی، توهم فرمانروایی بر دنیا به سبک امپراتوری های باستان و یکجانبه گرایی در سطوح منطقه ای و بین المللی برای بازیگران متصور نیست. بنابراین بی اعتنایی ترامپ به تصمیمات سازمان های معتبر بین المللی همچون سازمان ملل و آژانس، وجهه واشنگتن را زیر سوال برده است.

** آمریکا و بندهایی از برجام که نقض شد

دونالد ترامپ تاکنون خود را پایبند به برجام نشان داده و ایران را به نقض روح توافق متهم گرده اما واقعیت این است که به هیچ یک از دو (روح و متن برجام) متعهد نبوده است. در 10 ماه گذشته حضور ترامپ در کاخ سفید، وی بارها مفاد برجام را زیر پا گذاشته و در اعلام مواضع گذشته و اخیر، بند 29 برجام را نقض کرده است.

بر پایه این بند از توافق هسته ای «اتحادیه اروپایی و دولت های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تاثیرگذاری منفی و مستقیم بر عادی سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهدات شان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت آمیز این برجام خودداری خواهند کرد.»؛ بندی که در جریان همه سخنرانی های و اعلام نظرهای ترامپ نادیده گرفته شده است.

در این مدت رییس جمهوری تازه کار ایالات متحده به بندهای 26 و 28 برجام نیز بی اعتنا بوده که با واکنش مقامات جمهوری اسلامی مواجه شده است.

در بخشی از بند 26 برجام به وظایف ایالات متحده اشاره شده و آمده است: ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم های مشخص شده در پیوست 2 به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش بینی شده در این برجام ، در چارچوب نقش مشخص رئیس جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم های مشخص شده در پیوست 2 که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می نماید.

در بخش هایی از بند 28 برجام هم آمده است که «گروه 1+5 و ایران متعهد هستند که این برجام را با حسن نیت و در فضایی سازنده، برمبنای احترام متقابل اجرا نمایند و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح وهدف این برجام که اجرای موفقیت آمیز آن را مختل سازد، خودداری کنند.»

با توجه به مفاد مذکور در برجام، آمریکای ترامپ نه تنها گامی در راستای اجرای توافق هسته ای بر نداشته که به طور دایم در مسیر تحقق اهداف توافق سنگ اندازی می کند. ارجاع موضوع تایید یا رد پایبندی ایران به برجام هم در ادامه همین رویکرد صورت گرفته است. بنابراین، در برهه کنونی، مواضع سنجیده و قاطعانه ایران و دیگر اعضای گروه 1+5 بیش از پیش اهمیت می یابد.