فواید زایمان طبیعی

بارداری و زایمان یک فرآیند کاملا فیزیولوژیک و طبیعی است که بر اساس فعالیت ها و تغییرات منظم طبیعی صورت می گیرد شاید در گذشته به علت کمبود امکانات بهداشتی ـ درمانی این کار با درد و دردسر بسیاری صورت می گرفته ولی امروزه با وجود تجهیزات پزشکی بیمارستان ها این دردها و نگرانی از اتفاقات ناگوار احتمالی به حداقل رسیده است

بارداری و زایمان یک فرآیند کاملا فیزیولوژیک و طبیعی است که بر اساس فعالیت‌ها و تغییرات منظم طبیعی صورت می‌گیرد. شاید در گذشته به علت کمبود امکانات بهداشتی ـ درمانی این کار با درد و دردسر بسیاری صورت می‌گرفته ولی امروزه با وجود تجهیزات پزشکی بیمارستان‌ها این دردها و نگرانی از اتفاقات ناگوار احتمالی به حداقل رسیده است.

با این حال در کشور ما با توجه به این که مادران جوان پیشینه‌ای منفی از این نوع زایمان از مادران نسل قبلی دریافت کرده‌اند، تصوری کاملا غلط در مورد زایمان طبیعی شکل گرفته و حتی عده کثیری از بانوان از این روش به عنوان روشی وحشیانه و غیرانسانی برای مادر یاد می‌کنند و تصور می‌کنند انجام زایمان غیرطبیعی یا عمل سزارین روشی مدرن و به روز در این زمینه است. این در حالی است که اثبات شده انجام عمل سزارین تا سه برابر خطر و عوارض ناخوشایند بیشتری برای نوزاد و مادر دارد.

آمارهای رسمی و غیررسمی در این زمینه کمی نگران‌کننده به نظر می‌رسد. در غرب پس از چند سال اجرای راهکارهای دولتی در زمینه افزایش رغبت مادران به زایمان طبیعی، در نهایت میزان سزارین از سال ۱۹۸۰ از ۲۵ درصد به کمتر از ۱۰ درصد کاهش یافته است. در صورتی که این رقم در ایران ۳۵ درصد افزایش داشته و از این میزان ۷۵ درصد عمل‌های سزارین غیرضروری و انتخابی بوده است. برخی آمار‌های غیررسمی نیز نشان می‌دهند ۹۰ درصد زایمان‌های صورت گرفته در ایران سزارین بوده و اغلب بیمارستان‌های خصوصی اصلاً زایمان طبیعی انجام نمی‌دهند. بنابراین دلایل کافی برای پیگیری جدی این معضل وجود دارد.

به طور کلی نداشتن اطلاعات کافی در مورد مراحل زایمان، ترس‌های بی‌مورد و ناآگاهی درباره فواید زایمان طبیعی از علل اصلی اجتناب زنان باردار از زایمان طبیعی است که به هر سه مورد پرداخته می‌شود.

● مراحل اصلی زایمان طبیعی

زایمان به سه مرحلۀ کلی تقسیم می‌شود: مرحله اول که دردهای زایمانی شروع شده و پیشرفت می‌کند تا رحم آماده خروج نوزاد شود. مرحله دوم که در آن خروج نوزاد و تولد اتفاق می‌افتد و مرحله سوم که جفت خارج می‌شود. مرحلۀ اول به سه فاز ابتدایی، اکتیو و انتقالی تقسیم می‌شود. در فاز ابتدایی دهانۀ رحم به صورت منظم منقبض می‌شود. برای هر زن این مرحله متفاوت است. بعضی حتی متوجه این مرحله نمی‌شوند، اما بتدریج رحم دردناک می‌شود. در فاز اکتیو فواصل درد سه یا چهار دقیقه‌ای به ۶۰ تا ۹۰ ثانیه تقلیل می‌یابد و انقباضات بیشتر می‌شود. تمرین‌های تنفس و به کارگیری تکنیک‌های آرامش‌بخش در این مرحله مفید است. در فاز انتقالی که از مراحل سخت زایمان است انقباضات زایمانی شروع می‌شود. هر یک از انقباضات تا یک و نیم دقیقه طول می‌کشد و هر سه دقیقه تکرار می‌شود. در مرحله دوم زایمان، جنین با کمک ماما یا متخصص بیرون می‌آید و در مرحله سوم جفت و ضمائم آن با پنج تا ده دقیقه تأخیر خارج می‌شود.

● ترس‌های بی‌مورد

اما علت دوری پزشکان زنان و زایمان و خود مادران از زایمان طبیعی چیست؟ به طور کلی چند عامل باعث ترس و نگرانی مادران باردار می‌شود. اولین ترس مادران از زایمان طبیعی درد آن است. در هر صورت زایمان عملی دردناک است، اما باورهای غلط در مورد هر دو روش زایمان موجب شکل‌گیری این تصور شده که سزارین درد کمتری نسبت به زایمان طبیعی دارد. با این حال اگر مادر درباره مراحل طبیعی زایمان اطلاعات درست و کافی داشته باشد می‌تواند براحتی بر درد ناشی از به دنیا آمدن نوزاد غلبه کند. وجود فردی حامی به لحاظ معنوی در کنار مادر نیز هنگام زایمان کمک بسیاری به وی می‌کند. از سوی دیگر در چند دهه اخیر روش‌های کاهش درد زایمان طبیعی به وجود آمده‌اند. رئیس انجمن مامایی کشور، با تقسیم روش‌های کاهش درد به دو گروه دارویی و غیردارویی، ‌توضیح می‌دهد: «روش‌های دارویی شامل استفاده از دارودرمانی ‌و گاز N۲O یا گاز خنده است که به وسیله ماسک استفاده می‌شود، اما روش‌های غیردارویی شامل زایمان در آب، ‌ماساژدرمانی، موسیقی‌درمانی، ‌هیپنوتیزم، ‌ورزش‌درمانی، طب فشاری، طب سوزنی، ‌آرام‌سازی تنفسی، ‌تصویر‌سازی ذهنی و از این قبیل است ‌که مادر باردار با دریافت اطلاعات کافی درباره هر یک از این روش‌ها دست به انتخاب می‌زند.»

ترس بعدی زنان نگرانی از نظر قوت و بنیه خودشان است. بیشتر آنان نگران این هستند که حین انجام زایمان توانایی کافی نداشته باشند و به خود یا نوزاد صدمه بزنند. این ترس در مادران طبیعی است و مادر باید بتواند با اعتماد به نفس کافی به خود دلگرمی بدهد. جایگزینی سزارین به دلیل بیهوشی و سپردن زایمان به پزشک گزینه اشتباهی است. در فرهنگ کشورهای غربی و توسعه یافته، زایمان طبیعی یک پیروزی و سزارین یک شکست برای یک زن و قابلیت‌های زنانه وی محسوب می‌شود.

ترس از رویدادهای پیش‌بینی نشده برای مادر یا جنین نیز ترس دیگری است که مادران با آن مواجهند. ترس از نچرخیدن سر نوزاد، باز نشدن کافی دهانه رحم، به وجود آمدن مشکلات لگنی برای مادر و... از نگرانی‌هایی است که مادران باردار را به سمت سزارین سوق می‌دهد. در صورتی که با وجود متخصصان در کنار مادر که در هر لحظه وضع جنین را بررسی می‌کنند مشکلی به وجود نخواهد آمد و اگر با درصد احتمال کمی، چیزی طبق برنامه پیش نرود در آن صورت متخصصان به سزارین رو می‌آورند. هرچند انجام عمل سزارین خود مشکلات زیادی برای مادر و جنین به همراه دارد. ورزش کردن و قوی بودن عضلات زن کمک بزرگی به وی و سالم بودن روند زایمان می‌کند.

برخی دیگر از مادران نگران آسیب‌های وارده احتمالی به جنین هنگام عبور از کانال رحم هستند. در حقیقت عبور جنین از مسیر طبیعی خود نه‌تنها برای وی خطرناک و مضر نیست، بلکه بشدت لازم و ضروری است. این کار باعث می‌شود استخوان جمجمه جنین فرم زیبا و طبیعی خود را پیدا کند و از طرفی هم تمام مواد زائد درون ریه و حلق و بینی وی تخلیه شود و در آینده درصد ابتلا به بیماری‌های تنفسی تا حد قابل توجهی کاهش می‌یابد. در صورتی که هیچ کدام از این موارد در سزارین رعایت نمی‌شود.

پنجمین ترس مادران از زایمان طبیعی، زایمان زودرس است که در مکانی رخ بدهد که شرایط لازم برای زایمان را نداشته باشد یا فرد مناسبی نباشد که به مادر کمک کند، اما اگر مادر با روند زایمان آشنا باشد می‌تواند دردهای کاذب پیش از زایمان را از دردهای اصلی تشخیص دهد. درصد خیلی کمی از زایمان‌ها به صورت زودرس رخ می‌دهند.

● باورهای نادرست در مورد زایمان طبیعی

دیگر علت مهم کاهش میزان زایمان طبیعی باورهایی است که زنان و مادران باردار در مورد این نوع زایمان دارند؛ در صورتی که این باورها کاملا اشتباهند. میزان خونریزی در سزارین دو برابر زایمان طبیعی است. احتمال عفونت و پارگی و بخیه در زایمان طبیعی بسیار پایین است. بیهوشی وجود ندارد، پس از زایمان برخلاف سزارین دردی حس نمی‌شود و زمان بهبود تنها یکی دو ساعت طول می‌کشد؛ در صورتی که در سزارین این مدت چند روز است. چسبندگی رحم به شکم و محدودیت در انجام کارهای روزمره وجود ندارد. احتمال عفونت و آمبولی کاهش می‌یابد و نیاز نیست بیمار آنتی‌بیوتیک زیادی مصرف کند.

بازگشت سریع عضلات بدن به فرم طبیعی، بازگشت سریع‌تر به محیط خانواده و شروع زندگی عادی و کاهش هزینه درمان از دیگر محاسن زایمان طبیعی است. زایمان طبیعی به نوزاد فرصت می‌دهد خود را با محیط خارج از رحم تطبیق دهد. از طرف دیگر مادرانی که زایمان طبیعی انجام می‌دهند در دادن آغوز به نوزادان خود موفق‌ترند، ولی در سزارین غده‌های شیری مادر هنوز ترشح نشده و نوزاد را دچار مشکل می‌کند. در زایمان طبیعی نوزاد به محض خروج روی سینه مادر قرار می‌گیرد و وی می‌تواند با فرزند خود ارتباط برقرار کند و حرف بزند. در صورتی که ارتباط بین مادر و فرزند در سزارین به علت بیهوش بودن مادر به تاخیر می‌افتد.

غیر از تمام این موارد، سزارین نسبت به زایمان طبیعی هزینه بشدت بالایی دارد و به لحاظ اقتصادی به صرفه نیست. پس از سزارین نیز مادران با مشکلات تحرکی و درد شدید روبه‌رو می‌شوند که به اجبار اطرافیان حتما باید حضور داشته باشند تا از نوزاد و مادر مراقبت کنند. در صورتی که این دردسرها در زایمان طبیعی به شکل قابل توجهی به حداقل می‌رسد. در کل همیشه هر چیزی به صورت طبیعی خودش انجام بگیرد، سالم‌تر و مفیدتر است. تولد کودک مهم‌ترین و زیباترین بخش زندگی هر مادری است، نباید خود را آگاهانه از بهترین بخش آن محروم کرد.

پری ناز قاسمی