آدم و حوا, یك آزمایش بزرگ

در روایات آمده است كه آدم و حوا به خاطر خوردن میوه ای سیب كه از آن منع شده بودند, از بهشت رانده شدند با توجه به این كه هر انسانی مسئول اعمال خویش است, چرا تمام انسان ها باید جور آن را بكشند

در روایات آمده است كه آدم و حوا به خاطر خوردن میوه‏ای (سیب) كه از آن منع شده بودند، از بهشت رانده شدند؛ با توجه به این كه هر انسانی مسئول اعمال خویش است، چرا تمام انسان‏ها باید جور آن را بكشند؟

باید دانست كه برای انسان، فراز و نشیب‏های زندگی، عبرت‏آموز و تجربه‏اندوز است و ظرفیت او را بالا می‏برد و قابلیت او را برای تحصیل درجات بهشت و یا فرو غلطیدن در دركات جهنم، به ظهور می‏رساند و علت اصلی برای هبوط آدم به زمین، همین بود كه به مقام خلافت الهی برسد و به جای بهشت معهود اولی، به بهشت موعود پایانی راه یابد.

برای توضیح بیشتر توجه شما را به مطالب زیر جلب می‏كنیم:

الف) ماجرای بهشت آدم و حوا، در سه آیه قرآن ذكر شده كه عبارتند از:

۱) بقره، آیه ۳۵ به بعد.

۲) اعراف، آیه ۱۹ به بعد.

۳) طه، آیه ۱۱۵ به بعد.

ب) از مجموع آیات مزبور و نیز آیه ۳۰ سوره بقره كه می‏فرماید: «من در زمین جانشینی قرار می‏دهم»، فهمیده می‏شود كه آدم و حوا از ابتدا برای زندگی و مرگ بر روی زمین آفریده شدند و ساكن شدن آنها در بهشت، تنها برای آزمایش بوده است. راز آمدن آدم به زمین نیز چنین بوده كه به منظور محرز شدن مقام خلیفهٔاللّهی وی، برتری او بر ملائكه اعلام شود و آن گاه دستور سجده كردن بر او به آنها داده شود؛ سپس او و حوا در بهشت ساكن گردند و بعد به زمین فرستاده شوند؛ اما آدم و حوا بر اثر خطای خود، بر آن پیشی گرفته، به صورت تنبیهی و با سابقه خطا، بر زمین قدم نهادند.

ج) افزون بر این، بر زمین آمدن آدم و حوا و رخداد مراحل مزبور، یك قضاء مسلم و حتمی الهی بود و این امر، پیامدهایی را به دنبال داشت كه در صورت واقع نشدن، آدم و حوا بدان دست نمی‏یافتند، كه این امور عبارتند از:

۱) گرچه آدم به خود ستم كرد و به لب پرتگاه هلاكت و دو راهی سعادت و شقاوت یعنی دنیا رسید؛ ولی او با آمدن به این دنیا، یكی از درجات سعادت و منازل كمال و ترقی را برای خود فراهم ساخت؛ به گونه‏ای كه اگر اصلاً به این عالم نمی‏آمد و یا می‏آمد، ولی خطا نمی‏كرد، هرگز آن را درك نمی‏كرد؛ زیرا بدون این جریان، آدم نمی‏توانست میزان فقر، ذلت، بیچارگی و قصور خود را دریابد و نمی‏توانست سعادت‏ها و راحتی‏هایی را كه در عالم قدس و جوار خداوند - در برابر زحمات، رنج‏ها و مشقت‏های این دنیا - به او داده می‏شود، به دست آورد.

آری، خداوند صفاتی مانند عفو، آمرزش، رأفت، توبه، پرده پوشی، فضل، رحمت و... دارد كه جز گنه‏كاران، از آنها برخوردار نمی‏شوند و در طی روزگار، نسیم‏های رحمتی از جانب او می‏وزد كه جز افرادی كه خود را در معرض آنها قرار می‏دهند، كسی بهره‏ای نمی‏برد و این همه در دنیا، دست یافتنی است.

۲) عهدی كه در سوره طه مطرح شده، به این حقیقت اشاره دارد كه پیمان عمومی بر پرستش و بندگی خدا، در دنیا حاصل می‏شود؛ زیرا در دنیایی كه انواع ناراحتی‏ها، دردها، ناملایمات، مرگ و زندگی، تندرستی و بیماری، گشایش و تنگ‏دستی، راحت و زحمت، یافتن و از دست دادن و... در آن جمع است، یك رویكرد ایمانی لازم است تا با نظر افكندن در آن، انسان خود را مملوك خدا دیده، استقلال، نورانیت، جمال و زیبایی و... را در این زاویه مشاهده كند و تنها با نگاه از این دریچه به دنیاست كه انسان، نادرستی در آن ندیده، هراسی نخواهد داشت و عهدی كه خداوند با آدم بست نیز در همین جهت است و تنها در دنیا، امكان تحقق خواهد داشت.

۳) انسان برای زندگی در زمین خلق شده است «من در روی زمین جانشین (نماینده‏ای) قرار خواهم داد».۱

بنابراین، دیر یا زود حضرت آدم و حوا باید به زمین می‏آمدند و در آن جا به زندگی خود ادامه می‏دادند.

۴) حضور حضرت آدم و حوا در بهشت، در حقیقت برای كسب آمادگی، برای زندگی در دنیا و روی زمین بوده است؛ نه این كه دائما در آن جا باشند. حضرت آدم و حوا، در بهشت، جاودانی نبوده‏اند؛ زیرا این بهشت، در صحنه قیامت بروز و ظهور دارد. از این رو، آنها در بهشت برزخی بوده‏اند كه محلی موقتی برای مؤمنان است و همه مؤمنان، پس از مرگ، بدان جا نقل مكان می‏كنند. آنها باید مدتی در آن جا می‏ماندند، تا آمادگی حضور در زمین را پیدا كنند.

۵) حضور انسان‏ها در زمین، به دلیل گناه آدم و حوا نبوده است؛ بلكه انسان برای آزمون و رشد، نیاز به حضور بر روی زمین داشت. این اندیشه كه ما گناه نخستین آدم و حوا را بر دوش می‏كشیم، از آموزه‏های مسیحیت تحریف شده است و دین اسلام، به آن اعتقادی ندارد.

۶) اصولاً گناه آدم و حوا، به معنای گناه اصطلاحی نیست؛ زیرا گناه، در جایی است كه تكلیف آمده باشد و بهشت، جایگاه تكلیف نیست و آدم و حوا، مكلف نبودند. آنان از زمانی كه به زمین آمدند، مكلف شدند. آن چه در بهشت، بین آدم و حوا و شیطان گذشت، آزمایشی عظیم برای آنها بود تا فریب سخنان شیطان را نخورند. بنابراین، آنها گناهی نكردند تا دامن دیگران را بگیرد.

۱) بقره، آیه ۱۳۰