نگاهی به آثار میركیانی

محمد میركیانی, در قالب ها و حوزه های متفاوتی نوشته است تفاوت قالب ها و حوزه های نوشتاری میركیانی, به معنای پراكنده كاری نیست زیرا بیش تر متن های میركیانی, جنبه و زمینه قصوی دارند

محمد میركیانی، در قالب ها و حوزه های متفاوتی نوشته است. تفاوت قالب ها و حوزه های نوشتاری میركیانی، به معنای پراكنده كاری نیست؛ زیرا بیش تر متن های میركیانی، جنبه و زمینه قصوی دارند. برای نزدیك شدن به انواع متن ها و آسان سازی تحلیل، اثار این نویسنده را به شكل زیر، دسته بندی كرده ام.

الف) داستان های واقعی

۱- زمستان و آتش

۲- روز بازی

۳- قطار سنگی

۴- تابستان كوتاه

۵- پنج سنگ

۶- روز تنهایی من

۷- پهلوان حیدر

۸- بعد از سفر بابا

۹- شاید فردا نباشد

۱۰- چشمه مروارید

۱۱- قلعه شاه مال منه

۱۲- سه آرزو

۱۳- دلاوران قلعه خورشید

۱۴- چه كسی ساعت شهر را دزدید؟

۱۵- افسانه خوشبختی

ب) متن های حكایی:

۱- سماور زغالی

۲- حوض كاشی

۳- شهر فرنگ

۴- دایی سهراب

۵- قصه خانه ما

از میان متن های حكایت محور بالا، سه كتاب نخست، حال و هوای گذشته را دارند. در این حكایت ها، نویسنده سیمای تهران قدیم را از میان روایت آدم ها و ذهنیت خود، به تصویر می كشد.

دو كتاب بعدی (دایی سهراب و قصه خانه ما) حكایت ـ داستان های امروزی اند ورود ذهنیت نویسنده (راوی) به محدوده ی زمانی، آگاهانه صورت می گیرد. در این متن ها نیز نویسنده، دوره ای از تاریخ و آداب شهر نشینی در تهران دوران كودكی خود را ورق می زند.

نمودار شماره۱- نمودار داستان نویسی محمد می كیانی

داستان ها <----------------------------------- حكایت ها <---------------- قصه ها

نمودار شماره ۲ – سهم بندی آثار و نوشته های محمد میر كیانی

داستان نویسی /یک سوم

باز نویسی قصه ها و حكایت نویسی /دو سوم

ج) متن نمایشی:

۱- جنگ بادكنك ها

این متن، فیلم نوشتی [فیلم نامه] است با مایه های كمیك كه در نوع خود جالب است. در حوزه سنی كودك و نوجوان، علی رغم وجود فیلم های فراوان، فیلم نوشت منتشر شده و خیلی كم سراغ داریم.

د) متن های افسانه ای و عامیانه:

۱- كوزه عسل

۲- دزد و آرزو

۳- طوطی وشكر

۴- افسانه چهار برادر

۵- سه آرزو

۶- قصه ما همین بود (۵ جلد)

۷- قصه های شب چله (۲ جلد)

۸- تن تن و سند باد

۹- گوهر گم شده

۱۰- قصه های خوب ما(۳ جلد)

۱۱- خنده كبك

۱۲- آواز بزغاله

۱۳- خواب روباه

نویسندگان حوزه ادبیات داستانی را بسته به این كه چه نقشی در خلق اثر دارند می توان دسته بندی كرد. دسته نخست: نویسندگانی هستند كه سوژه ها و ساخت های اجرا شده در متن های كهن و ادبیات كلاسیك را دستمایه نوشتن قرار می دهند. این دسته از كوشندگان حوزه ادبیات در یك بررسی دقیق تر به گروه های كوچگتری تقسیم می شوند كه «باز نویس» یكی از انواع آن است.

باز نویس، نویسنده ای است كه اثری را دوباره می نویسد وی بدون آن كه دخل و تصرفی در متن داشته باشد، فقط زبان را ساده و آن را قابل درك و دریافت خواننده نوجوان می كند. باز نویس این هدف ها را در نظر دارد:

۱- برقراری پیوند میان كودك و نوجوان از یك سو و تاریخ فرهنگ از سوی دیگر.

۲- آشنا سازی كودكان و نوجوانان با تجربه های گوناگون زندگی در گذشته، برای مقابله و رویارویی با مشكلاتی كه ممكن است در آینده پیش پای انسانها قرار گیرند.

۳- آماده سازی و توانمند سازی كودكان و نوجوانان در زبان و ادبیات فارسی؛ به گونه ای كه به آسانی بتوانند ادبیات رسمی را بخواننند و بفهمند.

۴- بهره مند سازی كودكان و نوجوانان از لذتی كه در متن ها و حكایت های گذشته نهفته است

برای رسیدن به هدف های یاد شده، بازنویس باید شرایط و ویژگی هایی داشته باشد؛ از جمله این كه باید:

ـ زبان فارسی را به خوبی بشناسد و با سبك ها و سیاق های نگارش و پیشینه و دگرگونی های تاریخی زبان فارسی آشنا باشد.

ـ روان شناسی كودك و نوجوان را بداند و با نیازهای ذهنی و زبانی این گروه های سنی آشنایی و به آن احاطه داشته باشد.

ـ نوشتن برای كودكان و نوجوانان را تمرین كرده باشد.

باز نویسی بنا به تقسم بندی های گوناگون چند نوع است كه دراین جا به خلاصه ای از انواع آن اشاره می شود

۱- ساده نویسی وروایت آزاد: در این نوع از بازنویسی،‌نویسنده (بازنویس) ضمن ساده كردن زبان و گاهی هم ساده كردن رویدادهای پیچیده، در حقیقت، آزادنویسی می كند.

۲- باز نویسی كه تحت تأثیر متن اصلی است. بیش ترین مخاطبان این متن های باز نویسی شده نوجوانان هستند. زیرا نوجوانان با مطالعه نسخه بازنویسی، آسان تر می توانند متن اصلی را بخوانند. معمولاً داستان های منظوم، به این روش باز نویسی می شوند.

۳- خلاصه نویسی

۴- ترجمه و بازنویسی كه بیش تر روی آثار اوستایی، مانوی و پارسی باستان صورت می گیرد.

۵- باز آفرینی خلقی نو و آفرینشی جدید، در این نوع بازنویسی باید دیده شود. در غیر این صورت، چیزی بیش از رونویسی و تقلید نیست .

اَشكال گوناگونی در باز نویسی و باز آفرینی، متصور است كه تاكنون بسیاری از این شكل ها، بیش ترین كاربُرد را داشته اند. فشرده ای از شكل های باز آفرینی را نام می بریم:

الف ـ باز نویسی به زبان نثر از متنی منظوم.

ب ـ بازنویسی به نظم از یك متن منثور.

ج ـ باز نویسی در قالب بازی نامه (نمایش نامه).

د ـ باز نویسی در قالب فیلم نوشت.

با استفاده از فناوری آموزشی، آثار بازنویسی را می توان به صورت های زیر ارائه داد:

آ ـ ارایه آثار بازنویسی در قالب برنامه های رادیویی و تلویزیونی.

نمودار شماره ۳ ـ منابع بازنویسی محمد میر كیانی

منابع بازنویسی

متن های حماسی ------------------ شاهنامه فردوسی ـ اسكندرنامه

متن های داستانی ------------------ ویس و رامین ـ سمك عیار ـ داراب نامه

مجموعه حكایت ها ------------------ گلستان ـ انوار سهیلی ـ مرزبان نامه

متن های دینی ------------------ اوستا ـ ارژنگ مانی ـ درخت آسوریك

حماسه های دینی ------------------ جاودان نامه ـ مختار نامه

قصه ها ------------------ تاریخ رسل و الملوك ـ قصص الانبیا

سخنان قصار ------------------ خواجه عبدالله انصاری ـ رشید وطواط

متن های عرفانی ------------------ منطق الطیر ـ كشف المحجوب هجویری

متن های تاریخی ------------------ تاریخ بیهقی ـ تاریخ جهانگشا

تذكره ها ------------------ ۰۰۰۰

آثار فلسفی ------------------ عقل سرخ سهروردی و.....

سفرنامه ها ------------------ سفرنامه ناصرخسرو ـ ابن بطوطه

دیوان شاعران ------------------ مثنوی ـ پنج گنج

ب ـ ارایه متن بازنویسی از طریق نوار و كتاب

پ ـ ارایه متن باز نویسی در قالب تصویر

ت ـ ارایه متن بازنویسی در قالب نقاشی متحرك

ث ـ ارایه متن بازنویسی در قالب فیلم های سینمایی.

برای روشن شدن ارزش بازنویسی، منابع اصلی بازنویسی را نشان می دهم.

با این جستار گشایی كوتاه، ورود به بحث كه بررسی و شناسایی شیوه نویسندگی محمد میركیانی است، آسان تر خواهد بود. در میان كتاب های میركیانی، دو مجموعه «حكایت های كمال» و «روزی بود، روزی نبود»، ارتباط بیش تر و نزدیك تری با بحث ما دارند. بنابراین بیش ترین اشاره و تكیه بحث، روی این دو مجموعه انجام می گیرد.

روزی بود، روزی نبودقصه های این مجموعه سه جلدی، در سال ۱۳۶۳ چاپ و منتشر شد. در این مجموعه سه جلدی كه هر جلد نام مستقلی دارد، ۴۲ قصه كوتاه حضور دارد. نویسنده پیرنگ، سوژه و ماجرای این قصه ها را پیش از سال ۱۳۶۳، از میان كتاب ها و منابع قدیمی انتخاب و بازنویسی كرده است. این منابع چنان كه خود نویسنده و بعضی از قصه های آشنای مجموعه، حكایت می كنند، عبارتند از

۱- خمسه (پنج گنج) نظامی گنجه ای

۲- دیوان اشعار شیخ بهایی

۳- گنج بی رنج فتح الله اویسی

۴- هفت اورنگ جامی

۵- بوستان سعدی

۶- دیوان پروین اعتصامی

۷- جوامع الحكایات محمد عوفی

۸- جامع التمثیل محمد جیله رودی

۹- مسالك و ممالك اصطخری

۱۰- پند تاریخ موسی خسروی

۱۱- زهرالربیع سید نعمت الله جزایری

۱۲- بهارستان حامی

۱۳- طوطی نامه ی نخشبی

۱۴- قصص و حكایات شیرین علی صدر

۱۵- تحریر تاریخ و صاف شرف الدین عبدالله فضل شیرازی

۱۶- امثال و حكم فارسی

و قصه های عامیانه و افسانه هایی كه نویسنده شنیده است.

نقاشی های این مجموعه، از نوع پرده نگاری و قهوه خانه ای است. خطوط ظریف و میناتوری و استفاده از رنگ های قهوه ای و اُخرایی، هامونی لازم را با موضوع قصه ها، پدید می آورد. به كارگیری خط نستعلیق برای عنوان قصه ها نیز در راستای هماهنگ سازی متن و دیگر عوامل تولید كتاب، صورت گرفته است.

---