شفاعت اهل بیت و تعارض آن با استدامه بر عصیان

همان شخص امور دنیوی را هدف بالغه و نهایی حیات ندانسته و با دقت در تنظیم میل خویش به دنیا در چارچوب زهد مثبت, جدیت و تلاش خویش را در عین متوجه نمودن به فعالیت های مثبت دنیوی, معطوف به تلاش در مسیر آخرت می نماید

مطابق روایتی از پیامبر اکرم (ص)، انسان به عمل کردن همانند عمل کسی که یقین به زندگی طولانی برای خود دارد، توصیه شده است، از طرف دیگر دعوت به عمل کردن مانند فردی شده است که یقین دارد فردا از دنیا خواهد رفت. چنین شخصی، با امیدواری به آینده و با فراغ بال، مشغول تهیه امور زندگی و تلاش برای پیشرفت و جبران اشتباهات گذشته خواهد بود. از طرف دیگر همان شخص امور دنیوی را هدف بالغه و نهایی حیات ندانسته و با دقت در تنظیم میل خویش به دنیا در چارچوب زهد مثبت، جدیت و تلاش خویش را در عین متوجه نمودن به فعالیت‌های مثبت دنیوی، معطوف به تلاش در مسیر آخرت می‌نماید. انسانی با خصایص فوق، از طرفی در امور دنیوی از زهد منفی و صوفیانه که مساوی با ترک دنیا و اجتناب از فعالیت‌های کمال بخش و مثبت دنیوی در بعد فردی و اجتماعی است، اجتناب ورزیده و از طرف دیگر، مخالف سرسخت دنیاگروی به نحو ماتریالیستی، لیبرالیستی و سرمایه‌داری است.

حال به یکی از مصادیق بارز افراط در رجا و امیدواری به رحمت الهی اشاره می‌نماییم. متاسفانه مشاهده می‌شود که برخی از مقدسین و اهل هیئات مذهبی، با استناد به برخی روایات در خصوص جایگاه رفیع حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و مبسوط الید بودن حضرت در شفاعت از مومنین و نیز ارج و اجر بالای عزاداری و گریه در مصیبت آن حضرت، مدعی می‌شوند که دریای گناهان ما با قطره اشکی بر حسین(ع) پاک می‌شود؛ حتی اگر چنین نیز نشود، حضرتشان در قیامت دست یاری به سمت عزادارن و گریه‌کنان خویش دراز کرده، ایشان را در هر درجه‌ای از آلودگی نفسانی که باشند از عذاب نجات می‌دهند. با شنیدن سخنان این افراد در ذهن آدمی چنین تصوری به‌وجود می‌آید که در قیامت برای عزاداران حسینی هیچ‌گونه حساب و کتابی وجود نداشته و ایشان علی‌رغم استقامت خویش در تکرار گناهان و تعدی به حدود الهی، باز هم بدون کوچکترین عذابی در قیامت، از عذاب دوزخ رهایی می‌یابند. ما در عین اعتراف به مقام شامخ امام حسین(ع) و جایگاه والای عزاداران و گریه‌کنان حسینی به این دوستان متذکر می‌گردیم که پایبندی به احکام الهی و التزام عملی به رعایت حدود و چارچوب شرع مقدس، شرط اصلی بهره‌مندی از شفاعت اهل بیت(ع) می‌باشد. کسی که علم به حرمت گناه دارد و در عین حال جهت نفس پروری و هواپرستی مرتکب گناهان گشته و هیچ‌گاه عزمی جزم و جدی برای توبه و اصلاح در عمل خویش ندارد، نمی‌‌تواند و نمی‌بایست متوقع شفاعت اهل بیت در قیامت باشد.

امام باقر(ع) می‌فرماید: “به خدا سوگند ما از جانب خدا برائتی نداریم، و میان ما و خداوند خویشی نیست و ما را بر خدا حجتی نباشد و جز با طاعت به خدا نزدیک نشویم. پس، هرکدام شما که فرمانبردار خدا باشد، ولایت ما سودش می‌رساند و هرکدام شما که خدا را نافرمانی کند ولایت ما سودش نرساند. وای بر شما فریب نخورید!”(۱.) شفاعت یکی از مزایایی است که خداوند به مومنان، اختصاص داده است. به‌واسطه شفاعت اگر شخص مومن، ایمان خودش را تا هنگام مرگ حفظ کند و مرتکب گناهانی نشود که سلب توفیق و سوءعاقبت به بار آورد، به عذاب ابدی، مبتلا نخواهد شد. گناهان کوچکش بواسطه اجتناب از کبائر و گناهان بزرگش به وسیله توبه،آمرزیده می‌گردد، و اگر موفق به توبه‌ نشد، تحمل مصائب دنیا بار گناهانش را سبک می‌کند و سختی‌های برزخ و مواقف آغازین رستاخیز، ناخالصی‌هایش را می‌زداید و اگر باز هم از آلودگی‌های گناهان، پاک نشد، بوسیله شفاعت که تجلی رحمت الهی در اولیاء خدا بویژه رسول اکرم و اهل بیت (ع) می‌باشد از عذاب دوزخ نجات خواهد یافت.

هیچ گاه شفاعت زمینه‌ای برای مفتوح شدن باب گناه نمی‌باشد. اگر اعتقاد به شفاعت سبب ارتکاب گناه باشد، “توبه” نیز که بخشایش گناهان را در پی دارد، مایه‌ تشویق به انجام دوباره گناه خواهد بود. در حالی که توبه یکی از باورهای اصیل اسلامی و مورد اتفاق مسلمانان است. قرآن نیز فرموده: “ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به سوی خدا توبه کنید، توبه‌ای خالص”(تحریم/۸.) اگر خداوند، شفاعت را برای همه انسانها و همه گناهان قرار می‌داد و مصادیق آن را مشخص می‌نمود، انسانها می‌توانستند با امید داشتن به شفاعت، با خیالی آسوده به پیروی از هوای نفس بپردازند، در حالی که چنین نیست. بفرموده علامه طباطبایی: “وعده شفاعت در صورتی مستلزم تمرد و عصیانگری است که مجرمین با تمام صفات و خصوصیات مشخص باشند و نسبت به تمام انواع عقاب و تمام اوقات آن جاری باشد. ولی اگر این امور مبهم باشند و معین نباشد که در مورد چه گناهانی و کدام گناهکاران و چه وقتی از قیامت است، هیچ کس نمی‌داند که آیا مشمول شفاعت می‌شود یا نه و لذا موجب تشویق بر انجام معاصی نخواهد شد”(۲.)

با تامل در آیات قرآن و گفتار معصومین(ع) درمی‌یابیم که خداوند، شرایط ویژه‌ای برای شفاعت قرار داده است. قرآن می‌فرماید: “در آن روز، (قیامت) شفاعت هیچ کس سودی نمی‌بخشد جز کسی که خداوند رحمان به او اجازه داد و به گفتار او راضی است”(طه/۱۰۱) نیز فرموده است: “برای ستمکاران نه دوستی وجود دارد و نه شفاعت کننده‌ای که شفاعتش پذیرفته شود” (غافر/۱۸.) همچنین در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: “همانا شفاعت ما اهل بیت به کسی که نماز را سبک بشمارد، نخواهد رسید”(۳.)

بنابراین اعتقاد به شفاعت نه تنها مایه گستاخی و گناه نیست، بلکه سبب می‌شود گروهی به این امید که راه بازگشت به سوی خدا برای آنان باز است، به یاری اولیای خدا، آمرزش الهی را بجویند و با کنار نهادن سرکشی، به سوی حق بازگردند.

مهدی امینیان

پی‌نوشتها:

-۱ منتخب میزان الحکمه، حدیث۱۳۵۷

-۲ المیزان، ج۱، ص۱۶۵

-۳ بحارالانوار، ج۸۲، ص۲۳۵