غار کتله‌ خور

غاری است خشکی ـ آبی واقع در استان زنجان، شهرستان خدابنده و در ۸۰ کیلومتری جنوب قیدار و ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران و ۵ کیلومتری شهر کوچک گرماب واقع است. در بعضی …

غاری است خشکی ـ آبی واقع در استان زنجان، شهرستان خدابنده و در ۸۰ کیلومتری جنوب قیدار و ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران و ۵ کیلومتری شهر کوچک گرماب واقع است. در بعضی از مناطق غربی ایران به کوه‌های کم ارتفاع «کتله» می‌‌گویند و احتمالاً وجه تسمیه غار نیز به همین علت باشد که غار در یکی از این کوه‌ها قرارگرفته ‌است و خورشید از پشت آن طلوع می‌کند و به‌جای «کتله خورشید» به آن «کتله خور» گویند.‏

غار کتله خور قبل از سال ۱۳۰۰ خورشیدی کشف شده و در سال ۱۳۳۰ توسط شخصی به‌نام «جمالی زنجانی» به ثبت رسید. حدود سال ۱۳۴۳ خورشیدی کوهنوردان به‌علت طولانی بودن دهلیز ورودی و کوتاه‌ بودن سقف آن و مشکلات عبور و مرور و فقدان جاذبه‌های، غارسنگی بی‌‌اهمیت جلوه شد ولی در سال ۱۳۶۵ گروهی مجهز از غارنوردان زبده همدان بازدید مفصلی از غار انجام دادند و توانستند شکل ‌گیری این غار را به‌دوران ژوراسیک یعنی بیش از ۱۲۰ میلیون سال قبل مربوط کنند.‏

ورودی غار یک دهلیز ۴۰۰۰ متری با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی است، پس از دهلیز فرعی یک دالان وسیع ۹۵۰ متری با سربالایی‌هایی به ارتفاع ۲ متر و گودال‌های خشک قرار دارد که با دو شاخه ۵۰ متری ادامه پیدا می‌‌کند و پس از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون می‌‌رسد. در داخل تالار کوچک بلورین، که به تالار ستون‌ها چسبیده چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد که احتمالاً محل خروج آب‌های فرورو سازنده غار است.‏

غار کتله‌خور، غاری است آهکی که در برخی نقاط آن گل ‌رس و خاک‌های حاوی اکسیدآهن قابل مشاهده‌ است. این غار از نظر سنی تقریباً هم ‌سن غار علیصدر همدان است البته این دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند. یکی این که غار علیصدر همدان غاری است کاملاً آبی اما غار کتله‌ خور زنجان غاری است تقریباً خشکی. دوم این که آهک‌های غار کتله‌خور نسبت به آهک‌های غار علیصدر بسیار خالص‌‌تر هستند که این خود عاملی جهت زیباتر شدن غار است، چرا که خالص بودن آهک‌ها موجب شفافیت آنها و در نتیجه عبور نور از قندیل‌‌ها می‌‌شود.‏

یک نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله‌ خور این است که شواهد و بررسی‌های انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان متصل می‌‌شود. همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که این گونه غارها در جهان بسیار کم ‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای ۷ طبقه باشد که البته تاکنون فقط ۳ طبقهٔ آن کشف شده است.‏