گونه های مختلف هنر معرق

برای اجرای معرق روی مبلمان هنرمندان اغلب شیوه زمینه چوب را ترجیح می دهند, زیرا استفاده از این شیوه باعث می شود که ناحیه معرق شده با سایر نواحی چوبی مبلمان هماهنگ باشد

● انواع معرق

▪ معرق نازک کاری

این شیوه از معرق که هم اکنون در استانهای غربی کشور مثل کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربیاز رواج بیشتری برخوردار است و بیشتر بر روی جعبه و قاب عکس و نظایر اینها کار می‌شود. در این شیوه معمولا جدول بندیها و حاشیه‌های موازی یا هندسی زیادی وجود دارد و در متن، طرحهای سنتی و بخصوص شطرنجی اجرا می‌کنند.

در این شیوه در لبه های تیز وسیله کاربردی مورد نظر قطعاتی هندسی به صورت مربع، مستطیل، متوازی الاضلاع و لوزی به صورت تکرار شونده نصب می‌کنند که اصطلاحا به آن "دندان موشی" و "جودک" گویند، البته این شیوه گاهی با منبت سنتی و مشبک همراه است. در این سبک گاهی به هنگام اجرای معرق، دور هر کدام از قطعات معرق را یک یا چند لایه روکش می‌چسبانند، که این لایه‌ها بعد از نصب قطعه و پرداخت به صورت یک خط محیطی در دور قطعات دیده می‌شود.

ضخامت قطعات معرق به کار رفته در این شیوه کمتر از معرق معمولی یا به عبارتی کمتر از ۳ میلیمتر ( حدود ۱ تا ۳ میلیمتر ) است. به همین دلیل به آن نازک کاری می‌گویند. دقت و نظم هندسی و زوایای دقیق در برش قطعات و چسباندن صحیح لازمه کیفیت فنی این سبک می‌باشد. از نظر هندسی سعی می‌شود در این شیوه از رنگ‌های محدودتری استفاده شود تا ریزه کاری‌ها به خوبی خود را نشان دهند.

● تکنیکهای معرق کاری

▪ معرق زمینه پلی استر

این نوع معرق به همراه یافتن ترکیب خمیر مشکی به وجود آمد و ساده‌تر شدن روند کار به جهت بی‌نیاز شدن از برش زمینه موجب شد رواج چشم گیری پیدا کند، تا جایی که امروزه تعداد زیادی از این گونه آثار در دسترس کاربران قرار داده می‌شود. در حال حاضر در میان تابلوهای عرضه شده به بازار تابلو ها سهم بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند.

در این نوع معرق، پس از اتمام برش طرح مورد نظر بوسیله چوبها به استثنا زمینه، قطعات معرق شده بالاتر از سطح زیر کار می‌باشند، بنابراین زمینه با رنگ پلی استر به رنگ دلخواه پر می‌شود تا همسطح نقوش معرق شده شود. زمینه رنگ می‌تواند مشکی، رنگی و یا حتی بصورت ابر و باد بوسیله رنگهای مختلف باشد.

در این شیوه رنگ کاری اهمیت فراوانی داشته چرا که کمترین سهل انگاری در شرایط محیطی (کم یا زیاد بودن دمای محیط) و مواد رنگی (عنوان مواد افزودنی و هارد نر به کار رفته) به کار رفته موجب از بین رفتن اثر و آسیب دیدگی آن می‌گردد که شرح آن در بخش آسیب شناسی معرق آمده است.

این شیوه در دو نوع زمینه مشکی و ابروباد اجرا می‌گردد که تنها تفاوت آن در بکارگیری رنگ مورداستفاده خمیر پلی استر است.

● معرق زمینه چوب

برای اجرای معرق روی مبلمان هنرمندان اغلب شیوه زمینه چوب را ترجیح می‌دهند، زیرا استفاده از این شیوه باعث می‌شود که ناحیه معرق شده با سایر نواحی چوبی مبلمان هماهنگ باشد.

۱) معرق زمینه چوب ساده:

معرق زمینه چوب ساده قدیمی‌ترین نوع معرق بوده که از شیوه جایگزینی به حالت امروزی خود درآمده است و هنرمند تمام سطح کار حتی زمینه را با بکارگیری مناسب چوبها می‌پوشاند. آنچه در این بخش بسیار اهمیت دارد دقت در درز کردن چوبهای زمینه با یکدیگر می‌باشد تا اثر هنری را از جلوه خارج نسازد.

این گونه معرق صورتهای مختلفی دارد:

الف) زمینه چوب یک تکه است (جایگزینی): که در این شیوه، قطعات معرق در محلهای خالی ایجاد شده روی زمینه چوب جای داده می‌شود و به شیوه هندی معروف می‌باشد.

ب) زمینه بصورت ورقهای چوب: در این شیوه، زمینه کار بوسیله درز شدن ورقهای چوب به یکدیگر در اطراف طرح ایجاد می‌گردد.

ج) زمینه نیز دارای موضوع است که همانند طرح اصلی، با تونالیته های مختلف چوب ایجاد می‌گردد.

۲) معرق تفکیک رنگ:

این شیوه، که امروزه بیشتر در میان هنرمندان آکادمیک رواج دارد، تقسیم‌بندی برشهای چوب و انتخاب تونالیته‌های چوب بر اساس قوانین نقاشی و تفکیک تونالیته رنگها صورت می‌گیرد. بدین صورت که ریزترین سایه روشنها و تونالیته‌های رنگی طرح مورد نظر بوسیله انتخاب مناسب رنگهای مختلف چوب و برش آنها ایجاد می‌گردد و در نهایت یک اثر رئال با پرداختن به تمام جزئیات پدید می‌آید.

در این شیوه چنانچه کوچکترین اشتباهی در انتخاب تونالیته‌های رنگی چوب ایجاد گردد از ارزش هنری اثر می‌کاهد. لذا آشنایی با مبانی رنگ، سواد بصری در ایجاد اثر به این شیوه محسوس می‌باشد.

معرق مشبک، معرق منبت و معرق خاتم انواعی از معرق بوده که در تلفیق با هنرهای دیگر بوجود می‌آید، که به توضیح مختصری از آنها می‌پردازیم:

۱) معرق مشبک: در این شیوه، زمینه کار بدست آمده از مشبک با قطعات معرق پر می‌شود.

۲) معرق منبت: در این شیوه، تکه‌های برش خورده طرح معرق، بوسیله سوهان و مغار فرم داده می‌شود. حتی این شیوه می‌تواند در معرق های چند پلانه نیز انجام گرفته و طرح برجسته تری را ارائه نماید.

۳) معرق گره: در این شیوه، طرح گره بوسیله تنالیته‌های مختلف چوب معرق کاری می‌گردد. گاه نیز به سلیقه هنرمند ممکن است با منبت کاری نیز تلفیق شده و بوسیله مغار و سوهان لبه‌های آن فرم داده شود.

۴) معرق خاتم: در این شیوه از برش ورقهای خاتم در برخی قسمتهای معرق کاری استفاده می‌شود. نکته قابل توجه در این قسمت آن است که برش ورقهای خاتم باید بصورت ساندویچ انجام گیرد، بدین صورت که تکه ای سه لایی بر روی آن چسبانده و عمل برش ایجاد گردد. پس از اتمام برش، می‌توان سه لایی را از ورق خاتم جدا نمود. چرا که با استفاده از این روش می‌توان از ریزش دانه‌های فلز موجود در ورق خاتم به هنگام برش، جلوگیری کرد.

نسرین شاهرخی

مریم محبعلی