عبور امریکا از کرزی

مدت هاست این مساله در محافل رسانه یی خارجی و نیز داخلی کشور ما مطرح است که گزینه مد نظر امریکا در انتخابات افغانستان, حامد کرزی پشتون است و پیروزی عبدالله با توجه به اینکه پدر وی پشتون و مادرش تاجیک است و ایشان از همرزمان و همراهان احمدشاه مسعود فقید بوده است و در بین پشتون ها جایی ندارد, به جنگ داخلی در افغانستان منجر خواهد شد

مدت هاست این مساله در محافل رسانه یی خارجی و نیز داخلی کشور ما مطرح است که گزینه مد نظر امریکا در انتخابات افغانستان، حامد کرزی - پشتون - است و پیروزی عبدالله با توجه به اینکه پدر وی پشتون و مادرش تاجیک است و ایشان از همرزمان و همراهان احمدشاه مسعود فقید بوده است و در بین پشتون ها جایی ندارد، به جنگ داخلی در افغانستان منجر خواهد شد. اما از برگزاری انتخابات افغانستان تا اعلام نهایی نتایج هیچ کشوری به اندازه امریکا برای ابطال بخشی از آرای کرزی و برگزاری مجدد انتخابات تلاش نکرد. از جنگ لفظی بین کرزی و هالبروک در روز بعد از انتخابات که از محتوای آن تاکنون چیزی منتشر نشده و از مقاله سرگشاده پیتر گالبرایت از همکاران و دوستان نزدیک ریچارد هالبروک و معاون نماینده سازمان ملل در افغانستان در روزنامه واشنگتن پست با عنوان «آنچه من در انتخابات افغانستان دیدم» که راجع به تقلبات گسترده در انتخابات به نفع کرزی بود تا سخنان اخیر برخی مقامات غربی از امر دیگری حکایت دارد.

در عین حال قبل از ورود به بحث اصلی چند پرسش مطرح است؛ نخست اینکه کشاندن انتخابات به دور دوم آن هم در حالی که طبق آمار کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان کرزی حدود ۱۰ هزار رای دیگر برای پیروزی نیاز داشت، چه معنایی دارد؟ اگر قرار است امریکا در دور دوم نیز از کرزی حمایت کند چرا بحث مربوط به تقلب در انتخابات را برجسته ساخت و به اعتبار کرزی نزد طرفدارانش لطمه زد؟ چرا امریکا اصرار دارد اعضای کمیسیون مستقل انتخابات باید تعویض شوند و افراد متقلب باید به دست قانون سپرده شوند؟ اغلب پاسخ هایی که به این پرسش داده شده متاثر از خط فکری رسانه های غربی است که می گوید؛ امریکا برای اینکه نشان دهد در افغانستان دموکراسی وجود دارد و به این طریق از تبدیل شدن هواداران عبدالله به مخالفان دولت افغانستان و نیروهای خارجی جلوگیری کند، باید انتخابات را به دور دوم می کشاند.

باید گفت تقریباً قریب به اتفاق کارشناسان معتقدند پیروزی کرزی در دور دوم انتخابات هیچ تغییری در اوضاع افغانستان ایجاد نخواهد کرد همان گونه که توماس جانسون مدیر موسسه عالی دریایی مطالعات فرهنگی و مناقشات در امریکا در مقاله یی با عنوان «رنگ آمیزی دموکراسی در افغانستان» که در وب سایت شورای روابط خارجی امریکا منتشر شده، می نویسد؛ پیروزی کرزی، مشروعیت نظام سیاسی افغانستان را که مد نظر امریکاست تامین نخواهد کرد.

از این گذشته طبق اعلام کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، در انتخابات مردادماه حدود ۳۸ درصد مردم شرکت کردند که اگر آرای باطل شده از آن جدا شود، درصد مشارکت مردم در انتخابات به حدود ۳۰ درصد سقوط خواهد کرد. حال سوال این است در حالی که حدود ۷۰ درصد مردم با شرکت نکردن در انتخابات به حکومتداری به سبک کرزی و سیاست های امریکا در این کشور پاسخ منفی داده اند، آیا منطقی است امریکا برای جلب نظر ۳۰ درصد مردم، با همه مشکلات موجود انتخابات مجدد برگزار کند، آن هم در شرایطی که طبق تحلیل های موجود کسی که قرار است از این بازی برنده بیرون بیاید، فردی جز کرزی نیست؟

نباید فراموش کرد که دموکرات های کنگره امریکا در زمان بوش اصلی ترین منتقد نوع حکومتداری و فساد حاکم در دولت افغانستان بودند. پس از پیروزی اوباما با وجود اینکه گفته شد افغانستان اولویت اصلی دولت وی است ولی تا حدود دو ماه از پیروزی وی هیچ ارتباطی بین کرزی و اوباما برقرار نشد و مشخص شد اوباما نیز از نوع حکومتداری کرزی به شدت ناراضی است و همگام با دیدگاه سایر دموکرات ها در اندیشه دولتی جدید در افغانستان است. اینکه چه شد که کرزی بار دیگر نامزد انتخابات شد و امریکا هم به راحتی از کنار این مساله گذشت، بحث مفصل دیگری است که شاید پاسخ به سوال اصلی این مطلب پاسخی به این سوال نیز باشد.

● شواهد احتمالی حمایت امریکا از عبدالله

۱) اصل کشیده شدن انتخابات به دور دوم

وادار کردن کرزی به پذیرش بروز تقلب در انتخابات بزرگ ترین ضربه را بر پیکر وی و متحدانش وارد کرد. این مساله نه تنها این پیام را ارسال کرد که وی ممکن است در دور دوم هم تقلب کند بلکه پیام مهم تری را نیز ارسال کرد و آن اینکه رئیس جمهوری افغانستان با وجود همراه داشتن حمایت چهره های شاخص اکثر قومیت ها و مذاهب مثل کریم خلیلی، مارشال فهیم، اسماعیل خان، ژنرال دوستم و... با وجود تقلب هم نتوانسته است حداکثر آرا را کسب کند. حال سوال این است که چه تضمینی وجود دارد که در دور دوم سناریوی دور اول تکرار نشود؟ آیا دولتی (اوباما) که می گوید اگر در افغانستان حمایت افکار عمومی جلب نشود، امریکا جنگ را خواهد باخت، حمایت از شخص کرزی و تیم وی را حمایت از افکار عمومی افغانستان می داند؟

۲) سخنان مقامات غربی

ریچارد هالبروک که پس از درگیری لفظی با کرزی از دو ماه پیش به افغانستان سفر نکرده است چند روز پیش در واشنگتن گفت؛ احتمال تقلب در مرحله دوم انتخابات افغانستان نسبت به دور اول کمتر است. به سه دلیل؛ اول اینکه در این دور فقط دو نامزد با هم رقابت می کنند، دوم اینکه تجربه هایی از برگزاری دور نخست وجود دارد و سوم اینکه ۱۰۰ هزار نیروی خارجی همکاری کاملی برای برگزاری انتخابات خواهند داشت. دلیل سوم این پرسش را مطرح می کند که چرا ۱۰۰ هزار نیروی خارجی در دور نخست انتخابات، همکاری کاملی برای ممانعت از تقلب نکردند؟

پیتر گالبرایت یکی از مدافعان (شاید اصلی) بروز تقلب در انتخابات افغانستان با متهم کردن کمیسیون انتخابات افغانستان به حمایت از کرزی بر تعویض اعضای این کمیسیون تاکید کرد و گفت؛ تغییر نکردن اعضای این کمیسیون شرایطی مشابه دور اول انتخابات ایجاد خواهد کرد. پرسش مطرح این است که در حالی که امریکا روی پیروزی کرزی حساب باز کرده است، آیا ممکن است یک فردی که همراه با تیم سیاسی، نظامی و امنیتی اوباما وارد افغانستان شده است، پرچمدار اعلام بروز تقلب در دور اول و طرح احتمال تکرار چنین سناریویی در دور دوم باشد؟

راسموسن دبیر کل ناتو در اجلاس اخیر وزرای دفاع ناتو در براتیسلاوا گفت؛ «ما در این کشور (افغانستان) بسیار سرمایه گذاری کرده ایم و حق داریم بر ارزش هایمان پافشاری کنیم. این به این معنی است که باید دولت جدید افغانستان را به پاسخگویی واداریم. یعنی این دولت باید با فساد مبارزه و خدمات اساسی را به مردم افغانستان عرضه کند.» آیا در حالی که کارنامه کرزی پیش روی همگان قرار دارد، کرزی می تواند فرد مناسب غرب برای تحقق ارزش های مدنظر راسموسن و متحدانش باشد؟

۳) سخنان عبدالله

محتوای سخنان دکتر عبدالله در چند روز اخیر یکی از شواهد این مدعاست. وی در گفت وگو با سی ان ان و فاکس نیوز بر مطالبی تمرکز کرد که بارها مقامات امریکایی بر آن تاکید کرده اند. وی گفت؛ «کشور، مردم، نیروهای نظامی و امنیتی (افغانستان) و نیروهای بین المللی قربانی حکومتداری کرزی هستند.» «دولت کرزی فاسد است.» «من زمینه را برای حضور مردم در امور سیاسی و حکومتی و فرآیند توسعه و موقعیت امنیتی فراهم خواهم کرد.» «شمار نیروهای خارجی باید به طور چشمگیری در افغانستان افزایش یابد.»

● سخنان کرزی

کرزی در چند روز گذشته با متهم کردن غرب و سازمان ملل به کشاندن انتخابات به دور دوم مدام در حال گله گذاری است. وی در گفت وگو با سی ان ان از وساطت پاکستان و ترکیه برای کشیدن انتخابات به دور دوم خبر داد. به رغم رد تشکیل دولت ائتلافی از سوی عبدالله، وی چندین بار از آمادگی خودش برای دادن نقش به دکتر عبدالله خبر داده است. موضع کرزی نشان می دهد وی نیز به موقعیت دشوار خود وقوف دارد. هر چند هیچ علامت آشکاری از حمایت امریکا از دکتر عبدالله وجود ندارد، اما با توجه به نقش نهادهای اطلاعاتی در سیاست خارجی امریکا نشانه های غیرآشکار فراوان نشان می دهد کرزی نمی تواند اهداف دولت اوباما در افغانستان را پیش ببرد. از همین رو دو گزینه دیگر مطرح است؛ یا توافق چهره های کلیدی افغانستان برای تشکیل دولت موقت در چند روز آینده تا فراهم شدن زمینه برای برگزاری انتخابات یا سرمایه گذاری واشنگتن برای پیروزی عبدالله عبدالله. در صورتی که امریکا روی پیروزی عبدالله تمرکز کرده باشد اتفاقات زیر در چند روز آینده محتمل به نظر می رسد؛

- تلاش گسترده تر امریکا برای تغییر افراد کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان

- تغییر در ائتلاف های انتخاباتی در روز های منتهی به انتخابات و احتمال حمایت رمضان بشردوست از دکترعبدالله که حدود ۱۰ درصد آرا را کسب کرد .

- احتمال افزایش ناامنی ها در جنوب و شرق افغانستان

- احتمال فراگیری تبلیغات عبدالله نسبت به دور اول حتی در مناطق پشتون نشین. (در این بین با توجه به فضای ناامیدی حاکم بر افغانستان به خصوص جامعه میانسال به بالا، عبدالله در تبلیغات خود بیشتر روی جوانان تمرکز خواهد کرد.)

● منافع امریکا در پیروزی عبدالله

اصلی ترین منفعت امریکا (دولت اوباما) در این نکته نهفته است که با توجه به این واقعیت که افکار عمومی افغانستان به جهت سیاست های گذشته واشنگتن علیه امریکا و نیروهای خارجی است (و دقیقاً نقطه قوت طالبان همین جاست) امریکا برای تغییر اوضاع به شدت به حمایت مردم افغانستان نیاز دارد و پیروزی عبدالله می تواند این پیام را به درون جامعه افغانستان ارسال کند که فرد پیروز (عبدالله)، منتخب مردم افغانستان است، آن هم زمانی که امریکا هیچ علامتی دال بر حمایت از عبدالله ارسال نکرده و با چراغ خاموش حرکت کرده است. پیروزی عبدالله احتمالاً خواهد توانست به اصطلاح صحت این گفته مقامات امریکایی درباره بی طرفی در انتخابات افغانستان را به بخشی از جامعه افغانستان القا کند. نفع دوم امریکا و حتی متحدانش از پیروزی عبدالله، تغییر نسبی حمایت افکار عمومی غرب از ادامه جنگ در افغانستان است. نباید فراموش کرد مخالفت با جنگ افغانستان به بالاترین حد خود در هشت سال گذشته یعنی ۵۲ درصد رسیده است. برای افکار عمومی غرب که پذیرش تقلب از سوی کرزی را نیز به خاطر دارد حتماً این سوال پیش آمده است که چرا باید مالیات های آنها صرف حمایت از یک دولت احتمالاً فاسد در افغانستان شود؟ پیروزی عبدالله شاید تا حدودی بتواند بر این فضا غلبه کند. نفع سوم این است که اصولاً سیاست های جدید امریکا برای افغانستان و پاکستان با حضور یک چهره جدید در صدر قدرت در افغانستان (همانند پاکستان) احتمال موفقیت بیشتری خواهد داشت. نکته چهارم اینکه اصولاً کرزی برآمده از تفکر دولت گذشته امریکا و نومحافظه کاران حاکم بر این کشور در هشت سال گذشته است. سفر اخیر زلمای خلیل زاد به افغانستان برای متقاعد کردن کرزی به پذیرش بروز تقلب در انتخابات نشان داد جمهوریخواهان بهتر از دموکرات ها زبان حرف زدن با کرزی را می فهمند.

● پیامد پیروزی عبدالله

شاید اصلی ترین دلیلی که باعث شده قریب به اتفاق کارشناسان پیش بینی کنند عبدالله بازنده انتخابات و امریکا حامی کرزی است، این نکته است که عبدالله پشتون نیست. این کارشناسان به همین دلیل می گویند پیروزی عبدالله در انتخابات یعنی شعله ورتر شدن جنگ داخلی در افغانستان. واقعیت این است که این دیدگاه چندان دور از واقعیت نیست چرا که پشتون ها (بین ۴۰ تا ۵۰ درصد جمعیت افغانستان) به طور سنتی جز در یک مقطع محدود، قدرت را در افغانستان در دست داشته اند. معضل دوم این است اگرچه اتفاقی مشابه پیروزی عبدالله که به معنی باخت کرزی و تیم همراه وی است در یک کشور توسعه یافته ممکن است به بروز هیچ اتفاق خاصی منجر نشود اما بروز چنین رویدادی در افغانستان جنگ زده متفاوت از سایر کشورها خواهد بود. در این بین به خصوص مشخص نیست تکلیف کرزی و فرماندهان سابق جهادی که دور وی جمع شده اند، چه خواهد شد. آیا امریکا برای جلوگیری از تشدید احتمالی تنش در افغانستان چاره یی اندیشیده است؟ باید گفت با توجه به اینکه عبدالله تمامی تلاش خود را به کار بسته تا چهره یی ملی از خود نشان دهد و از وابستگی به یک قوم جلوگیری کند و نیز عمده وعده های خود را روی کاهش فساد و بهبود وضعیت معیشتی، بهداشتی و آموزشی جامعه افغان متمرکز کرده است، به نظر نمی رسد تنش در افغانستان آن گونه که برخی پیش بینی می کنند، بروز کند. در عین حال علاوه بر تلاش احتمالی امریکا برای جذب چهره های شاخص افغانستان در سطوح پایین تر در دولت آینده، اتخاذ یک راهکار بلندمدت که از دیرباز مد نظر امریکایی ها بوده است، دور از ذهن به نظر نمی رسد و آن نیز اعطای نوعی خودمختاری در چارچوب قانون اساسی افغانستان به ایالات پشتون نشین است که تعداد آنها دست کم ۱۲ ایالت در جنوب و شرق افغانستان است. با این اقدام، امریکا احتمالاً از کاهش شورش طالبان جلوگیری و نظر پشتون ها را نیز تا حدودی جلب خواهد کرد. اینکه آیا این فرمول مورد پذیرش سایر اقوام افغانستان، دولت آینده، کشورهای منطقه و سایر بازیگران صحنه افغانستان و پاکستان قرار خواهد گرفت یا نه، نکته یی است که جای بحث دارد.

محمود بلنداختر