نهادینه سازی فناوری ارتباطات و اطلاعات ICT در حوزه های علمیه

با توجه به ضرورت فنّاوری اطلاعات و ارتباطات, شاهد آن هستیم كه در چند سال اخیر بسیاری از دفاتر, مراكز و سازمان های مربوط به حوزه علمیه در راستای پیشبرد اهداف توسعه اقدام به ایجاد و تولید سایتها, شبكه های اینترانتی و یا نرم افزار و سخت افزار نموده اند, كه در سال های آتی نیز سرعت بیشتری به خود می گیرد

با توجه به ضرورت فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، شاهد آن هستیم كه در چند سال اخیر بسیاری از دفاتر، مراكز و سازمان‏های مربوط به حوزه علمیه در راستای پیشبرد اهداف توسعه اقدام به ایجاد و تولید سایتها، شبكه‏های اینترانتی و یا نرم‏افزار و سخت‏افزار نموده‏اند، كه در سال‏های آتی نیز سرعت بیشتری به خود می‏گیرد.

اگر چه تاكنون امكانات، نیروها و سرمایه‏های هنگفتی هزینه شده؛ اما هنوز اهداف كوتاه‏مدت و بلندمدت به صورت كلان و خُرد در راستای توسعه تعریف نشده است. در بین سطوح تصمیم‏گیری به ویژه در توسعه عملیاتی حوزه دین، فرهنگ و علم این اتفاق نظر وجود دارد كه جهت دسترسی به توان بالای فنّاوری اطلاعات و ارتباطات؛ به نتیجه رساندن سرمایه‏گذاری‏های انجام شده؛ ایجاد بستر مناسب جهت جلب اعتماد صاحبان سرمایه، مراجع، مدیران عالی‏رتبه و از طرف دیگر كاربران اعمّ از قشر حوزوی، دانشگاهی و عموم مخاطبان، باید پس از اصلاح دیدگاه نسبت به ICT و شناخت تمام توان و امكانات آن، از روش‏های مدیریتی متمركز و یا راهبری متمركز بر امكانات، نیروها و سرمایه‏ها استفاده نمود تا چنین فعالیت‏هایی به صورت منسجم، مطمئن و پایدار صورت بگیرد.

روش‏های یكپارچه سازی و نهادینه كردن آن، ما را قادر می‏سازد تا بر ضعف‏ها و ناكارآمد بودن وضعیت فعلی فایق آمده تا بتوایم علاوه بر برنامه‏ریزی استراتژیك و كلان حوزوی گروه‏های بزرگ و كوچكِ مربوط به حوزه و حوزویان را امر تسهیل روابط، ارتقاء كیفیت محصولات ارائه شده سوق داده و در نتیجه به احیای رسالت حوزوی و مخاطب‏سازی در عرصه جهانی مخصوصاً محافل علمی دنیا دست یابیم. از این‏رو، ضرورت ایجاب می‏كند جهت نیل به آن توانمندی به بررسی مشكلات توسعه در حوزه، تبیین وظایف دولت، و نقش حوزه در این خصوص و مسائل پیرامون آن بپردازیم و سعی شود تا راهكارهای اساسی آن معرفی گردد.

ضرورت رویكرد حوزه به توسعه ابزاری منطقی كه نتیجه ظهور هر فنّاوری جدید باشد، باعث می‏شود محیط آدمی را كه به آن عادت كرده بود، به محیطی نامطلوب، قدیمی و كم‏بها مبدّل نماید و به رویكردهای جدیدی ملزوم سازد. در حال حاضر، رشد سریع فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، زندگی فردی و اجتماعی بشر را دگرگون ساخته به گونه‏ای كه علاوه بر امور پیچیده علمی و فنی حتی در امور ساده و روزمرّه زندگی بشری نیز فنّاوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی را ایفا می‏كند. به‏وضوح آشكار است كه تولید فكر و اندیشه توسط نظریه‏پردازان بدون دسترسی به اطلاعات علمی ممكن نمی‏باشد.

آگاهی مدیران فعّال در تمامی عرصه‏های تولید از آخرین اخبار و اطلاعات فنی و علمی آنان را توانمند می‏سازد تا بتوانند كیفیت و كمیت محصولاتشان را خصوصاً در عرصه علمی و فرهنگی بهبود بخشند. سیاست‏گذاران و مدیران كلان حوزوی با دستیابی به آخرین اخبار و اطلاعات است كه می‏توانند به حلّ معضلات درونی همچون اداره طلاّب و كاركنان تحت پوشش، برنامه‏ریزی آموزشی و مشكلات برونی همچون حضور علمی و تبلیغی در عرصه بین‏المللی بپردازند.

در شرایط حسّاس، تصمیمات درست و بجا بگیرند و اثرات سوء و مخرب را به نتایج مفید و مطلوب تبدیل كنند. فنّاوری اطلاعات و ارتباطات شامل مجموعه‏ای از ابزارها، تجهیزات، علوم و مهارت‏هاست كه اطلاعات را جمع‏آوری، ذخیره، پردازش و بازیابی می‏كند و باعث می‏شود كه جوامع گوناگونی را در سطح جهانی به صورت اعجاب‏آوری به یكدیگر متصل كند. ضمن اینكه با كنار زدن قالب‏های عملیاتی سنتی، افزایش سرعت، سهولت دسترسی اطلاعات، سقوط هزینه‏كردها، كاهش ضریب خطا در تصمیمات جزئی و كلی، ارتقاء دیدگاه سیاست‏گذاران و در نهایت، بالا بردن كیفیت محصولات فكری و انسانی را به ارمغان می‏آورد.

بنابراین، لازمه بقاء در میدان رقابت جهانی بین كانون‏های مختلف علمی، فرهنگی و مذهبی برخورداری از چنین فنّاوری با پشتوانه شناخت و اندیشه پاك صورت می‏گیرد و بدون لحاظ آن، امكان حیات اجتماعی مدرن غیر قابل تصوّر است.

بجاست حوزه‏های علوم اسلامی به جای به كارگیری شیوه‏های سنتی و قدیمی كه شاید در برخی مراتب لازم باشد، ولی به طور یقین كافی نیست، به ابزار روز از جمله (۱)ICT مجهز شوند تا با حفظ مبانی و اصول علماء سلف و درك متقابل مخاطبان جهانی، پاسخگوی نیاز جوامع به نحوی شایسته باشند.

فنّاوری اطلاعات و ارتباطات (۲)(ICT) «فنّاوری» به تنهایی به مدیریت ورودی و خروجیهای یك سیستم گویند؛ مدیریتی كه با استفاده از روش‏ها، سخت‏افزار، نرم‏افزار و عملیات پردازش همچون محاسبات ریاضی، قیاسات منطقی، كنترل، تصمیم‏گیری و غیره، یك مجموعه نظام‏مند را اداره می‏كند كه رایانه ایفا كننده چنین نقشی است.

اصطلاح «اطلاعات» نیز شامل دیتا، اطلاعات پردازش شده، دانسته‏ها، فرضیه‏های اثبات شده، مقالات، كتب و به طور كلی، مواد اوّلیه رایانه و شبكه‏های رایانه‏ای می‏باشد و «ارتباطات» هم به پیوندهای دو یا چند طرفه بین مجموعه‏ای از نهادهای حقیقی و یا مجازی و یا بین افراد جامعه توسط ابزار مخابراتی، رادیویی و تلویزیونی در قالب‏ها و انواع گوناگون خدمات‏رسانی گفته می‏شود. از آنجاییكه هر دو مقوله اطلاعات و ارتباطات لازم و ملزوم یكدیگر می‏باشند، هر دو را به عنوان یك فنّاوری معرفی مینمایند و در پاره‏ای از مواقع نیز لفظ ITیا فنّاوری اطلاعات گفته می‏شود؛ ولی از آن اراده ICT یا فنّاوری اطلاعات و ارتباطات می‏كنند.

بنابراین، می‏توان گفت كه ICT به كاربرد فنّاوری رایانه و ابزار مخابراتی در سیستم اطلاعاتی مدیریت یا MISكه همان مدیریت اطلاعاتی است، گویند؛ فنّاوریای كه موجب شتاب سیر نوآوری، توسعه و خلاقیت می‏باشد. در حال حاضر به وسیله ICT جهان به صورت مجموعه‏ای واحد مبدل شده و هرچه ساختار و نظم آن كامل‏تر باشد، میزان و گستره اطلاعات نیز مطلوب‏تر شده، ارتباطات و شناخت جوامع نیز از یكدیگر عمیق‏تر و فاصله‏ها كمتر میگردد. فرهنگ ICT مهم‏تر از بعد سخت‏افزاری، مقوله اندیشه و فرهنگ توسعه ICT می‏باشد كه بجاست آن را فرهنگ تولید، حفظ و ارائه اطلاعات و در یك كلام «فرهنگ ICT » نامید.

بدون توجه به فرهنگ تولیدی و خدماتی اطلاعات، توان ادامه حیات نداشته و همچون برخی از سازمان‏های ناموفق در امر توسعه IT ، با پشتیبانی هزینه‏های گزاف در سخت‏افزار و نرم‏افزار به مجموعه‏ای ناكارآمد و عقیم تبدیل شده‏اند. تا جایی كه در برخی از سطوح فقط شكل صوری معضلات قبلی تغییر كرده و اصل مشكلات به قوّت خود باقی مانده است. عدم رویكرد به فرهنگ ICT ، كندی و یا توقف در توسعه ICT را بهبار می‏آورد و با توجه به نوع جدید رویارویی در عرصه‏های بین‏المللی، رشد سریع كمّی و كیفی تبادل اطلاعات و نیز حضور قوی و چشمگیر معاندان مكتب اهل‏بیت(ع) و انقلاب اسلامی در عرصه ICT باعث می‏شود كه زبان غیر قابل فهم‏تر و متعاقباً به علت رسوخ اندیشه‏های مخالفان در اعماق اندیشه‏ها و عقاید، بیان ما برای آنان غیر قابل پذیرش‏تر شود.

بنابر این، آنچه در توسعه ICT بسیار حایز اهمیت است، تفكر اطلاعات گراست. فنّاوری IC با پشتوانه مجموعه‏ای از خردهای مطلوب توسط ابزارهای در خدمت گرفته بهوجود می‏آید و توسط فرهنگ ICT است كه می‏توان به فوایدی همچون: ارزانی، سهولت كار و سرعت دسترسی پیدا نمود و فرایندهای پیچیده درون سازمانی را ساده كرد و سطح افق دید مدیران را بالاتر و اهدافشان را بلندمدت ساخت.

در فرهنگ ICT باید به مقوله‏هایی همچون: تمركز، یكپارچه و شبكه‏سازی اطلاعات، فرهنگ جمع‏آوری اطلاعات، فرهنگ تولید اطلاعات، اولویت‏بندی، خلاصه‏سازی و تحلیل اطلاعات، تخصص و پژوهش‏نگری به اطلاعات، فرهنگ حفظ و نگهداری اطلاعات، و نیز به فرهنگ خدمات‏رسانی اطلاعات توجه جدّی شود و سازمان‏هایی همچون حوزه علمیه باید شرایط و قالب‏های جدید علمی، فرهنگی در عرصه اطلاعات و ارتباطات را پذیرا باشند تا بتوانند به آن اهداف والا دسترسی پیدا كنند.

نویسنده : مجید کافی امامی

پانوشت‏ها:

۱.Information & Cominection Technology

---