مجلس هوشیار باشد

آنچه اکنون دیده می شود, حاکی از این مطلب است که مجلس شورای اسلامی به دنبال مسائل مهمی که در سیاست خارجی وجود دارد, نیست

آنچه اکنون دیده می شود، حاکی از این مطلب است که مجلس شورای اسلامی به دنبال مسائل مهمی که در سیاست خارجی وجود دارد، نیست. چه آنکه مقوله سیاست خارجی نیز به همان اندازه که سیاست داخلی و تصمیم گیری و تصمیم سازی در این حوزه دارای اهمیت است مهم بوده و باید مورد توجه قرار گیرد. همان طور که تجربه نشان داده است سیاست خارجی و داخلی یک کشور در حال تاثیر پذیری مداوم از یکدیگرند. به این ترتیب است که معتقدم حوزه دیپلماسی حوزه یی حساس و تخصصی است که باید با ظرافت به آن پرداخت. بنابراین سیاست خارجی از جایگاه مهمی برخوردار است اما آنچه امروز در مجلس دیده می شود خلاف این مساله را ثابت می کند چرا که بیشتر نگاه نمایندگان مجلس روی سیاست های داخلی و آنچه در جامعه می گذرد معطوف است.

من به عنوان فردی که در مجلس هفتم نیز حضور داشته ام، می توانم بگویم مجلس هشتم نسبت به مجلس هفتم در رابطه با سیاست خارجی بسیار ضعیف عمل می کند. البته رئیس مجلس را باید جزء استثنائات قرار داد چرا که ایشان علاقه خاصی به سیاست خارجی دارد و اتفاقات پیرامون آن را پیگیری می کند.

با این حال بیشتر نمایندگان مجلس این مساله را در درجه بالای اهمیت قرار نمی دهند و نسبت به سیاست خارجی بسیار بی تفاوت عمل می کنند. شاید بتوان یکی از دلایل این مساله را عدم اطلاع دقیق نمایندگان از محورهای تصمیم گیری قوه قضائیه در سیاست خارجی یا جایگاه سیاست خارجی در مجلس دانست. نمایندگان مجلس به این دلیل که در معرض اطلاعات کافی و به موقع نیستند فاقد عرصه لازم برای تحلیل یا اظهارنظر در رابطه با سیاست خارجی یا اتفاقات پیرامون آن هستند. با توجه به نکاتی که بیان شد مشاهده می شود نمایندگان مجلس آن طور که باید و شاید پیگیر اتفاقات خارجی نیستند و نسبت به مسائلی که خارج از چارچوب مسائل داخلی کشور اتفاق می افتد راه بی تفاوتی را در پیش گرفته اند و حتی نقش نظارتی خود را به خوبی ایفا نمی کنند. اکنون در رابطه با اتفاقات اخیر ما شاهد بحث های متفاوتی هستیم. مثلاً مطرح شدن بحث هسته یی که این مساله با منافع ملی کشور ما گره خورده است یا بحث کمک های خارجی و مواضع خاصی که هرازچندگاهی مدیران اجرایی آن را مطرح می کنند. مساله مهم دیگری که این روزها مطرح می شود اما مجلس به آن نمی پردازد، رفتار ناشایست با ایرانیان مقیم خارج است. در این رابطه می توان به رفتار اخیر اماراتی ها در رابطه با ایرانیان مقیم دوبی اشاره کرد که آنها اقدام به اخراج ایرانی ها کرده اند و حتی شنیده شده است امارات اموال ایرانی ها را به طور غیرقانونی بلوکه می کند. با وجود این همه اتفاق و مسائل پیرامون سیاست خارجی، مجلس همچنان آن طور که باید وارد عمل نشده است.

به عقیده من این یک معضل جدی در مجلس است. این در شأن مجلس شورای اسلامی ایران نیست که تعداد افرادی که پیگیر اتفاقات سیاست خارجی هستند از تعداد انگشتان یک دست کمتر باشد. اگر بخواهیم دلایل عدم پیگیری نمایندگان مجلس را در رابطه با همین مساله بیان کنیم اولین دلیل آن را باید عدم اطلاعات دقیق، به موقع و کافی آنها در این حوزه دانست که بخشی از آن به ضعف اطلاع رسانی وزارت امور خارجه به نمایندگان برمی گردد. یکی از مشکلاتی هم که در این رابطه وجود دارد این است که نمایندگان ما آموزش های حزبی و تشکیلاتی نمی بینند که برای اعلام مواضع شان در یک ساختار به صورت منسجم عمل کنند. بنابراین به دلیل ضعف آموزشی که وجود دارد، نمایندگان مجلس کمتر وارد این حوزه می شوند. البته این نکته تنها توجیهی برای نمایندگان ما در این حوزه است چراکه اگر نمایندگان ما به نقش خود واقف بودند حتماً بدون آموزش نیز پیگیر این گونه مباحث می شدند. نکته دیگر اینکه نمایندگان مجلس باید به نقش ملی خودشان نیز بپردازند. بیشتر نمایندگان ما تصور می کنند، فقط نماینده حوزه انتخابیه خودشان هستند و فقط در قبال رفع مشکلات شهرستان یا استان خود مسوولند و به این ترتیب مشکلات شهر یا شهرستان خود را در مرحله اول پیگیری هایشان قرار می دهند. بنابراین توجه بیش از حد آنها به این مساله باعث شده آنها از مساله مهمی همچون سیاست خارجی غافل شوند. در صورتی که حفظ منافع ملی و امنیت ملی در درجه بالایی از اهمیت قرار دارد و هرگونه بی توجهی به آن به ضرر کشور محسوب می شود. نمایندگان ما در مجلس باید بدانند اگر مشکلات ملی و سیاست خارجی ما حل شود بخشی از مشکلات حوزه های انتخاباتی آنها نیز حل خواهد شد. نمایندگان ما بیش از آنکه دغدغه ملی داشته باشند درگیر مسائل حاشیه یی حوزه انتخاباتی هستند. به عقیده من یک نماینده واقعی باید وظیفه خود را بداند و در جهت ایفای صحیح نقش خود به خوبی بکوشد. توجه به مسائلی همچون ارتقای جایگاه و پست گاهی باعث می شود برخی نمایندگان مجلس از مسائل مهم غافل شوند. در مجموع می توان گفت مسائل حوزه انتخابیه در نگاه تعدادی از نمایندگان بر مسائل مهم غلبه پیدا کرده است. این موضوع را می توان زنگ خطری برای مجلس و نمایندگان آن دانست.

از سوی دیگر عدم اطلاع رسانی دقیق و صحیح دولت در رابطه با مسائل پیرامون سیاست خارجی باعث عدم ورود جدی مجلس به این حوزه می شود. این طور به نظر می رسد که دولت در تلاش است مجلس در جریان دقیق مسائل سیاست خارجی قرار نگیرد. این نیز یکی از مشکلاتی است که می توان در رابطه با عدم اطلاع دقیق نماینده ها از مبحث سیاست خارجی دانست. اگر دولت در این رابطه تعامل بیشتری با مجلس داشته باشد و مجلس نیز پیگیری هایش را به صورت دقیق و مستمر انجام دهد، این مشکل به راحتی در مجلس برطرف خواهد شد. اما متاسفانه آنچه دیده می شود خلاف این موضوع را ثابت می کند، یعنی نه دولت گامی برای حل این مشکل برمی دارد و نه اینکه نمایندگان پیگیری هایشان را افزایش می دهند. دولت اکنون مایل نیست رقیبی برای خود ایجاد کند. شاید این طور تصور می کند که در جریان قرار گرفتن مجلس شورای اسلامی در ارتباط با مسائل پیرامون سیاست خارجی باعث می شود مجلس به عنوان رقیبی جدی شروع به فعالیت کند و شاید این چیزی نباشد که دولت از مجلس انتظار دارد. در صورتی که مشکلات فوق برطرف شود مجلس می تواند نقش واقعی خود را به خوبی ایفا کند. در رابطه با مذاکرات هسته یی چندین بار در مجلس تذکر داده شد که مذاکره کنندگان به مجلس بیایند و توضیحاتی را بدهند و مجلس را در جریان امور قرار دهند اما به رغم اینکه تذکرات زیادی داده شد اما همچنان به این پیشنهاد رسیدگی نشده و شاید تاکنون به فراموشی نیز سپرده شده باشد.

نکته دیگری که خارج از این بحث و در ذیل موضوع تعامل دولت و مجلس باید به آن اشاره شود حضور ناگهانی آقای احمدی نژاد در مجلس است چراکه این روزها این مساله نیز به نوبه خود بسیار بحث برانگیز شده است.

حضور ناگهانی رئیس جمهور در مجلس تاکنون در هیچ دولتی سابقه نداشته و این اتفاق را می توان یکی از بی سابقه ترین اتفاقات پس از انقلاب در مجلس دانست. حضور ایشان در مجلس این تصور را برای عموم ایجاد کرد که ایشان می خواهد بر روی تصمیم نمایندگان در ارتباط با تغییراتی که در لایحه هدفمند کردن رایانه ها صورت گرفته، تاثیر بگذارد.

از سوی دیگر می توان گفت این مساله مخالف اصل تفکیک قوا بود. آنچه واضح است این مساله است که ایشان باید تا زمان رسیدن لایحه به مجلس صبر می کردند و پس از آن منتظر نظر مجلس می شدند. هرچند لازم به ذکر است که مجلس تغییر چندانی در لایحه ارسالی ایجاد نکرد و فقط تنها قصد مجلس در نظر گرفتن مکانیسم های نظارتی بود چرا که آنچه باید در نظر گرفته شود این است که پولی که در اختیار دولت قرار می گیرد نباید به صورت دلخواه مورد استفاده قرار بگیرد. این مساله با قید اینکه محل هزینه ها باید ابتدا در مجلس تصویب شود و سپس دولت آن بودجه را هزینه کند، حل می شود. شاید بتوان یکی از دلایل حضور ناگهانی رئیس جمهور در مجلس را حواشی تبلیغاتی آن دانست. به این معنی که در صورتی که این لایحه به تصویب مجلس نرسید، دولت بتواند بگوید از هرگونه راهکاری برای به تصویب رسیدن این لایحه در مجلس استفاده کرده است، حتی رئیس جمهور به طور ناگهانی برای رسیدگی به این مساله به مجلس رفته اند. از سوی دیگر زمانی که این لایحه با تغییرات اندک به تصویب مجلس رسید باز هم دولت به نوعی از این مساله بهره برداری تبلیغاتی کرد. آنچه مطرح است این است که اعتماد دولت به مجلس نباید کاهش پیدا کند.

داریوش قنبری

سخنگوی فراکسیون خط امام(ره)