قلب سالم, بدن سالم

گفته های پزشکان

بیشتر بیمارستان‌ها دارای بخش مراقبت‌های ویژه قلبی هستند. این بخش‌ها ممکن است دارای اسامی مختلفی باشند، ولی در اصل، کار همة آنها یکی است.

بعضی اوقات این بخش‌ها با بخش مراقبت‌های ویژه دیگری که بررسی‌های مربوط به بیماری‌های مختلف را انجام می‌دهند، به صورت مجتمع، کار می‌کنند.

اولین هدف در این بخش، تسکین درد بیمار و استراحت دادن به او در شرایط مناسب است. مرفین یا داروهای مشتق از آن، داخل عضله یا رگ تزریق می‌شود. ممکن است در روزهای اول و دوم، یک لولة پلاستیکی کوچک، در یکی از سیاهرگ‌های دست، قرار داده شود تا از طریق آن بتوانند سریعاً داروهای موردنیاز را به بیمار تزریق کنند.

داروهای مسکن ممکن است باعث استفراغ بعضی از بیماران شود؛ از این‌رو معمولاً داروهای دیگری برای جلوگیری از استفراغ، به بیمار داده می‌شود.

از جمله عوارض جانبی این داروها، ایجاد رخوت و سستی است که به بیمار کمک می‌کنند تا چند ساعت اول را استراحت کند. بخش مراقبت‌های ویژه باید کاملاً ساکت باشد تا بیمار بتواند در کمال آرامش، استراحت کند.

این امر موجب کاهش عوارض قلبی می‌شود و کمک می‌کند که عضله‌های قلب به سرعت بهبود یابند.

اندازه‌گیری و بررسی ضربان قلب به وسیله سیمی که به یک الکترود روی قفسه سینه متصل می‌شود، انجام می‌گیرد. دستگاه اندازه‌گیری ضربان قلب، ممکن است روی یک میز یا چهارپایه، نزدیک تخت بیمار قرار داده شود تا به این وسیله، هر نوع تغییر غیرطبیعی در ضربان قلب، فوراً کنترل شود.

گرچه بسیاری از این تغییرات ناچیز هستند. در صورتی که به دارو نیاز باشد، باید فوراً در رگ تزریق شود؛ اگر به بیش از یک آمپول نیاز باشد، باید به وسیله سرم(تزریق مداوم داخل وریدی) داروهای موردنیاز را وارد جریان خون کرد.

تعداد کمی از بیماران، مبتلا به بی‌نظمی شدید ضربان قلب می‌شوند. قسمتی از عضله‌های قلب، ممکن است به طور غیرهم‌آهنگ، خیلی تندتر بزند که در این صورت، عضلة قلب، قدرت خود را برای انقباض و استراحت از دست می‌دهد. این نوع ضربان که از عضله بطن، سرچشمه می‌گیرد، لرزش بطن نامیده می‌شود.

در چنین شرایطی، پمپاژ قلب از بین می‌رود، جریان خون به مغز قطع می‌شود و بیمار در عرض چند ثانیه، بیهوش می‌شود.

در این حالت لازم است که ضربان قلب، پیش از آنکه بر اثر کمبود اکسیژن به یکی از اعضای بدن آسیبی برسد، مجدداً برقرار شود. با وارد کردن شوک برقی به طور مستقیم در طول قفسه سینه ریتم نامنظم قلب، به حالت عادی برمی گردد که این مسئله تقریباً در تمامی موارد رخ می‌دهد.

در این صورت، شوک دادن به بیمار باید ظرف یک دقیقه یا کمتر انجام شود که بتواند مؤثر باشد؛ در غیر این صورت با گذشت زمان و از دست رفتن فرصت، امکان موفقیت بسیار کم خواهد شد. امکان موفقیت در این زمینه، در بخش مراقبت‌های ویژه قلبی بسیار بیشتر است.

ضربان قلب ممکن است در ساعات اولیه پس از انفارکتوس قلبی، بسیار کند باشد؛ چنانچه لازم باشد که ضربان قلب افزایش یابد، می‌توان به طور موقت از دستگاه تنظیم ضربان قلب استفاده کرد.

بسیاری از بخش‌های قلب بیمارستان‌ها، یک دستگاه عکس‌برداری بسیار کوچک دارند که در این صورت، می‌توان سیم دستگاه تنظیم‌کنندة قلب را بدون حرکت دادن بیمار، از طریق واحد عکس‌برداری با اشعة ایکس، در داخل بدن بیمار قرار داد.

در بعضی از واحدهای مراقبت ویژة قلبی، از دستگاه کاتتریسم برای قلب راست می‌توان استفاده کرد، بدون آنکه بیمار از روی تخت حرکت داده شود.

این کار فوق‌العاده دشوار به نظر می‌رسد، ولی به سهولت قابل انجام است. یک لولة مخصوص را به کمک بی‌حسی موضعی، وارد یک سیاهرگ بزرگ می‌کنند. سپس یک بادکنک کوچک در سر لوله کار می‌گذارند.

جریان خون، بادکنک را به حرکت درمی‌آورد و در نتیجه حباب و لوله را با خود به داخل قلب راست می‌برد و می‌تواند از دهلیز راست، بطن راست و حتی سرخرگ ریوی (در صورت نیاز) عبور کند.

محل لوله از طریق فشارهای داخل قلب مشخص می‌شود و لوازم عکس‌برداری یا اشعه ایکس ضرورت ندارد. با اندازه‌گیری فشارها در داخل قلب، به راحتی می‌توان انواع نارسایی‌های قلبی را مشخص و معالجه کرد، ضمناً نتیجة درمان را نیز می‌توان مورد بررسی قرار داد.

● مراقبت‌های ویژه

با در نظر گرفتن وضع بیمار و شدت بیماری، ممکن است بیمار به مدت چند ساعت یا چند روز، در بخش مراقبت‌های ویژه قلبی نگهداری شود. در بسیاری از بیمارستان‌ها انتقال بیمار به بخش عادی، منوط به داشتن تخت خالی است. در این مرحله، حرکت دادن تدریجی بیمار، موردنظر قرار می‌گیرد. زمان شروع این مرحله، از بیمارستانی به بیمارستان دیگر فرق می‌کند.

در حالت عادی، بیماران پس از سه روز استراحت مطلق و دو روز استراحت در صندلی، می‌توانند راه بیفتند و در روزهای هفتم تا دهم پس از بستری شدن می‌توانند آزادانه حرکت کنند.

بیماری که بدون همراه باشد، می‌تواند تا دو هفته پس از انفارکتوس، به خانه برگردانده شود. زنان و کسانی که مسئولیت‌های زیادی در خانه دارند، برای فرار از اینگونه مسئولیت‌ها، ترجیح می‌دهند مدت بیشتری در بیمارستان بمانند و دوران نقاهت خود را در بیمارستان بگذرانند.

این قبیل بیماران، در بخش‌های دیگر نگهداری می‌شوند و کاملاً تحت نظر پزشکان هستند. البته به مراقبت کمتری نسبت به بخش مراقبت‌های ویژه قلبی، نیاز دارند.

تمامی امکانات موجود در بخش مراقبت‌های ویژه قلبی، باید در این بخش نیز وجود داشته باشد تا در صورت لزوم، فوراً به درمان بیمار بپردازند، به هر حال، در این بخش، هدف آن است که بیمار به فعالیت‌های عادی خود برگردانده شود.

ضمناً خطر ابتلا به عوارض قلبی در آینده نیز تا اندازه‌ای برطرف شود. در صورت بالا بودن فشارخون، باید درمان لازم صورت گیرد، و تمامی مواردی که باعث تشدید بیماری می‌شود مانند سیگار کشیدن و اضافه وزن به بیمار تذکر داده شود. همچنین رژیم غذایی بیمار با حداقل چربی حیوانی شروع شود.

به مرور بیشتر بیماران به تدریج زندگی خود را از سر می‌گیرند؛ ولی بعضی از بیماران، فعالیت‌های مختلف خود را پس از سپری شدن شش هفته از زمان وقوع حملة قلبی، آغاز می‌کنند. طی این مدت، می‌توان فهمید که آیا بر اثر عارضة قلبی، هنوز درد وجود دارد یا خیر؟ و اگر درد وجود دارد، به چه میزان است و آیا نارسایی قلبی نیز در بیمار به وجود آمده است یا نه.

بسیاری از بیماران پس از بازگشت به منزل، در چند روز اول، خود را خیلی خسته می‌یابند. علت آن است که بیماران هنگامی که در بیمارستان بستری هستند، انرژی خیلی کمی مصرف می‌کنند، زیرا بیشتر تجهیزات مربوط به مراقبت‌های قلبی، در یک طبقه مستقر شده‌اند و به یکدیگر نزدیکند؛ اما در منزل فعالیت بیشتری ضرورت پیدا می‌کند.

دکتر منوچهر قارونی ـ متخصص قلب و عروق

گردآوری و تنظیم: رشید بهنام