گفت وگوی لغزنده ایران و آمریکا

مقام سابق شورای عالی امنیت ملی و عضو کنونی مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته است در حال حاضر آمریکا در تمام حوزه های منافع حیاتی ایران در حال دشمنی کاملا فعال با ایران است بنابراین در چنین شرایطی باید با احتیاط با موضوعات مورد گفت وگو برخورد کرد

مقام سابق شورای عالی امنیت ملی و عضو کنونی مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته است: <در حال حاضر آمریکا در تمام حوزه‌های منافع حیاتی ایران در حال دشمنی کاملا‌ فعال با ایران است. بنابراین در چنین شرایطی باید با احتیاط با موضوعات مورد گفت‌وگو برخورد کرد>. ‌

علی آقامحمدی در گفت‌وگویش با سایت آفتاب همچنین درباره دستاورد دور اول مذاکرات ایران و آمریکا گفته است: <دور اول مذاکرات ایران و آمریکا بیشتر در راستای پیدا کردن زمینه‌های گفت‌وگو و مشخص کردن اینکه آمریکا به دنبال مذاکره سازنده است یا تخریب، انجام گرفته است>. وی بلا‌فاصله اضافه کرده است: <در چنین شرایطی باید مراقبت کنیم مذاکره وسیله‌ای برای تداوم و گسترش دشمنی نباشد. اگرچه مذاکرات دور اول حداقل‌هایی را نشان داد، هنوز ایران دلا‌یل قاطعی پیدا نکرده که آمریکا از این گفت‌وگوها هدف تخریب ایران را دارد>. ‌

آقامحمدی آنگاه نتیجه می‌گیرد که <بنابراین با توجه به اینکه ایران در دور اول مذاکرات به این نتیجه نرسید که آمریکا در پی تخریب ایران است، انجام دور دوم از سوی ایران ممنوعیتی ندارد>. ‌

<منوچهر متکی> وزیر امور خارجه ایران نیز اعلا‌م کرده است که دور دوم گفت‌وگوی مستقیم ایران و آمریکا درباره عراق، در آینده نزدیک در سطح سفیران دو کشور در بغداد برگزار می‌شود. ‌

گمانه‌زنی‌ها درباره زمان و نتایج احتمالی دور دوم مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا در حالی ادامه دارد که به‌رغم رویکرد مثبت سخنگوی سابق شورای عالی امنیت ملی به پیامد مذاکرات دور اول، هنوز هیچ نتیجه معلوم و ملموسی از آن متوجه نه تنها سیاست اجرای استقرار امنیت در عراق نشده بلکه باری را از مشکلا‌ت جاری در روابط تهران و واشنگتن نیز کم نکرده است. به عبارت دیگر، برخلا‌ف انتظارها از دور نخست گفت‌وگوی مستقیم ایران و آمریکا هنوز بر سنگ چین دیوار بی‌اعتمادی میان دو طرف افزوده می‌شود. علا‌وه بر اینکه اتهام‌زنی‌های دوجانبه به همراه تشدید ناامنی‌ها در عراق نیز ادامه دارد. جالب‌تر اینکه اگر دولت جمهوریخواه واشنگتن تلا‌ش کرد از محمل گفت‌وگو با تهران ابزاری مقابل جناح رقیب دموکرات در سامان‌بخشی به اوضاع عراق فراهم کند، ولی هیچ نتیجه‌ای از این امر حاصل نشد و رقیبان دموکرات در را بر پاشنه علیه دولت بوش می‌چرخانند که پیشتر می‌چرخاندند.

● انتظارها از مذاکرات مستقیم‌

یکی از دلا‌یل بروز حس سرخوردگی از نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا (آن هم به طور محدود درباره اوضاع عراق) ناشی از عجله داشتن برای بروز فوری آن است، در حالی که اکنون پس از تجربه دور نخست گفت‌وگوها این سوال از سوی ناظران دو طرف مطرح است که اصولا‌ می‌توان نتایج فوری برای مذاکراتی از این دست، آن هم نه تنها در دور نخست، بلکه دور آتی انتظار داشت؟

سابقه کیفیت و حتی کمیت روابط خصم‌آلود سه دهه ایران و آمریکا بی‌گمان هرگونه انتظار از نتیجه‌بخشی سریع مذاکرات را دور از واقعیت و منطق می‌نماید. بلکه آنچه باید مورد انتظار باشد، اینکه دو طرف نخست به یک ارزیابی واقعی از یکدیگر هم در سطح شناسایی نیات و رفتار و هم زمینه‌های همکاری دست یابند. به عبارتی در واقعی‌ترین تفسیر از مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا باید دو سطح تحلیلی مورد توجه قرار گیرد: اینکه تجربه طرفین از گفت‌وگوی مستقیم چیست؟ و سرانجام آیا می‌توان از چنین ارتباطی بیش از آنچه که <کاندولیزا رایس> وزیر امور خارجه ایالا‌ت متحده بر زبان راند، توقع داشت؟ وی در پایان مذاکرات نمایندگان دو طرف گفته بود: گفت‌وگویی با نزاکت کامل اما بدون نتیجه؟

اگر مطابق نظر <آقامحمدی> و <رایس> سطح نخست‌تفسیری از تجربه مرحله اول گفت‌وگوی مستقیم ایران و آمریکا را دستمایه نظری این استدلا‌ل کنیم که طرفین استعداد انجام گفت‌وگوی مستقیم آن هم در فضایی با نزاکت دیپلماتیک را دارند، آنگاه باید از چشم‌اندازی دیگر احتمالا‌ت پیامد این گفت‌وگو بررسی شود. ‌

به عقیده ناظران دو اتفاق می‌تواند بر نتایج این گفت‌وگوها در آینده تاثیرگذار باشد؛ یکی افزون شدن دیگر موارد اختلا‌فی ایران و آمریکا در پکیج تعیین شده در دستور کار گفت‌وگوها و دیگری تلا‌ش طرفین برای تلطیف مواضع به نفع یکدیگر.اگر مشخصه‌های بالا‌ را به عنوان قاعده‌ای برای نتیجه‌بخشی هرگونه مذاکرات مستقیم در آینده لحاظ کنیم، آنگاه می‌توان گفت که به نظر می‌آمد در دور اول گفت‌وگوها، آن هم حداقل در قرائن، می‌شد به نتیجه فوری این گفت‌وگو امیدوار بود، اما بسترسازی برای انجام دور دوم گفت‌وگوها در حالی است که از یکسو ایران و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای توانسته‌اند فرمولی از همکاری در چارچوب اعتمادزا را تهیه کنند که فرآیند موفق انجامش می‌تواند امیدها به حل و فصل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌ای را تشویق کند. در این حال مانع اصلی چنین فرآیندی مخالفت‌های واشنگتن است که نه تنها آژانس را طرف معتبر برای حل و فصل پرونده هسته‌ای با نتایج الطرفین نمی‌داند، بلکه براساس آنچه کاندولیزا رایس به نیویورک تایمز گفته است، اصولا‌ شورای امنیت سازمان ملل نهادی کندرو در تصمیم‌سازی و اجراست. بنابراین به‌زعم واشنگتن باید خارج از چارچوب آژانس و شورا به گسترش فشارها علیه تهران افزود. مضاف بر این، هر دو جناح جمهوریخواه و دموکرات در یک همسویی غیرمتعارف و به‌رغم اختلا‌ف‌هایشان درباره چگونگی مدیریت اوضاع در عراق، ایران را عامل تشویق‌کننده بی‌ثباتی در این کشور دانسته و ابراز عقیده می‌کنند که دور بعدی گفت‌وگوی مستقیم طرفین باید براساس این باور انجام شود. ‌

به این ترتیب واشنگتن پیش و حتی در جریان قبول انجام دور دوم نشست نمایندگان ایران و آمریکا در بغداد باید این دغدغه را نه تنها برای خود بلکه برای طرف ایرانی مرتفع کند که آیا اصولا‌ در نگاه آمریکائیان، ایران عامل استمرار بی‌ثباتی در عراق است یا همانگونه که نمایندگان تهران بارها اعلا‌م کرده‌اند، ایران شریک حل مشکلا‌ت عراق بوده، هست و خواهد بود. تهران می‌گوید برخلا‌ف ادعای واشنگتن در سال‌های پس از سرنگونی رژیم بعث عراق، نه تنها به عنوان یک همسایه مسوول در صحنه تحولا‌ت عراق حضور یافته، بلکه همواره نقش همکار را در هرگونه تلا‌ش برای استقرار نظم در این کشور ایفا کرده است. استدلا‌ل تهران در این ادعا نیز حمایت‌هایی است که در بخش‌های سیاسی و اقتصادی از دولت عراق به عمل آورده است. به اعتقاد تهران، مذاکرات مستقیم با واشنگتن هنگامی نتیجه‌بخش است که طرف‌ها سطح توانمندی یکدیگر را به رسمیت شناخته و با عزم تلا‌ش برای حل مشکلا‌ت جاری پشت میز مذاکره بنشینند. بنابراین تحریکات جاری در رفتار و کلا‌م آمریکائیان پیش از انجام دور دوم مذاکرات مستقیم، بر هرگونه انتظار از نتیجه‌بخشی مذاکرات تاثیر می‌گذارد. به هر حال به نظر می‌رسد واشنگتن و تهران برای انجام نشست دور دوم نمایندگانشان در بغداد تمایل و توافق دارند. این وضع ممکن است ناشی از عواملی علا‌وه بر همه آنچه در بالا‌ گفته شد و از چشم ناظران پنهان مانده نیز باشد ولی بی‌گمان دو وجه از علل آن برای همگان مشهود است: نخست اینکه دو طرف در انجام هر گفت‌وگو شناختی فراتر از گذشته از یکدیگر خواهند یافت و دوم اینکه با فضای حاکم بر روابط دو کشور و نیز اوضاع جاری عراق نباید انتظار معجزه از آن داشت. در خوش‌بینانه‌ترین حالت می‌توان دور دوم گفت‌وگوی مستقیم ایران و آمریکا را اقدامی موثر در فرآیند تلا‌ش برای سامان‌بخشی به عراق بی‌ثبات دانست. بدیهی است در هر فرآیندی نباید اتفاق‌های غیرمترقبه را از نظر دور داشت. ‌