پیشگیری از ایدز

سال‌هاست بشر با ساختن واکسن‌های مختلف بر بسیاری از بیماری‌های مهلک غلبه کرده است. بعد از برخورد با میکروب‌ها بدن انسان برای محافظت از خود موادی به نام پادتن می‌سازد که باعث …

سال‌هاست بشر با ساختن واکسن‌های مختلف بر بسیاری از بیماری‌های مهلک غلبه کرده است. بعد از برخورد با میکروب‌ها بدن انسان برای محافظت از خود موادی به نام پادتن می‌سازد که باعث پاک شدن میکروب و بهبودی می‌شود. از این خاصیت برای ساختن واکسن استفاده می‌شود. به این ترتیب که میکروب ضعیف شده یا کشته شده را به بدن وارد می‌کند تا بدن بتواند بدون این‌که دچار بیماری شدیدی شود با ساختن پادتن ایمنی را کسب کند.

متاسفانه این موضوع در مورد همه میکروب‌ها صادق نیست. انواعی از میکروب‌ها مثل ویروس هپاتیتC و باکتری سل اجازه کسب ایمنی کامل را به بیمار نمی‌دهند و بنابراین واکسن‌های موثری ندارند.

در مورد ویروس اچ آی وی نیز وضعیت به همین ترتیب است؛ این ویروس به محض این‌که توسط سیستم ایمنی شناخته شد، تغییر شکل می‌دهد و از دست سلول‌های سیستم ایمنی فرار می‌کند.

با این وجود سال‌هاست دانشمندان به دنبال ساختن واکسن برای این بیماری کشنده هستند. در آخرین تلاش بزرگی که در این زمینه صورت گرفت واکسن در چند مرحله پاسخ داد، ولی در مرحله سوم یعنی آزمایش روی داوطلبان انسانی که در ایالات متحده آمریکا و تایلند صورت گرفت موفقیت‌آمیز نبود و رد شد.

همان‌گونه که پیشتر گفته شد میکروب سل نیز توان گریز از سیستم ایمنی را دارد ولی سال‌هاست که واکسیناسیون بر ضد سل در برخی از کشورها رایج است. فلسفه واکسیناسیون بر ضد سل این است که با واکسیناسیون کودکان درمناطقی که شیوع سل بالاست از عفونت‌های خطرناکی همچون مننژیت سلی پیشگیری می‌شود و در واقع این واکسن ایمنی نسبی برعلیه سل ایجاد می‌کند.

اکنون امید محققان ساختن چنین واکسنی بر ضد ایدز است تا در افرادی که با این ویروس تماس زیادی دارند، ایمنی نسبی ایجاد کند. خوشبختانه در چند مرحله ساخت چنین واکسنی پاسخ مثبت داده است و مراحل نهایی آزمایش را می‌گذراند.

با این اوصاف واضح است که بهترین راه برای فرار از بیماری ایدز ممانعت از ورود ویروس به بدن است. شناسایی خون‌های آلوده و ممانعت از تزریق آنها به بیماران سال‌هاست که در سازمان انتقال خون صورت می‌گیرد و اکنون آلودگی ناشی از انتقال خون بسیار نادر است.

در بسیاری از نقاط دنیا آزمایش ایدز یکی از آزمایش‌های رایج بررسی سلامتی است. به این ترتیب هر فردی قبل از ازدواج از آلوده نبودن شریک جنسی خود با خبر است و هر پزشک یا پرستاری می‌داند که آیا بیماری که روی تخت جراحی خوابیده است می‌تواند او را آلوده نماید یا خیر. اکنون با آزمایش مادران باردار از انتقال ویروس به جنین و نوزاد ممانعت می‌شود. این تمهیدات در کشورهای پیشرفته بروز ایدز را در دهه اخیر بسیار کاهش داده است و اکنون بیشترین آلودگی در کشورهای توسعه‌نیافته دیده می‌شود.

سخن آخر این‌که «وقت آن است که قبول کنیم ایدز بیخ گوشمان است. هشدارها را باید جدی‌تر گرفت.»

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی