جایگاه نسخ پیش چاپ الكترونیكی در انتقال اطلاعات علمی و پژوهشی

هزینه بـالا و روز افزون فراهم كردن اطلاعات علمی باعث شده كه سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی افزایش یـابد ما شاهد تـأسیس سرور نسخ پیش چاپ الكترونیكی شیمی, آرشیوclin Med وآرشیو PhilSciهستیم كه اینها فقط سه نمونه از این دست هستند مخازن واسپاری نسخ پیش چاپ الكترونیكی, چه قدیمی و چه در حال تحول, این امید را بـه وجود آورده كه كتابخانه ها می توانند با هزینه معقولی دسترسی یه اطلاعات علمی مورد نیاز خود را ادامه دهند

هزینه بـالا و روز افزون فراهم كردن اطلاعات علمی باعث شده كه سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی افزایش یـابد. ما شاهد تـأسیس سرور نسخ پیش چاپ الكترونیكی شیمی، آرشیوclin Med وآرشیو PhilSciهستیم كه اینها فقط سه نمونه از این دست هستند. مخازن واسپاری نسخ پیش چاپ الكترونیكی، چه قدیمی و چه در حال تحول، این امید را بـه وجود آورده كه كتابخانه ها می توانند با هزینه معقولی دسترسی یه اطلاعات علمی مورد نیاز خود را ادامه دهند. این مقاله مزایـای سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی و موانع احتمالی بر سر راه پذیرش آنها را بررسی می‌كند.

●تعریف:

اصطلاح چـاپ الكترونیـكی محدوده ای از معانی را دربر می گیرد، با آن كه تعریف آن در ابتدا این بوده كه یك نویسنده یا گروهی از نویسندگـــان اثر خود را در بین متخصصین زمینه كاریشان توزیع كنند و بازخورد آنها را دریافت نمایند، امروزه تعریف چاپ الكترونیكی به اندازه ای عمومیت یـــافته است كه شـامل هـر اثـر الكترونیكی می شود كـه بـه وسیله نویسنده ای در خارج از محیط انتشـاراتی سنتی بــه گردش درآید.نسخ پیش چاپ الكترونیكی می توانند مدركهایی باشند كه به سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی فرستاده شوند. بعضی از نسخ پیش چاپ الكترونیكی قبل از فرستاده شدن به سرورها باید توسط دست اندركاران ( بعبارت دیگر داوران) بررسی دقیق شوند و بعضی دیگر بدون اینكه بررسی دقیق شوند به سرورها فرستــاده می شوند و مؤلفــان برای ارائــه بازخورد درمورد یافتــه هایی كه دریافت می كنند، تشویق می شونـــــد. در بعضی موارد نسخ پیش چاپ الكترونیكی هم به سـرورها منتقـل می شونـد، و هم به مجله هــای علمی سنتــی فرستـاده می شوند تا در فرایند نقد و بـــررسی رسمی قــرار گیرند. نسخ پیش چاپ الكترونیكی می توانند در هـرزمان توسط مؤلف روزآمد شوند و نسخه های قبــلی در سرور باقی می ماننــــــد. نسخ پیش چاپ الكترونیكی برای اطلاع دادن به همكــاران در مورد یك تحقیق در حــال پیشرفت و جویـا شدن نظریات متخصصین درباره آنها مورد استفــاده قرار می گیرند.

●سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی :

سرورهای نسخ پیش چاپ الكترونیكی ابزارهایی برای ذخیره كردن نسخ پیش چاپ الكترونیكی و مدیریت خدمات شبــكه هستند. سازمانهای گوناگونی آنها را اداره می كنند، ماننــد : ناشرین علمی، بنیادهای پژوهشی و بخشهای دانشگــاهی. بعضی سرورها ایمیل هوشمند ارائه می دهند كه در آنجا خوانندگان می توانند یك پروفایل از موضوعـــات مورد علاقه اشـان به وجود آورند و به محض اینكــه مقاله ای منطبق با پروفایل آنهـا وجود داشت به [ ایمیل ] آنها منتقل می شود. نویسندگان می توانند با استفاده از نرم افزار خود آرشیوی، مقالاتشان را به طور كامل به سرورها بفرستند. وقتی كه [مقالات] درسرور قرار گرفت خوانندگان می توانند به مقاله دسترسی پیدا كرده و آن را بخواننـد و یـا چاپ كننـد و یا آن را انتقال داده و ذخیـره كنند. خواننده همچنین توانایی دادن یك بــازخورد فوری به نویسنـده از طریق گروههــای مباحثه زنجیره ای را داراست.

●سابقه :

مجله علمی یك رسانه ارتباطی مهم برای جامعه پژوهشی در سرتا سر جهان است . همان طور كه lucky آن را جزئی از ارتباطات علمی قلمداد كرده است :” ارتباطات برای علم مانند سیستم گردش خون بوده است اگرچه خیلی حالت ضربانی نداشته است.” (Lucky,۲۰۰۰,p.۲۵۹)ولی نظـام ارتباطات علمی و پژوهشی بـه خصوص ارتباطات علمی تحت فشار شدیدی است، در مدت بیش از یك دهـه چون كه قدرت خریـد در مراكز دانشگاهی مرتبا” كاهش چشمگیری داشته، منابع پایه برای پشتیبــانی از آموزش، پژوهش و یـادگیری نیز در این مراكز كاهش یافته اند هزینه نگهداری مجموعه هــــای پژوهشی برای اغلب سازمانهای دانشگاهی غیرقابل تحمل شده است. و این بـــه علت تورم دورقمی قیمت مجلات و هزینه های بسیــار زیاد منابع الكتــرونیكی تجــــــــاری بوده است. به خصوص كتابخانه های استرالیــا و نیوزیلند كه بخش كوچــكی از بـــازار را تشكیل می دهند، آسیب پذیرند و قدرت تجـاری كمی دارند، و در زمینه نرخ برابری با نوسانات بازار نیز آسیب پذیر هستند. براساس آمــار انجمن كتابخانه های تحقیقاتی آمریكـا قیمت مجلات علمی ۲۰۷ درصد بین سالهای ۱۹۸۶- ۱۹۹۹ افزایش یافته است .(Association of Research Libraries , ۲۰۰۰)

●الگوهای جدید پشتیبانی اطلاعات علمی پژوهشی

به ویژه در حوزه‌های علمی، مفاهیم سنتی دسترسی به پیشینه پژوهشی، برای پاسخگویی به نیازها و انتظارات محققان، یا حتی برای جریان سرعت بخشیدن به توسعه علمی كفایت نمی كند. پیشرفتهای سریع در حوزه فناوری اطلاعات به شكلی چشمگیر، ماهیت ارتباط علمی را دگرگون نموده است. رشد اخیر «سرور»های چاپ الكترونیكی نمونه ای از شتاب رشد در مبادله اطلاعات علمی است. قبل از نشر از طریق اینترنت، پیش نویس های چاپی گزارشهای پژوهشی بین همكاران برای اظهار و نشر دانش علمی، مبادله می شد. این وضع امكان دسترسی آزاد و نامحدود به یافته های پژوهشهای جاری فراهم می كرد. آنها به صورت یك الگوی رایج گسترش می یافتند. دسترسی آسان و مبادله آزادانه اطلاعات بدون محدودیتهای مرزهای سازمانی و ملی. چاپ الكترونیكی ممكن است تهدیدی برای انتشارات پژوهشی برجسته نباشد، نظیر «Nature» و «Science» امادر صورت موفقیت چاپ الكترونیكی، مجلات پرهزینه و كم اهمیت تر كه توسط ناشران تجاری تولید می شود، تحت تاثیر قرار گیرد (Kiernan, ۱۹۹۹).چاپ الكترونیكی- با مجموعه ای از مزایا و معایب- خط سیر دیگری را برای انتشار ارائه كرد. چاپ الكترونیكی امكان یكپارچگی داده ها را فراهم كرد، نظیر تركیب متن با تصویر و پویانما(انیمیشن). آنها می توانند به سادگی روزآمد شده و همچنین این اطلاعات می تواند با اطلاعات الكترونیكی دیگر كه فرایند انتشار متفاوتی داشته یكپارچه شود. مانند داده های خام، استنباط‌های حاصل شده از تحلیل، استداركات موجز و در آخر بررسی اولیه.

---