نیاز به تاسیس تلویزیون خصوصی در ایران

اولین تلویزیونی که در ایران آغاز به کار کرد, تلویزیونی خصوصی بود اما بعدها رادیو و تلویزیون دولتی شد و «سازمان رادیو و تلویزیون ملی» تاسیس شد و کارکنان این سازمان در اعتصاب های دوره انقلاب نقش پررنگی داشتند و بسیاری از برنامه های انقلاب را کارکنان اعتصاب کننده پوشش دادند

اولین تلویزیونی که در ایران آغاز به کار کرد، تلویزیونی خصوصی بود؛ اما بعدها رادیو و تلویزیون دولتی شد و «سازمان رادیو و تلویزیون ملی» تاسیس شد و کارکنان این سازمان در اعتصاب‌های دوره انقلاب نقش پررنگی داشتند و بسیاری از برنامه‌های انقلاب را کارکنان اعتصاب‌کننده پوشش دادند. پس از انقلاب، در اصل ۱۷۵ قانون‌اساسی مصوب آبان ۵۸ آمده بود: «در رسانه‌های گروهی (رادیو و تلویزیون) آزادی انتشارات و تبلیغات طبق موازین اسلامی باید تامین شود. این رسانه‌ها زیرنظر مشترک قوای سه‌گانه قضاییه (شورایعالی قضایی)، مقننه و مجریه اداره خواهد شد. ترتیب آن را قانون، معین می‌کند.» در بازنگری قانون‌اساسی در سال ۶۸، رسانه‌های شنیداری و دیداری از انحصار دولت بیرون آمد و در قانون‌اساسی آمد: «نصب و عزل رییس سازمان صداوسیمای جمهوری‌اسلامی ایران با مقام رهبری است.» بسیاری از کارشناسان می‌گویند که رسانه‌های صوتی و تصویری معادل سازمان صداوسیمای جمهوری‌اسلامی ایران نیست و این سازمان یکی از این رسانه‌ها محسوب می‌شود؛ بنابراین نباید چنین استنباط کرد تمام این‌دست رسانه‌ها در انحصار دولت هستند. در حقیقت، شورای بازنگری قانون‌اساسی در سال ۶۸ شمسی با اصلاح اساسی اصل ۱۷۵، دست مجریان و دست‌اندرکاران رسانه‌ای کشور را باز گذاشتند تا در آینده و در صورت ضرورت، بتوانند با فراهم‌شدن بسترهای لازم و بنا به شرایط روز، مجوز تاسیس رادیو و تلویزیون خصوصی را در ایران صادر کنند.

از نظر حقوقی که مستند به اصول قانون‌اساسی است، می‌توان گفت که امکان راه‌اندازی رادیو و تلویزیون خصوصی در ایران از لحاظ قانونی و حقوقی وجود دارد زیرا آنچه در اصل ۱۷۵ قانون‌اساسی آمده، مربوط به سازمان صداوسیمای جمهوری‌اسلامی ایران به‌عنوان سازمانی خاص است و بر اساس این اصل، تنها این سازمان باید الزاما در انحصار دولت باشد اما این به آن مفهوم نیست که هر رسانه صوتی و تصویری‌ای باید در انحصار دولت ایران باشد. البته همچنان موانع قانونی در این‌باره وجود دارد و یکی از پررنگ‌ترین آنها، تفسیر شورای نگهبان در تاریخ هفتم‌دی‌ سال۷۰ است که نظر تفسیری خود را درباره اصول ۱۷۵ و ۴۴ قانون اساسی در بحث خصوصی‌سازی صداوسیما، صراحتا بیان کرد و مخالفت خود را در زمینه خصوصی‌سازی رادیو و تلویزیون اعلام داشت.

یکی دیگر از این موانع، اساسنامه سازمان صداوسیمای جمهوری‌اسلامی ایران است؛ در ماده۷ اساسنامه این سازمان که در سال۶۱ تصویب‌شده، آمده که تاسیس فرستنده و پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در هر نقطه از کشور در انحصار این سازمان است و چنانچه اشخاص حقیقی یا حقوقی اقدام به تاسیس یا بهره‌برداری از چنین رسانه‌هایی کنند، از ادامه کار آنها جلوگیری به‌عمل می‌آید و تحت تعقیب قانونی قرار می‌گیرند. پس از انتخابات سال۸۴ که یکی از نامزدهای انتخابات که رای نیاورده بود، قصد تاسیس یک شبکه تلویزیونی در خارج از کشور را برای ایران داشت، با همین مانع قانونی، از ادامه کار باز ماند. حتی درخصوص تلاش‌های بعدی برای تاسیس شبکه‌های تلویزیونی اینترنتی نیز، صداوسیما جلوی فعالیت‌های این شبکه‌ها را گرفت.

برخی از کارشناسان حقوقی بر این عقیده‌اند که راه‌اندازی رادیو و تلویزیون خصوصی، می‌تواند مانند بانک‌های خصوصی، به تدریج در کشور ایجاد شود. به نظر آنها، بانک‌های خصوصی در صورتی که اصول بانکداری اسلامی را در نظر داشته باشند، می‌توانند فعالیت کنند و بنابراین، در زمینه تلویزیون خصوصی هم اگر نهادهای خصوصی بتوانند برنامه‌هایی منطبق با موازین اسلامی و مصالح کشور تولید کنند، می‌توانند فعال شوند.

ایران هم‌اکنون نیز شبکه تلویزیونی خصوصی دارد که در ایران فعالیت می‌کند؛ شبکه ماهواره‌ خصوصی «ولایت» از قم برای کشورهای جهان برنامه پخش می‌کند. شبکه جهانی ولایت یک شبکه مستقل تلویزیونی غیردولتی و غیرانتفاعی است که بنا به گفته سایت رسمی این شبکه، برای تثبیت و تحکیم بنیان‌های تئوریک و تقویت علمی مبانی نظری و پاسخگویی به شبهات و سوالات و دفاع از اندیشه‌های متعالی اسلام ناب شیعی تاسیس شده و تلاش می‌کند «با ایجاد وحدت و همدلی هرچه بیشتر بین مسلمانان با محوریت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به‌دور از هرگونه تفرقه و اهانت به باورها و اعتقادات دیگر فرق اسلامی و همچنین دیگر ادیان الهی، فعالیت‌های خود را انجام دهد.» شبکه جهانی ولایت زیر نظر آیت‌الله مکارم‌شیرازی در ۱۳رجب ۱۴۳۱هجری‌قمری مطابق با ۵تیر ۸۹ تاسیس شده است. این شبکه از ماهواره‌های هاتبرد، نایل‌ست و گلکسی ۱۹ پخش می‌شود و تمام قاره آمریکای‌شمالی و جنوبی، اروپا، شمال آفریقا، آسیای میانه، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، جنوب و جنوب‌شرقی چین، هند، افغانستان و بخشی از کشورهای مشترک‌المنافع روسیه را پوشش می‌دهد. این شبکه یک تلویزیون اینترنتی نیز تاسیس کرده است.

به نظر می‌رسد که ایجاد شبکه‌های تلویزیونی خصوصی مانند شبکه جهانی ولایت، پاسخ به نیاز وجود چنین شبکه‌هایی در کشور محسوب می‌شود و سیاستگذاران رسانه‌ای کشور به تدریج باید در حوزه‌های دیگر نیز با درخواست مجوزهای تلویزیون‌ها و رادیوهای خصوصی موافقت و به این ترتیب، خود را با نیازهای روز هماهنگ کنند. از سوی دیگر، دیگر نهادهای حکومتی نیز درخواست تاسیس تلویزیون خصوصی کرده‌اند؛ در روزهای گذشته، قوه‌قضاییه اعلام کرد که بنا دارد یک تلویزیون مختص خود تاسیس کند. در نهم تیر، معاون راهبردی قوه‌قضاییه در همایش تشکیلات قضایی و نهادهای مرتبط قوه‌قضاییه در استان کرمان گفت که در آینده نزدیک شبکه تلویزیونی، خبرگزاری و روزنامه به منظور اطلاع‌رسانی دقیق به مردم توسط قوه‌قضاییه افتتاح می‌شود. این مساله ممکن است باعث شود که انحصار پخش برنامه‌های تلویزیونی از سازمان صداوسیما گرفته و به تدریج، زمینه تاسیس شبکه‌های تلویزیونی خصوصی در داخل کشور فراهم شود.