روزه موفق یعنی چه روزه ای

پرسشی از حجت الاسلام و المسلمین سید مهدی طباطبایی استاد حوزه و دانشگاه

چیزی به پایان ماه رمضان امسال باقی نمانده است. روزها و روزه‌ها به سرعت گذشتند و عید فطر نزدیک است. این روزها هر گاه همدیگر را دیده‌ایم، «قبول باشد» گفته‌ایم و آرزو کرده‌ایم عبادات‌مان مورد قبول درگاه الهی واقع شده باشد. اما روزه گرفتن فقط نخوردن و نیاشامیدن نیست که اگر این‌طور بود، روزه همه ما قبول بود و همه‌مان سربلند بودیم. روزه عبادتی است که تنها بخشی از آن به جسم و نیازهایش‌ توجه دارد و سهم روح و روان از روزه‌داری بیشتر است...

ماه رمضان امسال هم می‌گذرد اما قرار نیست هر آنچه را در این یک ماه به دست می‌آوریم، به آسانی از دست بدهیم. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی طباطبایی، روزه را «عبادتی برای خویشتن‌داری» می‌داند و در گفتگو با «سلامت»، از رازهای یک روزه موفق می‌گوید؛ روزه‌ای که آثارش تا همیشه با ما می‌ماند.

▪ فلسفه روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان چیست؟

ـ روزه عبادتی است که در تمامی ادیان الهی وجود دارد. روزه گرفتن به معنای امساک و خویشتن‌داری بوده و هست. این عبادت بنا به زمان و مکان تغییراتی داشته اما هیچ‌گاه از عبادات انسانی حذف نشده است. آیه معروفی است که: کُتِبَ عَلیکُم الصیام کَما کُتِبَ عَلی الذین مِن قَبلِکُم، روزه را بر شما واجب کردیم همان‌طور که بر پیشینیان شما واجب کرده بودیم.

▪ اثرات روزه بر فرد روزه‌دار چه باید باشد؟

ـ روزه گرفتن انسان را به اجتناب و دوری از مبطلات فرا می‌خواند و به او کمک می‌کند که از برخی کارها و رفتارها، دوری کند. امید بر این است که با دوری جستن از کارهای زشت و حرام در یک ماه، این رویه و رفتار در همه روزها ادامه پیدا کند. این کار در یک ماه از سال واجب است تا انسان‌ها ملزم به انجام آن شوند و تمرین کنند.

▪ چه طور بدانیم روزه‌ای که گرفته‌ایم، روزه‌ مقبولی بوده است یا نه؟

ـ امساک در روزه گرفتن، کاری خاص و ویژه است. بنا بر دستورات پیامبر اکرم (ص)، مبطلات روزه ۹ مورد است که تنها یک مورد آن، نخوردن و نیاشامیدن است. یکی دیگر از این مبطلات، نبستن دروغ به خدا و پیغمبر است. رمضان ماه میهمانی خداست و این میهمانی آداب خاص خود را دارد. مگر نه اینکه ما زمانی که میهمان هستیم، خود را با توقعات و خواسته‌های میزبان هماهنگ می‌کنیم و گاه کاری را انجام می‌دهیم که در شرایط عادی، از آن سرباز می‌زنیم. روزه گرفتن هم نوعی تسلیم در برابر خواست خداست. اینکه به هر آنچه که او دستور داده عمل کنیم چرا که این عبادت چنانچه صحیح انجام شود، نه تنها برای حال بلکه برای آینده ما هم مفید است. انجام ندادن مبطلات روزه دلیلی بر درست بودن عبادت ما نیست. شاید لب به خوراکی‌ها نزنیم ولی با گفتن یک تهمت ناروا، ارج عبادت‌مان را از بین می‌بریم. روزه هم جسم را تصفیه می‌کند و هم روح را. فواید روزه برای جسم را پزشکان بهتر می‌دانند و من تخصصی در این زمینه ندارم اما روح انسان به بدنی فعال، کوشا و بانشاط نیاز دارد. بدنی که سالم باشد صبح زود از خواب بیدار می‌شود و با طراوت و شادابی عبادت می‌کند و روح خود را جلا می‌دهد.

▪ و به غیر از اینها، چه؟

ـ خب، فرد باید بداند که اگر می‌دانسته روزه گرفتن برایش ضرر دارد و گرفته باشد، روزه‌اش باطل است. فرد باید در روزه گرفتن هم سلامت جسم‌اش را بسنجد و هم سلامت روح را. در عبادات و دستورات الهی باید ظرایف را در نظر گرفت و مردم همیشه باید پیرو دستورات باشند. در رسیدن به کمالت نه باید تندروی کرد و نه کندروی؛ نه باید از پیامبر(ص) جلو زد و نه از دیگر پیروانش عقب ماند.

▪ کسی می‌تواند به ما بگوید روزه‌‌ای که گرفته‌ایم صحیح بوده یا نه؟

ـ هیچ‌کس جز خود مومن نمی‌تواند اثرات روزه‌ای که گرفته است را درک کند. اگر انسان در دل از خود و کارهایش راضی باشد، پس روزه او صحیح است. او بهتر از همه می‌‌داند که چه کارهایی کرده و چه کارهایی نکرده است. روزه‌های ماه رمضان باید باعث ترقی فرد شود نه اینکه با قبل از ماه تفاوتی نکرده باشد. مسلمانان باید به ضمیرشان رجوع کنند تا بدانند عبادتشان تا چه حد قبول و صحیح بوده است. همه ما می‌دانیم عبادتی که با کسلی و دهن‌دره همراه باشد، عبادت پسندیده‌ای نیست. موفقیت در روزه هم در جسم نمایان می‌شود و هم در روح. مثالی می‌زنم؛ وقتی یک خانه سیم‌کشی برق شده باشد، شاید تاریک به نظر برسد اما به محض اینکه چراغی وصل شود، همه جا روشن می‌شود. وقتی کارها بر اساس اصول صحیح جلو رفته باشد، یک اتفاق یا تلنگر می‌تواند همه چیز را به سطحی خوب برساند. اگر روزه‌های ما روزه‌هایی واقعی باشد،‌ حتما نشانه‌ای دیده می‌شود تا ما آن را درک کنیم.

▪ چه‌کار باید بکنیم تا تاثیرات روزه این یک ماه تا همیشه برای ما باقی بماند؟

ـ در ماه رمضان جسم و روح به برخی کارها عادت می‌کند. بدن یاد می‌گیرد که در طول روز دو نوبت غذا، با طلوع و غروب خورشید‌، بخورد. این سلامت باید در ماه‌های دیگر سال هم حفظ شود و این کار برای همیشه عادت ما شود. ماه شوال نزدیک است. این ماه هم دعاها و عبادت‌های خاص خود را دارد. باید حرام‌ها را به کنار بگذاریم. حال که یک ماه توانسته‌ایم، پس حتما می‌توانیم در باقی سال هم این کار را انجام دهیم. در این ماه ما تمرین کرده‌ایم که سحرخیز باشیم و می‌توانیم این کار پسندیده را به همه سال تعمیم دهیم. کارها و فعالیت‌های ما در ماه مبارک رمضان به همین سادگی است و ادامه آن می‌تواند به همه ما کمک کند تا خیلی از عادات بدمان را کنار بگذاریم. این‌گونه است که روزه تاثیرش را در تمامی روزها و ماه‌های سال برای ما باقی می‌گذارد و تنها به یک ماه و چند روز نیست. مومن واقعی باید این‌گونه رفتار کند.

الناز باقری‌نژاد