شادی همراه با جزغاله شدن

در صورت بروز هرگونه سوختگی, تماس با اورژانس ۱۱۵ و خروج مصدوم از محل حادثه ضروری است

شب آخرین چهارشنبه سال یا همان چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های باستانی ایرانی است که در آن ایرانیان باستان آتش بر پا می‌کردند و دور آتش به دعا و شادی می‌پرداختند. این جشن بی‌خطر امروزه به جشن ترقه‌ها و آتش‌هایی مبدل شده است که عاقبت آن را در بسیاری از تصاویر تلویزیونی یا پلاکاردهای مربوط به این روز می‌توان دید. صحنه‌هایی دلخراش از سوختگی‌ها تا قطع اندام که گاهی زندگی و سرنوشت فرد را دگرگون می‌کند.

بیش از ۹۰درصد سوختگی‌ها قابل پیشگیری است، پس می‌توان گفت که فرد سوخته قربانی بی‌احتیاطی است. سوختگی مانند دیگر حوادث غالبا بچه‌ها تا سنین جوانی را گرفتار می‌کند. در سنین کمتر از ۸ سال عمدتا علت سوختگی مایعات داغ است در حالی که در سنین بالاتر شعله علت اصلی است. اما در چهارشنبه سوری علت از شعله و حرارت فراتر رفته و شاهد آسیب‌هایی از نوع برخورد ترکش ترقه‌ها و انفجارهایی هستیم که مجروحان آن بیشتر مشابه با مجروحین حملات نظامی هستند!

● درجه‌بندی سوختگی

▪ سوختگی به نسبت عمق درگیری دسته‌بندی می‌شود. در سوختگی درجه یک پوست قرمز و دردناک می‌شود. نمونه معروف آن آفتاب سوختگی است که بهبود خودبه‌خودی دارد.

▪ سوختگی درجه ۲ با بروز تاول دردناک و گاهی به درگیری مو و ریشه آن منجر می‌شود.

▪ سوختگی درجه ۳ با درگیری در تمام لایه‌های پوست همراه است. پوست ظاهری چرم مانند پیدا می‌کند. برخلاف درجات قبلی به‌دلیل آسیب به اعصاب پوست این نوع از سوختگی فاقد درد است.

▪ سوختگی درجه ۴ با درگیری بافت‌های زیرین پوست همچون چربی، عضله و استخوان همراه است. این درجه از سوختگی با ناتوانی شدید برای بیمار همراه است.

▪ علاوه بر عمق، می‌توان سوختگی‌ها را براساس علت مولد نیز دسته‌بندی کرد.

● سوختگی‌های ناشی از مایعات داغ

مایعات داغ هر مایعی از آب گرفته تا قیر را شامل می‌شود. این نوع سوختگی عموما در اطفال رخ می‌دهد. زمانی که بخش دارای سوختگی دارای پوشش (لباس) است، پوشش مایع را در خود نگه داشته و باعث بروز سوختگی بیشتر می‌شود. درجه حرارت در کنار زمان تماس میزان سوختگی را رقم می‌زند. مثلا آب ۷۰ درجه به مدت یک دقیقه ایجاد سوختگی می‌کند که آب ۶۰ درجه برای بروز چنین سوختگی نیاز به ۳ دقیقه زمان است.

قیر دارای دمایی بیش از ۲۰۰ درجه است، اما زمانی که برروی زمین یا سقف خانه قرار می‌گیرد دمای اولیه خود را از دست می‌دهد. اگر قیر برروی پوست بچسبد از کندن آن با فشار و زور باید خودداری کرد چون می‌تواند پوست را با وسعت بالایی جدا کرده و آسیبی فراتر از حد سوختگی ایجاد کند. برای جدا کردن قیر باید از موادی همچون روغن آفتابگردان یا پمادهای حاوی پترولیوم استفاده کرد. این مواد آرام قیر را از محل اتصالش به پوست جدا می‌کنند. عموما قیر در یک مرحله جدا نمی‌شود و نیاز به پانسمان متوالی از این مواد تا پاکسازی کامل می‌باشد.

● سوختگی ناشی از شعله

در این نوع از سوختگی زمانی که لباس به واسطه شعله دچار حریق می‌شود باعث سوختگی پوست بشکل شدید و با درجات بالا می‌گردد.

● سوختگی ناشی از انفجار

سوختگی ناشی از قوس الکتریکی، بنزین و انواع انفجارات در شب چهارشنبه سوری در این دسته قرار دارند. در نوع قوس‌الکتریکی حرارت بالا در زمان کوتاه ایجاد سوختگی شدید می‌کند. در سوختگی ناشی از قوس الکتریکی لباس فرد جنبه حفاظتی دارد بشرط آن‌که دچار حریق نگردد.

● سوختگی تماسی

تماس با اجسام داغ مثل شیشه، ذغال، پلاستیک و فلزات از این نوع می‌باشد. اجسام موجود در ترقه‌ها که از جنس سنگریزه و گاهی شیشه هستند ، پس از انفجار بمانند ترکش پرتاب شده و وارد پوست می‌شوند. اگرچه وسعت سوختگی در این نوع سوختگی کم است اما عمق نفوذ زیاد است.

● در برخورد با فرد دچار سوختگی چه باید کرد؟

اولین اقدام دور کردن فرد از محل خطر و خاموش کردن وی می‌باشد. توجه کنید که به‌منظور دور کردن مصدوم از محل خطر خودتان دچار سانحه نشوید. اگر امکان امداد با توجه به خطرات موجود نیست باید سریعا به ۱۲۵ (آتش‌نشانی) اطلاع داده شود. لباس‌های درحال سوختن یا آلوده به مواد را باید خارج کرد. بیاد داشته باشید پوست بافتی محافظتی است که از هدر رفتن حرارت از بدن نقش دارد بنابراین بیمار دچار سوختگی را با پتو یا هر وسیله گرم کننده محافظت نمایید.

تماس با اورژانس ۱۱۵ در اولین فرصت پس از خروج مصدوم و حفاظت از سوختگی بیشتر ضروری است.

به‌دلیل خطر مسمومیت همزمان با مونوکسید کربن(گازگرفتگی) یا تماس با دود باید بیمار را از نظر راه هوایی و تنفس مورد بررسی و مراقبت قرار داد. اولین اقدام قرار دادن بیمار در هوای آزاد است. بیمار دچار سوختگی لازم است چند ساعت ناشتا نگه داشته شود.

اگر امکان دارد باید لباس‌های تنگ و زیورآلات را از محل سوختگی درآورد. تورم در محل سوختگی از یکسو و فشار ناشی از لباس و زیورآلات از سوی دیگر باعث می‌شود تا خون‌رسانی به اندام مختل گردد.

اگر سوختگی در بخشی از اندام‌ها شده است که کمتر از ۱۰درصد سطح بدن را تشکیل می‌دهد می‌توان بخش سوخته را درون آب غوطه‌ور کرد. این اقدام می‌تواند از تورم بیشتر کاسته و تا حدودی درد را کاهش دهد.

روی زخم‌های بیمار پماد نمالید. درمان سرپایی زخم با پمادهای سوختگی نه تنها مفید نیست که گاهی میزان عفونت را افزایش می‌دهد.

● چه بیمارانی را باید به مرکز سوختگی انتقال داد؟

- سوختگی درگیرکننده اندام فوقانی و تحتانی از ناحیه مچ به پایین، صورت، چشم یا گوش، درگیری در بین دو پا

- سوختگی با قیر

- سوختگی همراه با استنشاق دود یا آسیب‌های دیگر (مثل پرتاب شدن یا سقوط)

- سوختگی با برق با ولتاژ بالا

- سوختگی در زنان باردار

- سوختگی در افراد با بیماری‌های جدی زمینه‌ای مانند مشکلات قلبی یا دیابت

پس از ترخیص از بیمارستان محل سوختگی دارای پانسمان است. درصورتی که پانسمان دچار چسبندگی شده است آن را دستکاری نکرده و به پزشک مراجعه کنید چه بسا نیازی به کندن پانسمان نبوده و یا نیاز به روشی خاص برای جداسازی باشد.

اگر محل سوختگی در تماس با نور است بمدت ۶ ماه از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

دکتر بهروز هاشمی

گروه سلامت