نگاهی به سیره رفتاری حضرت زهرا س

حضرت زهرا س به جهان بینی وسیع اسلام, آگاهی و توجّه كامل داشت, و می دانست كه بخش وسیعی از اسلام, امور سیاسی است, از این رو به طور جدّی و عمیق, در آن دخالت می كرد, مسأله امامت و رهبری, از اركان اصلی سیاست اسلامی است, آن حضرت برای اثبات امامت و رهبری امیرمؤمنان علی ع تا پای جان ایستادگی كرد, و در این راستا به شهادت رسید

اشاره:

سخن را از این جا آغاز می‏كنیم كه طبق نقل جابربن عبدالله انصاری، پیامبراكرم(ص) فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: خداوند خطاب به شما چنین فرمود:

"یا اَحْمَدُ لَوْلاكَ لَما خَلَقْتُ الاَفْلاكَ، وَ لَوْلا عَلِیٌّ لَما خَلَقْتُكَ، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُكُما؛ ای احمد! اگر تو نبودی، موجودات را نمی‏آفریدم، و اگر علی(ع) نبود، تو را نمی‏آفریدم، و اگر فاطمه(س) نبود شما دو نفر را نمی‏آفریدم."۱

نیز پیامبر(ص) فرمود: "رائحةُ الأنبیاء رائحةُ السَّفَرْجَل، وَ رائحَةُ الْحُورِ الْعَیْنِ رائحَةُ الآس، وَ رائحَةُ الْمَلائكَةِ رائحة الْوَرْدِ، وَ رائحة اِبْنَتِی فاطِمَةَ الزَّهْراء رائحةُ السَّفَرْجَلِ والآس وَالْوَرْدِ؛ بوی پیامبران همچون بوی "بِه" است، بوی بانوان بهشت، همچون بوی درخت مورد (شبیه درخت انار كه برگ و گل خوشبو دارد) می‏باشد، بوی فرشتگان همچون بوی گل سرخ است، و بوی دخترم زهرا(س) همچون بوی به و مورد و گل سرخ است."۲

این دو حدیث عمیق، حاكی از آن است كه وجود مقدّس حضرت زهرا(س) در جهان معنا و آشكار، عصاره نیكیها و ارزشهاست، و خوی و سرشت و زیبایی ظاهر و باطن پیامبران، بانوان بهشت و فرشتگان، در یكجا در وجود پربركت حضرت زهرا(س) جمع است. بنابراین زندگی درخشان او، سزاوار و شایسته است كه الگوی زندگی انسانها شده تا آنها به سعادت و پیروزی دو جهان نایل شوند، چنان كه حضرت قائم آل محمد (ص) او را الگو قرار داده و فرمود: "وَفِی اِبْنَةِ رَسُولِ اللّهِ لِی اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ؛ زندگی دختر پیامبر(ص) (حضرت زهرا علیهاالسلام) الگوی شایسته‏ای برای من است."۳

بر همین اساس، نظر شما را به چند نمونه از سیره رفتاری آن بزرگ بانوی تكرار ناپذیر تاریخ جلب می‏كنیم، تا درسهای سازنده‏ای فرا راه ما باشد:

حمایت از پیامبر (ص)

در خردسالی

پیامبر(ص) در مكّه می‏زیست، هنوز به مدینه هجرت نكرده بود، حضرت زهرا(س)، در آن هنگام خردسال بود، روزی یكی از مزدوران مشرك به تحریك ابوجهل، با افكندن شكمبه گوسفند به طرف پیامبر(ص) كه در سجده به سر می‏برد، به آن حضرت اهانت كرد، و همپالكی‏های او خندیدند، در این هنگام كه هیچ كس جرئت دفاع از پیامبر(ص) را در خود نمی‏دید، حضرت زهرا(س) با شتاب خود را به پیامبر(ص) رسانید، شكمبه را به كنار انداخت، و با صلابت و شجاعت، ابوجهل و مزدورانش را زیر رگبار سرزنش خود قرار داد، و آنها را با شمشیر زبان، مجازات نموده و نفرین كرد.۴

نیز در یكی از روزها فاطمه(س) در كنار كعبه بود، گروهی از مشركان را در حجر اسماعیل دید، هوشمندانه كنجكاوی كرد تا علّت اجتماع آنها را دریابد، چنین دریافت كه آنها با سه بت لات، عُزّی و منات پیمان می‏بندند تا به طور گروهی به پیامبر(ص) حمله كرده او را بكشند، فاطمه(س) در حالی كه اشك از دیدگانش جاری بود، با شتاب به محضر پدر آمد و توطئه مشركان را گزارش داد.

پیامبر(ص) از دخترش آب طلبید و وضو ساخت و سپس كنار كعبه رفت، هنگامی كه مشركان پیامبر را دیدند، به یكدیگر گفتند: "این است كه می‏آید..." آنها با دیدن چهره نورانی و شكوهمند پیامبر(ص) آن چنان سرافكنده و وامانده شدند كه هیچ كدامشان جرئت دست درازی به سوی آن حضرت را نیافتند، پیامبر(ص) مشتی خاك از زمین برداشت و به صورت آنها پاشید و فرمود: "شاهَتِ الْوُجُوهُ؛ زشت باد روی شما." آن خاك به هر كدام از آنها رسید، در روز جنگ بدر به دست دلاورمردان اسلام هلاك شد.۵

ارزش علم و آگاهی بخشی

حضرت زهرا(س) به علم و دانش و آگاهی بخشی، اهمیت بسیار می‏داد، و خود مخزن علم الهی بود، و اندوخته‏های علم لدنّی و اكتسابی او در سطحی بود كه امامان معصوم(ع) از آن استفاده می‏بردند، و از آن به عنوان "مصحف فاطمه" یاد می‏كردند۶ در این راستا نظر شما را به حادثه جالب زیر كه بیانگر جدّیت حضرت زهرا(س) به آگاهی بخشی است جلب می‏كنیم:

روزی بانویی به محضر حضرت زهرا(س) آمد و عرض كرد: "مادرِ ناتوانی دارم كه درباره نماز به احكام و مسائلی ناآگاه است، مرا نزد شما فرستاده، تا آن احكام را از شما بپرسم." فاطمه زهرا(س) فرمود: بپرس.

او ده سؤال، پشت سرهم پرسید و پاسخ آنها را دریافت كرد، آن‏گاه از بسیاری سؤال خود شرمنده شد و عرض كرد: "ای دختر رسول خدا، بیش از این شما را زحمت نمی‏دهم." فاطمه(س) فرمود: آنچه نمی‏دانی بپرس، آیا شخصی را می‏شناسی كه در برابر صدهزار دینار (مثقال طلا) اجیر شود كه فقط یك روز بار سنگینی را بالای بام ببرد، و اظهار خستگی كند؟ او عرض كرد: نه. فاطمه(س) فرمود: "من نیز در پیشگاه خدا اجیر شده‏ام كه در برابر هر مسأله‏ای كه می‏پرسی، و به تو پاسخ می‏دهم، پاداش بسیار بگیرم كه اگر بین زمین تا عرش را پر از گوهر ناب كنند و به من بدهند باز ارزش آن پاداش، بیشتر است، بنابراین من سزاوارتر از آن هستم كه اظهار خستگی نكنم، من از پدرم رسول خدا(ص) شنیدم كه

فرمود: علمای شیعه ما در قیامت به مقدار علمشان و به اندازه تلاششان در راهنمایی مردم، پاداش می‏برند."۷

جدّیت در حفظ حریم عفاف

روزی مرد نابینایی، پس از اجازه، به خانه فاطمه(س) آمد، پیامبر(ص) در آن جا حاضر بود، فاطمه(س) خود را از آن نابینا پوشانید و از او فاصله گرفت، پیامبر(ص) به او فرمود: "چرا از مرد نابینا فاصله گرفتی، با این كه او تو را نمی‏بیند؟"

فاطمه(س) پاسخ داد: "او اگر مرا نمی‏بیند من كه او را می‏بینم، وانگهی او بو را استشمام می‏كند." رسول خدا(ص) به نشانه تصدیق گفتار فاطمه(س)، خطاب به او فرمود: "أَشْهَدُ اَنّكِ بَضْعَةٌ مِنّی؛ گواهی می‏دهم كه تو پاره تن من هستی."۸

جلوه‏ای از ایثار در خانه فاطمه(س)

نیازمندی گرسنه به محضر رسول خدا(ص) آمد، و تقاضای غذا كرد، كمبود غذا به گونه‏ای بود كه در خانه فاطمه(س) جز اندكی از آن برای كودكانش نبود، حضرت علی(ع) شبانه آن نیازمند گرسنه را به خانه خود برد و ماجرا را به فاطمه(س) گفت. فاطمه و افراد خانواده‏اش همان اندك غذا را به آن میهمان فقیر دادند، و خود در تاریكی در كنار سفره، دهان خود را تكان می‏دادند تا فقیر گمان كند كه آنها نیز همراه او غذا می‏خورند، فقیر از آن غذا خورد و سیر شد و در حالی كه گمان می‏كرد فاطمه(س) و افراد خانواده‏اش نیز سیر شدند، صبح آن شب، فاطمه و فرزندانش همراه علی(ع) نزد پیامبر(ص) آمدند، پیامبر(ص) به چهره آنها كه نشانگر گرسنگی آنها بود نگاه كرد و در حالی كه خنده بر لب داشت، آیه نهم سوره حشر را، كه در شأن آنها نازل شده بود، خواند: "وَ یُؤثِروُنَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ؛ آنان تهی‏دستان را بر خود مقدّم می‏دارند، هرچند كه خود به شدّت در فشار گرسنگی و تهیدستی باشند."۹

---