صدای تاریخ را در تبریز بشنوید

یکی از ویژگی های مناطق کوهستانی کشور داشتن آب و هوای سرد در زمستان و معتدل و خنک همراه با وزش بادهای ملایم در تابستان است و آذربایجان شرقی نیز از این قاعده مستثنی نیست

یکی از ویژگی‌های مناطق کوهستانی کشور داشتن آب و هوای سرد در‌ زمستان و معتدل و خنک همراه با وزش بادهای ملایم در تابستان است و آذربایجان شرقی نیز از این قاعده مستثنی نیست.

شهر تبریز با وجود داشتن جاذبه‌های غنی و طبیعی گردشگری همه ساله در تابستان پذیرای خیل بی‌شماری از دوستداران طبیعت و گردشگران داخلی و خارجی است، چرا گفتیم در تابستان و تعطیلات عید نوروز را قید نکردیم؟ از آنجا که سرمای زمستان سفیدپوش با بهار و فروردین پیوند خورده و به عبارتی ننه سرما رخت خود را از این شهر بر نبسته است بنابراین بسیاری از گردشگران بازدید از کهن شهر تبریز را به تابستان خنک آن واگذار کنند.‌

می‌دانید چرا این همه از سرمای زمستان و تابستان خنک آذربایجان و تبریز‌گفتیم؟ برای این که شما را وسوسه کرده و به دیار شمس و شهریار بکشانیم.

اگر با این شرط راهی این شهر می‌شوید که فرصت شما محدود است و به یک سفر یک یا دو روزه بسنده می‌کنید، پس ما نیز جاذبه‌هایی را که می‌توانید در عرض این مدت کوتاه به‌آنها بپردازید، معرفی می‌کنیم.

● عقابی بر فراز تبریز

سال ۱۳۱۴ هجری شمسی، ارفع‌الملک جلیلی، شهردار وقت تبریز زمانی که پشت میز مذاکره با مهندسان آلمانی نشست و طرح و نقشه عمارت اولین بلدیه کشور را روی کاغذ آورد شاید فکر نمی‌کرد این عمارت به اصلی‌ترین نماد تبریز بدل می‌شود.

‌این عمارت زیبا که طراحی آن منحصر به فرد بوده و همچون عقابی در حال پرواز بر فراز تبریز دیده می‌شود در هسته مرکزی این شهر قرار دارد و در چهار طبقه شامل (زیرزمین، طبقه همکف، طبقه اول و دوم) بنا شده و بیش از ۸۰ اتاق و ده تالار دارد.‌

برج ۳۰.۵ متری عمارت شهرداری تبریز را آلمانی‌ها و ساعت چهار‌ضلعی این عمارت را که چهار ناقوس دارد و با طنین موزون و ضرباهنگ خاص آن هر یک ساعت گذشت زمان را به یادمان می‌آورد، انگلیسی‌ها ساخته‌اند.‌

هم‌اکنون از آن چهار ناقوس فقط سه ناقوس کار می‌کند و یکی از ناقوس‌ها به خاطر حمله روس‌ها به تبریز سال ۱۳۲۴ با گلوله از کارافتاده است.‌

تالارهای این عمارت به موزه‌های شهر و شهرداری، موزه دوربین‌های قدیمی، موزه فرش‌های نفیس شامل فرش‌های سفارش داده شده توسط شهرداران وقت)، موزه صنعت چاپ، نشر و... تبدیل شده و کاربری فرهنگی دارد.‌ تالارهای این عمارت با زیبایی‌های فوق‌العاده خود چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.

● باغ نقش و نگار و شعر

بسیاری از هموطنان ما از وجود آرامگاه دو کمال در تبریز بی‌اطلاع هستند. ‌کمال‌الدین بهزاد و کمال‌الدین مسعود خجندی؛ تبریز افتخار دارد که اعلام کند میزبان دو کمالی است که یکی شعر و دیگری نقش و نگار و مینیاتور را به حد اعلای کمال رسانده و ایران اسلامی را شهره آفاق کرده‌اند. ‌کمال‌الدین بهزاد، نقاش، مینیاتوریست و نگارگر چیره‌دست ایرانی قرن دهم هجری، نگارگر مکتب هرات است.

وی در دربار سلطان حسین بایقرا و نزد علیشیر نوایی در هرات تقرب یافت و بعد از استیلای شاه اسماعیل اول صفوی بر ازبکان همراه وی به تبریز آمد و در دوره شاه طهماسب صفوی نیز در تبریز با احترام زیست و در آنجا درگذشت.‌

کمال‌الدین مسعود خجندی، از شعرای معروف قرن هشتم و نهم هجری است که بعد از تشرف به حج در تبریز سکنی گزید و تحت حمایت سلطان جلایر قرار گرفت.

می‌توان گفت زیباترین شعری که کمال‌الدین خجندی در وصف تبریز سروده چنین است:

تبریز مرا راحت جان خواهد بود/ پیوسته مرا ورد زبان خواهد بود

گر سر نکشم آب چرنداب و گجیل/ سرخاب ز چشم من روان خواهد بود

مقبره دو کمال سال ۱۳۳۸ توسط فرهنگ‌دوستان کنجکاو شهر تبریز کشف و بعدها به همت انجمن آثار ملی، مرمت و لوحه یادبود در آن نصب شد.

‌آرامگاه دو کمال شعر و نقش و شعور در میان باغی مشجر و بنایی همراه با هزاران نقش و نگار و خاطره در محله بیلانکوه تبریز قرار دارد.

● فیروزه جهان اسلام

حدفاصل چهارراه منصور و میدان ساعت تبریز را که خوب نگاه کنی می‌بینی گنبدی لاجوردی و فیروزه‌ای چشمانت را به سوی خود می‌خواند، نزدیک‌تر شده و از ورودی بوستان خاقانی وارد می‌شوی انگار این سازه با عظمت برایت آشناست چراکه خودنمایی رنگ‌ها و الوان‌های زیبای آن آرامشی عجیب را مهمان لحظه لحظه خستگی‌هایت می‌کند.

پلک‌هایت را دوباره و چندباره به هم می‌زنی تا شاید زیبایی کاشی‌های معرق و لاجوردی و آبی‌ای را که در نماسازی آن به درستی به کار رفته را چندباره ببینی. می‌دانی سخن از چیست؟ سخن از مسجد کبود یا همان فیروزه جهان اسلام است.

طبق نوشته موجود در کتیبه سردر آن دستور ساخت این مسجد‌سال‌۸۷۰ هجری قمری توسط جان بیگم خاتون، همسر ابوالمظفر جهانشاه، مقتدرترین حکمران سلسله قراقویونلوها صادر شد و دستان هنرمند کاشیکاران و معماران ایرانی در آن زمان اوج هنرنمایی خود را به رخ دنیا کشیدند. ‌

معماران چیره‌دستی که با سرانگشتان خود روح زندگی را در طاق‌ها، مناره‌ها، گنبد و شبستان این مسجد باعظمت دمیدند و اسلیمی‌های زیبا، ظریف و چشمنواز طاق‌ها و مقرنس‌های آن را برتر از گوهر پدید آوردند و به واقع خاک را به هنر کیمیا کردند.

از مسجد کبود که بیرون بیایی و خیابان امام خمینی(ره)‌ را چند‌صد‌متری مستقیم به جلو بروی، گوش‌هایت را که تیز کنی صدای تاریخ را از دالان‌های ارگ تبریز می‌توانی بشنوی، صدای تفنگ و باروت‌هایی که تن ارگ را از روی حسد، زخم زدند می‌توانی با گوش دل بشنوی.

ارگ ۳۲‌متری ‌تبریز شاهد مقاومت مردمی است که از فراسوی تاریخ، باعظمت گذر‌کردند و اکنون این بنا با قامت افراشته خود صدای ماندگاری این مردم را سر می‌دهد.‌

مقابل ارگ که ایستادی به خاطر بسپار این بنا یادگاری است از مجموعه عظیم مدرسه، مسجد و خانقاه تاج‌الدین علیشاه جیلانی که توسط خواجه تاج‌الدین علی‌شاه در دوره ایلخانی و در قرن هشتم هجری ساخته شده است.‌

این بنا در دوران‌های مختلف مورد هجوم و تخریب قرار گرفت و بارها کارایی خود را از مسجد به انبار غله و مهمات تغییر داده است.

در اثر زلزله مهیبی که تبریز را با خاک یکسان کرد تنها این بنا فرو نریخت و فقط بخش‌هایی از آن آسیب دید و به عنوان نماد مقاومت مردم تبریز، استوار ماند و اینک قبای بازسازی و زیباسازی محوطه اطراف آن توسط میراث فرهنگی آغاز شده است.

● شهر شیرینی‌های خوشمزه

به گفته مسئولان اقتصادی، آذربایجان شرقی بعد از استان تهران تنها استانی است که در صادرات غیرنفتی حرف اول را می‌زند و عمده صادرات شهر و استان ما خشکبار، شیرینی و صنایع‌دستی است.

‌این شهر در دنیا با شیرینی‌های خوشمزه‌اش شناخته شده و بهتر است بدانید قرابیه معروف‌ترین سوغاتی تبریز بوده که بیشترین حجم صادرات شیرینی این شهر را بر عهده دارد.

بعد از آن نیز انواع شیرینی‌ها ازجمله ریس، نوقا، اهری، رشته خطایی، باقلوای مخصوص، راحت‌الحلقوم و... کام گردشگران را شیرین می‌کند.‌ مگر می‌شود در تابستان گرم راهی تبریز بشوید و باد خنک این شهر مشام جانتان را بنوازد، اما بدون خوردن کوفته تبریزی برگردید؟

فکر نکنید که زیبایی‌های تبریز به همین موارد ختم می‌شود. اینها را گفتیم که بگوییم تبریز این همه هست و باز هم این همه نیست.

نوبت بعد که آمدید می‌گوییم از انواع باغ‌ها و بوستان‌ها (باغ شمس تبریزی، بوستان ائل‌گولی، باغلاباغی، بوستان قائم‌مقام، بوستان آتالار، برج خلعت‌پوشان و بسیاری از دیدنی‌های دیگر.

معصومه درخشان