جای شما در قلب من است

میوه ها و گیاهان دوستدار قلب

اگر به آرمگاه بوعلی در شهر همدان سری بزنید در قسمت موزه‌اش نمونه‌هایی از گیاهان دارویی که ابن‌سینا از آنها برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌کرده خواهید دید. استفاده از گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها در ایران از قدیم رایج بوده و این حکیم بزرگ در جهان با نام «اَوِسینا» چهره‌ای کاملا شناخته شده است. از دیرباز تاکنون، برخی گیاهان، انواع سبزی و میوه‏ها ارزش و اهمیت زیادی در پیشگیری و درمان بیماری‏ها داشته و دارند. در طول تاریخ هیچ‏گاه ارتباط گیاهان چه به عنوان ماده غذایی و چه به عنوان ماده دارویی با بشر قطع نشده است و شاید بتوان گفت قسمت عمده‏ای از فرهنگ تغذیه‏ای جوامع را تشکیل داده‏اند. تحقیقات و آزمایش‌های بسیاری توسط دانشمندان قدیم و جدید درباره گیاهان و خواص آنها صورت گرفته است و می‏توان گفت در حال حاضر ۲۵ درصد از داروها منشأ گیاهی دارند. بیش از ۲۵۰ هزار گونه گیاهی در جهان شناخته شده است و طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت بین ۳۵ تا ۷۰ هزار گونه گیاه دارویی در بین آنها شناخته شده است...

هم‌اکنون در اغلب کشورهای جهان از طب سنتی به خصوص طب گیاهی برای پیشگیری و درمان بیماری‏ها استفاده می‏شود. گزارش‏های سازمان جهانی بهداشت حاکی است ۸۰ درصد مردم آفریقا از طب سنتی استفاده می‏کنند. در چین بیش از ۴۰ درصد جمعیت این کشور از این نوع طب برای درمان بیماری‏های خود بهره می‏برند حتی در کشورهای پیشرفته‏تر نیز درمان با گیاهان دارویی طرفداران بسیاری دارد. ۴۸ درصد از مردم استرالیا، ۷۰ درصد از مردم کانادا، ۴۲ درصد از جمعیت آمریکا، ۳۵ درصد از بلژیکی‌ها و ۷۵ درصد از فرانسوی‏ها اعلام کرده‏اند که از طب سنتی برای درمان بیماری‏ها استفاده می‏کنند. در برخی از کشورها میزان استفاده از طب سنتی و داروهای گیاهی به میزان قابل توجهی رو به افزایش است به طوری که سالیانه در کشور مالزی، مردم بیش از ۵۰۰ میلیون دلار برای خرید این نوع داروها پول پرداخت می‏کنند. این رقم در آمریکا ۲۷۰۰ میلیون دلار، در استرالیا ۸۰ میلیون دلار، در کانادا ۲۴۰۰ میلیون دلار و در انگلستان ۲۳۰۰ میلیون دلار است. ارزش اقتصادی و تجاری گیاهان دارویی در جهان رو به افزایش است. برخی آمارها ارزش تجارت جهانی این گیاهان را بالغ بر ۵۰ میلیارد دلار اعلام می‏کنند.

● زغال اخته

زغال اخته در جلوگیری از بیماری‏های قلبی سودمند است. زغال اخته حاوی ترکیبات طبیعی شامل آنتی‌اکسیدان‏ها، فلاونوییدها و پلی‌فنل‏ها است که عملکرد عروق را بهبود می‏بخشد. محققان می‏گویند این ویژگی‏ها حایز اهمیت است چرا که به اتساع عروق خونی در افرادی که کلسترول بالا و گرفتگی عروق دارند، کمک می‏کند. همچنین مشخص شده زغال اخته در جلوگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری موثر بوده در بیماری‏های لثه، زخم‏ها و حتی سرطان نقش مفیدی دارد.

● روغن زیتون، مفید برای همه

به گزارش رویترز، محققان اروپایی می‌گویند روغن زیتون اصل و فرآیند نشده به لحاظ محتوای بالای آنتی‌اکسیدانی‌اش عملا در کاهش خطر بیماری‌های قلبی موثر است. روغن زیتون اصل غنی از آنتی‌اکسیدان‌هایی به نام پلی فنل است و اثرات سودمند آن بر سلامت از انواع فرآیند شده این روغن بسیار بیشتر است. به گفته محققان، پلی‌فنل‌ها این اثرات مفید را اعمال می‌کنند. همه انواع روغن‌های گیاهی به جز روغن زیتون فرآیند نشده تحت فرآیندی قرار می‌گیرند که طی آن بخشی از ترکیبات فنلی خود را از دست می‌دهند. در واقع این نوع روغن زیتون تنها روغن گیاهی است که سرشار از ترکیبات پلی‌فنلی است حتی روغن زیتون معمولی نیز مقادیر کمتری از این ترکیبات را دارد. در این مطالعه محققان دریافتند مردانی که سه هفته روغن زیتون اصل و فراوری نشده مصرف کرده بودند کلسترول خوب خونشان (اچ.دی.ال) افزایش یافت. همچنین این افراد کاهش بیشتری در شاخص‌های استرس اکسیداتیو، فرآیندی که به رسوب ذرات کلسترول بد (ال.دی.ال) در دیواره عروق کمک می‌کند و می‌تواند به سخت شدن عروق منجر شود، نشان دادند. چربی اشباع نشده مونو جایگزین بهتری برای چربی اشباع شده است که در محصولات حیوانی مانند کره یافت می‌شود. این واقعیت و فواید پلی‌فنل‌ها، روغن زیتون را به یک منبع سالم چربی تبدیل کرده است.

● سیر

قدیمی‌ترین اسناد به جای مانده در مورد سیر مربوط به کتیبه‏های سومریان است که از ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به جای مانده است .همچنین سیر یکی از مهم‌ترین داروهای مصر باستان بوده که حداقل ۲۲ خاصیت درمانی برای آن قایل بوده‏اند و در پاپیروس های به جای مانده از ۱۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح ثبت شده است. هرودوت مورخ یونانی که در ۴۵ سال قبل از میلاد مسیح به مصر سفرکرده می‌نویسد: «کارگران که که ساخت اهرام مصر را به عهده داشته‏اند از مقادیر زیادی پیاز، تربچه و سیر استفاده می‌کرده‏اند.» وی همچنین اضافه می‏کند که هر ساله برای سیصد و شصت هزار کارگر سازنده اهرام مصر مقادیر بسیار زیادی سیر جهت جلوگیری از امراض عفونی مورد نیاز بوده است. مصرف سیر به علت خاصیتی که در کاهش چربی خون دارد برای جلوگیری از تنگ شدن عروق قلبی و پیشگیری از بیماری‏های قلبی عروقی و سکته‏های قلبی توصیه می‏شود.

علاوه بر کاهش چربی خون، سیر موجب کاهش کلسترول خون می‏شود که می‏تواند عامل مهمی در جلوگیری از بیماری‏های قلبی عروقی باشد. هر چند مصرف سیر موجب کاهش فشارخون بالا نمی‏شود اما مصرف مداوم آن در پیشگیری از این بیماری مؤثر است. در این میان نباید خاصیت مهم سیر در جلوگیری از چسبندگی پلاکت‏ها را نادیده گرفت. استفاده از سیر در تقویت سیستم ایمنی بدن و از بین بردن میکروب‌ها مؤثر است.

● زنجبیل

مصرف زنجبیل یا زنجفیل که اغلب به عنوان چاشنی در غذاها استفاده می‏شود، علاوه بر خواصی چون تقویت معده، در بهبود سرماخوردگی و برخی گلودردها موثر است و موجب کاهش چربی خون در بدن می‏شود. این وضعیت یعنی کم شدن چربی خون آثار مثبت و خوبی برای قلب به همراه دارد. زنجبیل گیاهی است پایا با ساقه زیرزمینی ضخیم و غده‌ای شکل و گره‌دار که به حالت وحشی، هم در نواحی کوهستانی و هم در دشت‏ها می‏روید. زنجبیل را معمولا به صورت دم‌کرده می‏خورند. زنجبیل هضم‌کننده غذا و اشتهاآور و ملین است.

● طالبی، مفید برای قلب

از آنجا که کمبود پتاسیم در بدن می‏تواند با حملات قلبی همراه باشد، خوردن مواد غذایی که منبع پتاسیم هستند، بسیار ضروری است. از آنجایی که کلسترول، فشار خون و هموسیستین بالا، زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی هستند، مصرف طالبی به دلیل دارا بودن مواد مغذی که برای کنترل این سه عامل مورد نیاز است، مفید بوده و در حفظ سلامت قلب موثر شناخته شده است. مطالعات نشان داده است مصرف یک فنجان آب طالبی در روز به میزان ۲۵ درصد احتمال بروز فشار خون را کاهش می‌دهد. طالبی یکی از بهترین میوه‌ها برای حفظ سلامت قلب است. همچنین بررسی‏ها نشان داده است افرادی که ویتامینC، بتا کاروتن و اسید فولیک را در مقادیر مورد نیاز دریافت می‌کنند، سطح این ترکیب در خونشان پایین‌تر است. به طوری که خوردن مواد غذایی که منابع این مواد مغذی محسوب می‌شوند، در مدت چهار هفته به میزان ۱۱درصد، سطح این فاکتور را کاهش داده است. گفتنی است ویتامین C بالایی که در طالبی وجود دارد به همراه بتاکاروتن، احتمال بروز سرطان‌هایی نظیر سرطان ریه، پستان، مثانه، روده بزرگ، معده و لوزالمعده را در افراد مستعد کاهش می‌دهد. این دو ماده مغذی (ویتامین C و بتاکاروتن) با فعالیت آنتی‌اکسیدانی که دارند، از فعالیت تخریبی رادیکال‌های آزاد جلوگیری کرده و مانع تشکیل غدد سرطانی می‌شوند.

● فلفل قرمز

فلفل، از هزاران سال پیش چاشنی غذای بسیاری از انسان‏ها بوده است. این گیاه منبع مهمی از ویتامین c محسوب می‏شود و به همین دلیل اثرات مفیدی روی قلب دارد. فلفل‏ با افزایش جریان خون، افزایش اشتها و رفع سوء‌هاضمه برای سلامتی انسان بسیار مؤثر است. هرچند فلفل انواع و اقسام مختلفی دارد اما بهترین آنها برای قلب و دستگاه گردش خون، فلفل قرمز و فلفل تند است. آنچه موجب تندی فلفل می‏شود ماده‌ای به نام کاپساسین است. این ماده بر خلاف فلفل که موجب بالارفتن دمای بدن و عرق کردن می‌شود بعد از مدتی دمای بدن را پایین می‌آورد و به همین علت مصرف آن در مناطق آب و هوایی گرم مانند جنوب طرفداران زیادی دارد اما کاپساسین خواص مهم دیگری نیز دارد و آن کاهش میزان کلسترول خون و همچنین کاهش علایم درد در برخی بیماری‌ها است. کاپساسین خاصیت آنتی‌اکسیدانی بسیار خوبی دارد و برای پیشگیری از سرطان مفید است. از دیگر خواص این ماده می‌توان به خاصیت ضد باکتریایی و میکروب‌کشی آن اشاره کرد. درحقیقت فلفل با تحریک ترشح آنزیم‌های گوارشی در معده و نابودی باکتری‌هایی که می‌توانند عامل عفونت باشند، قدرت هضم را تقویت می‌کند. مهم‌ترین اثر کاپساسین تحریک سیستم قلبی عروقی و کمک به بهبود کار و فعالیت این دستگاه است. همچنین دستگاه گوارش را تقویت می‏کند و موجب تسکین دردهای مفصلی می‏شود. فلفل میزان کلسترول خون را پایین می‏آورد که این امر باعث کاهش فشار خون نیز می‏شود. این گیاه همچنین از انعقاد خون در رگ‏ها جلوگیری می‏کند. این خواص فلفل به پیشگیری از بیماری‏های قلبی نظیر آرترواسکلروز(سخت شدن رگ‏ها) کمک فراوانی می‏کند. فلفل قرمز منبعی غنی برای تأمین ویتامین A به شمار می‏آید و این به دلیل وجود مقادیر بالایی از بتاکاروتن در آن است. بتا کاروتن ماده اصلی مورد نیاز برای ساخت ویتامین A است که ماده‌ای ضروری برای حفظ سلامت تمامی بافت‌های مخاطی بدن از جمله بافت‏های پوشاننده دستگاه تنفسی، دستگاه گوارشی و نیز دستگاه تولیدمثلی است. به همین دلیل نیز، استفاده از بتاکاروتن می‌تواند در کاهش و نیز بهبود علایم ناشی از بیماری‏های آسم، اوستئوآرتروز و نیز آرتریت روماتیسمی مفید باشد. هرچند مصرف فلفل قرمز دارای اثرات مفیدی روی سلامتی است اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی کرد. به تازگی محققان اورولوژی در ایتالیا از احتمال مضر بودن مصرف زیاد فلفل قرمز برای پروستات در مردان خبر داده‌اند.

● زالزالک

زالزالک که بیشتر به شکل درختچه است گیاهی است دارای شاخه‏های خاردار و گل‏های سفید، معطر و میوه‏های زرد و نارنجی. میوه آن خوراکی است و در اکثر نواحی معتدل می‏روید. درخت زالزالک به صورت خودرو در گرگان، اراک، کلاردشت، ارومیه، بروجرد، کوهستان‏های البرز و حتی ناحیه پس‏قلعه شمال تهران وجود دارد و همچنین در شمال ایران، گونه‏های وحشی آن به شکل خودرو در جنگل‏ها می‏روید و آن را (ولیک) می‏نامند. خوردن زالزالک برای تقویت قلب و معده مفید است و به علت غنی بودن از اسید تارتیک و اسید مالیک برای رفع کم خونی توصیه شده است. مهم‌ترین اثر زالزالک روی قلب، تنظیم کردن حرکات نامنظم آن است و از تپش قلب و ضربان شدید آن جلوگیری می‏کند. در اروپا به ویژه در کشور آلمان برای درمان بی‌نظمی ضربان قلب (آریتمی) از گیاه زالزالک استفاده می‏شود. زالزالک در درمان آنژین، تصلب شرایین (سفت شدن دیواره رگ‏ها) نیز مؤثر است. انجمن فرآورده‌های گیاهان دارویی آمریکا، زالزالک را از نظر بی‌خطر بودن درجه یک ارزیابی کرده است. این ارزیابی نشان‌دهنده این است که زالزالک حتی با میزان بالای مصرف، خیلی بی‌خطر است اما با این وجود، همواره عاقلانه خواهد بود اگر دستورالعمل دوز مصرفی آن رعایت شود.

محمدرضا میرغلامی