جهانی شدن و سلامت زنان

بخش ششم سند ژوهانسبورگ اجلاس سران برای توسعه پایدار در آستانه قرن ۲۱ برنامه اجرایی را برای بهداشت جامعه جهانی در نظر گرفته است و اهداف توسعه پایدار را تنها درصورتی موفق می داند كه

بخش ششم سند ژوهانسبورگ (اجلاس سران برای توسعه پایدار) در آستانه قرن ۲۱ برنامه اجرایی را برای بهداشت جامعه جهانی در نظر گرفته است و اهداف توسعه پایدار را تنها در صورتی موفق می‏داند كه بیماری‏های ناتوان كننده بسیار شایع از بین برود و تحقق این امر را تاكید ویژه بر زنان و كودكان، همچنین گروههای آسیب ‏پذیر می‏داند.

از قرن هفدهم و از زمانی كه مردم (معمولا مردان) توانستند با سهولت هر چه بیشتر به اطراف مسافرت كنند، به نظر رسید كه دنیا در حال كوچكتر شدن است. از همان زمان بسیاری از كشورهایی كه با هم مشكلاتی هم داشتند با یا بدون تمایل ولی به دلائل عدیده اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دور هم جمع شدند و این امر موجب شد كه دنیا درسطوح مختلف خیلی بیشتر به هم ربط پیدا كند. این روند در طی سه دهه اخیر بسیار سریعتر شده است.

هر چند جهانی شدن تعریف واحد مورد قبولی ندارد ولی پدیده‏ای است كه از طریق افزایش ادغام اقتصادی، برقراری ارتباطات، انجام مسافرتها و نفوذ فرهنگی (بخصوص فرهنگ غربی)، كشورهای مختلف، مردم و صاحبان مشاغل بیشتر باهم مرتبط و به هم متكی می‏شوند. جهانی شدن یك پدیده چند بعدی است كه قرن ۲۱ را دستخوش تحولات عدیده‏ای در عرصه‏های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و تكنولوژی خواهد كرد. این پدیده بر ابعاد مختلف سلامت و برای دهها سال آینده اثر گذار خواهد بود. جهانی شدن فرصت‏های زیادی را ایجاد می‏كند ولی منافع آن به طور یكسان بین افراد و كشورها تقسیم نشده است و بییشتر تحولات صرفاً در بسترهای اقتصادی رخ داده و توجه كمتری به بسترهای اجتماعی آن نظیر حقوق بشر، فقر، محیط زیست و سلامت نیروی كار و به خصوص زنان داشته است. پیشرفت در بخش فناوری اطلاعات و مخابرات مرهون جهانی شدن است. رشد سریعتر اقتصادی، بالا رفتن معیارهای زندگی، نوآوریها وانتشار سریع تكنولوژی و مهارت‏های مدیریتی از دستاوردهای جهانی محسوب می‏شود. در زمینه سلامت، Telemedicine می‏تواند به تشخیص و درمان بیماران و از جمله در مورد ناباروری زنان كمك كند اما نظیر اغلب دستاوردهای جهانی شدن، به دلیل هزینه‏های سنگین اكثریت عظیمی از مردم و بخصوص زنان از آن منتفع نمی‏شوند.

جهانی شدن و امكانات آن موجب شده است تا شبكه‏های جنائی بیشتر به قاچاق مواد مخدر، تسلیحات، فلزات و سنگهای گران قیمت و نیز قاچاق انسان بپردازند. فرصتهای چشمگیر تجاری سبب شیوع و انتقال فرامرزی بسیاری از بیماریها و از جمله ایدز كه بیماری فقر به حساب می‏آید و نیز موجب نگرانی از شیوع سوء تغذیه، كاهش دسترسی به آب سالم و مراقبتهای بهداشتی، مسكن، آموزش و اشتغال جوانان شده است. همچنین تاثیرات صنعتی شدن بر شرایط زیست محیطی و عدم دستیابی جمعیت كثیری ازمردم كشورها به حقوق بشر، و بی بهره ماندن آنان از فناوری اطلاعات و اینترنت، تجارت الكترونیك و امثال آن موجب توسعه ناهمگون كشورها گردیده است.

به دلیل سرعت جهانی شدن، تمام راهها و امكانات حمایتی كه در گذشته حتی در جوامع فقیر وجود داشت قطع شده است. این روزها نیمی از جمعیت دنیا با كمتر از ۲ دلار در روز زندگی می‏كنند ۱/۲ میلیارد نفر در جنوب آسیا و جنوب صحرای آفریقا باكمتر از ۱ دلار در روز بسر می‏برند. این در حالی است كه ۶۰% درآمد جهان متعلق به یك میلیارد نفر ساكنین كشورهای توسعه یافته است. و لذا در مقابل افرادی كه معتقدند اقتصاد باز موجب افزایش رشد اقتصادی و سبب كاهش فقر خواهد شد عده زیادی چنین عقیده‏ای ندارند و مدعی هستند كه جهانی شدن موجب اشاعه فقر و نابرابری می‏شود، چنانچه در كشورهای صنعتی هم بر شدت اختلاف بین افراد صاحب دانش و مهارت و افرادآموزش ندیده و فاقد مهارت می‏افزاید. بررسی جدید سازمان جهانی تجارت حاكی از آنست كه جهانی شدن اقتصاد در كشورها و بخصوص در كشورهای كم درآمد موجب كاهش فقر نمی‏شود و برعكس فاصله طبقاتی را بیشتر كرده و بر تعداد فقرا و نیز بر بی عدالتی درون كشورها می‏افزاید. بررسی‏ها نشان می‏دهد كه در كشورهایی كه اطلاعات وجود دارد اعم از كشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه، زنان فقیر می‏شوند. و در بسیاری از كشورها زنان محرد وبا بیوه بیشتر در معرض خطر هستند. در داخل خانواده‏ها هم به علت وجود تبعیض، زنان فقیر ترند. در مناطقی از هند زنان مجبورند همه روزه برای جمع آوری هیزم ساعتها راه بروند و به دلیل از بین رفتن جنگلها (deforestation) مجبورند ساعتهای طولانی‏تری را طی كنند. برای بسیاری از زنان آفریقایی این امر در مورد آوردن آب صدق می‏كند، جهانی شدن این مشكلات راتشدید كرده است.

بسیاری از حدود ۲۰۰ كشور جهان فقط می‏توانند ۲۵ دلار یاكمتر برای سلامت هر نفر در سال هزینه كنند. مقایسه این رقم بامبلغ ۵۰۰۰ دلاری كه سرانه سلامت مردم آمریكا است خود گویای بسیاری ار حقایق است.

كشورهای ثروتمند سالیانه ۴ میلیارد دلار به صورت رسمی برای توسعه بخصوص سلامت به كشورهای فقیرتر كمك می‏كنند. این به معنی یك دلار در سال برای هر نفر در كشورهای در حال توسعه است. این مبلغ شامل وامهایی كه در فعالیت‏های سلامتی مورد استفاده قرار می‏گیرد نیز می‏شود، ولی شامل بعضی كمك‏ها برای آب، آموزش و دفع بهداشتی فضولات هزینه می‏شود نمی‏باشد. مبلغ ۴ میلیارد دلار مورد اشاره معادل نصف مبلغی است كه سالیانه در آمریكا صرف استفاده از لوازم آرایشی می‏شود و معادل ثلث مبلغی است كه اروپایی‏ها سالیانه صرف خوردن بستنی می‏كنند در حقیقت این كمك بسیار ناچیز از مبلغی است كه فقط برای ارائه كردن پیش پا افتاده‏ترین خدمات بهداشتی آن هم فقط برای كودكان كشورهای مزبور مورد نیاز است.

تجارب نشان داده است كه برخورداری از سطح بالای سلامت، موجب جلوگیری از فقر اقتصادی كشورها می‏شود چه انسان سالم محور توسعه پایدار است. در این راستا مردم كشورهای شرق آسیا بهترین و جنوب صحرای آفریقا بدترین وضع رادارند. یكی از دلائلی كه فقیران همچنان فقیر باقی می‏مانند عدم دسترسی به خدمات اولیه بهداشتی است. تحصیلات هم مثل سلامت تحت تأثیر تغییرات درآمد و فقر قرار می‏گیرد.

سرمایه‏های انسانی و قدرت تولید از طریق غیبت ناشی از بیماری بالغین در محل كارو بچه‏ها در مدرسه و اختلال عملكردشان حتی در صورت حضور، خدشه دار می‏شود. غیبت، خود درآمد را كم می‏كند و هزینه‏های پزشكی راافزایش می‏دهد. و اینها بر تغذیه مجموعه خانواده و به خصوص كالری و آهن دریافتی اثر می‏گذارد. حادترین شرایط درافراد كم درآمد و به خصوص زنان و در فقیرترین كشورهای است.

ماهنامه سبا

---