در مکتب جوانمردی

روزی پیامبر اکرم، صلّی اللّه علیه وآله، در حلقه اصحاب نشسته بودند که خبر آوردند مردی و زنی در خانه ای خلوت به فساد مشغولند، نبی مرسل، صلّی اللّه علیه وآله، مردی را طلبید …

روزی پیامبر اکرم، صلّی اللّه علیه وآله، در حلقه اصحاب نشسته بودند که خبر آوردند مردی و زنی در خانه ای خلوت به فساد مشغولند، نبی مرسل، صلّی اللّه علیه وآله، مردی را طلبید تا پس از تفحص ماجرا را گزارش کند. بسیاری اعلام آمادگی کردند و رسول اکرم، صلّی اللَّه علیه وآله، از آن میان، علی، علیه السلام، را مأمور فرمود.

آن حضرت با چشمان بسته گرد خانه چرخید و بازگشت و اعلام نمود: »یا رسول الله! من هیچ ندیدم« نبی اکرم، صلّی اللَّه علیه وآله، فرمود: »همانا که تو جوانمرد این امتی«در میان چندین میلیون مرد وزنی که در جای جای این سرزمین فراخ زندگی می کنند »مردی« و »جوانمردی« آشناترین کلماتی هستند که آنها مفهومش را درک می کنند و در حسرت و یاد صاحبانش آه می کشند و قصه ها از رسم جوانمردی در خاطر دارند. اگر از تک تک این زنان و مردان بخواهید سر حلقه جوانمردان را نام ببرند بی هیچ تأمّلی خواهند گفت »علی، مولا علی«

این مردم از گذشته های دور با صفت جوانمردی آشنایند و آن را فارق میان مرد و نامرد می شناسند بی آنکه جنسیت و مرد بودن یا زن بودن را در آن وارد کنند. چرا که مردی و جوانمردی مخصوص همه زنان و مردانی است که در خویش می میرند، تا در نام دوست حیات یابند. در هوای خود می میرند تا با نام مهر و عشق »جوانمردی« را پاس دارند. و این ویژگی همه مردم این دیار است سرزمینی که با عنوان دیار جوانمردان می شناسیمش. گزنفون مورخ معروف یونانی می نویسد:

ایرانیان بیش از هر کشوری به مصالح عمومی خود توجه دارند و در حسن اخلاق و عدالت نمونه اند و نوعدوستی را به فرزندان خود تعلیم می دهند. به دانش آموزان قناعت و اعتدال و نیز تسلط بر نفس را تلقین می کنند و آنان را از هتک ناموس و دزدی و دروغ و دروغگویی و دورویی و تهمت بر حذر می دارند. ولی اسپارتها بر عکس فرزندان خود را به اصرار به شرارت، زعارت و جنایت عادت می دهند.

فردوسی در سراسر شاهنامه، پهلوان و اخلاق پهلوانی را به عنوان یکی از ارکان اصلی حماسه خود در کنار موبدان و مردان روشن روان می آورد و در همه این موارد آنگاه که پهلوانان را برای مشورت و رایزنی می خواند؛ نه جسم تنومند که خرد روان و اندیشه روشن آنان را در نظر دارد. همان خصوصیاتی که مردان را زیبنده لقب و صفت پهلوانی می کند.

ورزش ایران با این سابقه در بستر فرهنگ و اخلاق ایران اسلامی پرورش یافت و جوانمردی و فتوت روح حاکم بر قالب و صورت ورزش مردم این سرزمین شد.

تربیت راد مردی و پهلوانی نتیجه قدیمی ترین تربیت سنتی و اجتماعی ایرانیان بود و پهلوانان نمونه های زیبا و کامل شهامت اخلاقی، دلیری، سلحشوری و مرادنگی. تربیتی که عبد قوی پرورش می داد تا معصیت نکند.

تأسی به مقام شامخ ولایت و پیروی از انسان کامل، نقطه اوج ورزش پهلوانی است. همانکه روح مذهب فتوت و جوانمردی است. به عبارت دیگر اگر فتوت و جوانمردی را روح سنت پهلوانی و ورزش سنتی بدانیم؛ ولایت را اساس و جانمایه فتوت باید دانست.

با گسترش مذهب تشیع در ایران، شیعیان چون حضرت امیر را پیشوای جوانمردان می دانستند ورزش در زورخانه ها با نام علی، این پیشوای جوانمردان، عجین شد.

شیخ شهاب الدین سهروردی می نویسد:

فتوت از یکی از دو برج طلوع می کند یا از برج نبوت یا از برج ولایت. گرچه علی، علیه السلام، نبی نبود اما ولیّ بود. از زمانی که حلقه نبوت بسته شد تا روزی که صور اسرافیل دمیده شود هرگز کسی در فتوت چون علی نبوده و نخواهد بود.

پی نوشت:

۱. کاظمینی، کاظم، نقش پهلوانی و عیّاری در تاریخ اجتماعی ایران، ص۸۷ - ۸۶.

محمدرضا درّانی

ماهنامه موعود شماره ۲۴