داستان غم انگیز بنزین

امروز در ایران ۵۰ تا ۶۰ درصد سوخت كشور را خودروهای عمومی مصرف می كنند و اگر ما بتوانیم روی هم رفته یك میلیون خودروی عمومی را گازسوز كنیم, در واقع نیمی از مصرف سوخت را كنترل كرده ایم

مصرف بنزین در ایران به گرهی ناگشودنی تبدیل شده و سیاست های اعمال شده در این زمینه در طول سه دهه گذشته بر پیچیدگی این مشكل افزوده است. در دو سال اخیر مسئولان دولتی تلاش هایی را برای حل این مشكل آغاز كرده اند كه اوج این تلاش ها را در روزهای اخیر شاهد هستیم. برای آگاهی از تحولات در این زمینه با رئیس كمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به عنوان یكی از عوامل مؤثر در این زمینه گفت وگو كرده ایم.

●در حال حاضر مسأله بنزین در ایران به دلیل شرایط حاكم بر بازار آن راهی جز واردات و ارائه لایحه كسری بودجه به مجلس شورای اسلامی ندارد. از دیدگاه شما این شرایط به چه دلیل ایجاد شده است؟

- آنچه مسلم است شرایط امروز حاصل اقدامات گذشته است. فرصت های طلایی كه وجود داشت برای افزایش تولید بنزین یا ساخت پالایشگاه و برای گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی و گازسوز كردن خودروها و سایر اقدامات كه باید انجام می شد انجام نشد و دولت جدید به طور عملی با چالش های مهمی در بخش بنزین مواجه شده است.

در قانون بودجه سال ۸۵ كه نخستین قانون بودجه دولت جدید بود ،برنامه جالبی در تبصره یازده و سیزده قانون برنامه و طرح جامع مسأله بنزین تهیه شده و در لایحه به مجلس ارائه شد و مجلس عین همان را تصویب كرد.

مشكلی كه امروز با آن مواجه هستیم این است كه همه فعالیت های پیش بینی شده در بودجه در مدت كوتاهی قابل اجرا نیست و لازم است زمان بیشتری به این مسأله اختصاص داد. این كه امروز دولت احتمالاً مجبور می شود دوباره واردات بنزین را انجام دهد، به این دلیل است كه اجرای برنامه های مورد اشاره نیاز به زمان و اعتبار دارد.

البته ما در قانون بودجه در مجموع نزدیك به ۵ میلیارد دلار برای گسترش ناوگان حمل و نقل و گاز سوز كردن و از رده خارج كردن خودروها و غیره پیش بینی كرده بودیم كه ۴ میلیارد دلار به عنوان فاینانس و وام است و یك میلیارد دلار از محل حساب ذخیره ارزی تأمین خواهد شد، مشكلی كه مطرح است طولانی بودن راه حل اخذ وام و فاینانس است. در مدت كوتاهی نمی توان ۴ میلیارد دلار را فاینانس كرد. علت این كه دولت مجبور می شود لایحه متمم را به مجلس ارائه كند برای واردات بنزین ،كوتاه بودن زمان كار دولت جدید است كه امكان انجام مقدمات حذف واردات بنزین را ندارد.

● تا زمانی كه اجباری در جامعه نباشد در زمان كوتاه تمایلی از سوی دولت و گروه های ذینفع برای حركت به سوی حذف واردات بنزین و كاهش مصرف آن و یا توسعه حمل و نقل شهری و غیره بوجود نخواهد آمد؟

- از نظر من دولت حاضر واقعاً با دولت های قبلی فرق دارد یعنی ما شاهد هستیم كه شخص رئیس جمهوری و اعضای دولت به صورت قاطعانه پیگیری و در جهت حل مشكل حركت می كنند. دولت همه تلاش خود را به كار گرفته تا میزان گازسوز كردن خودروها را بالا ببرد. مشكلی كه پیش آمده این است كه مسأله گاز سوز كردن خودروها اقدام جدیدی در دنیاست، امكانات لازم برای گازسوز كردن خودروها مثل سیلندر و كیت، به اندازه كافی وجود ندارد و سرعت بخشیدن به این اقدام نیز زمان نیاز دارد.

به نظر من حداكثر زمان لازم برای كار گاز سوز كردن سالی دویست هزار خودرو است.

امروز حدود ۱۵۰ هزار خودروگازسوز شده و حدود ۳۰۰ جایگاه عرضه گاز داریم، لذا فكر می كنم همه شرایط اگر دست به دست هم بدهند باز به زمان نیاز است.

البته مهمترین عاملی كه می تواند دولت را مجبور به حركت به این سو كند مسأله قانون و زمان بندی است كه ما از دولت خواسته ایم و دولت باید در مدت مقرر كار را انجام دهد.

● با توجه به اظهارات شما،باید كنترل و نظارت و اهرم های مؤثر در اجرای این اهداف مورد توجه قرار گیرد و نباید به افراد تكیه كرد. تا زمانی كه اهرم های اقتصادی به كار گرفته نشود كه وضع حمل و نقل عمومی بهبود یابد و یا تولید كنندگان خودرو به سوی تولید خودروهای جمعی و گازسوز روی آورند، نمی توان به بهبود شرایط نابسامان مصرف بنزین در كشور امیدوار بود.

- ما امروز سیاست های تشویقی برای تولید خودروی گازسوز در نظر گرفته ایم و معادل ۷۰۰ هزار تومان به آنها به عنوان جایزه تولید خودرو گازسوز در نظر گرفته ایم.

● ولی باز تولید خودروی گازسوز اولویت نخست صنعت خودروی ایران نیست؟

- علت این كه به این مسأله روی نیاورده اند كمبود وسایل و تجهیزات مورد نیاز است و یا این كه تنبیهی در نظر گرفته نشده است.

● با همه مقررات تصویب شده اولویت امروز صنعت خودرو تولید خودرو بنزین سوز است؟

- ما در قانون تصویب كرده بودیم كه هر سال ۲۰ درصد تولید صنعت خودرو گاز سوز شود و دولت آنها را مكلف كرده ولی احتمالاً یك سری روش های تنبیهی باید در این زمینه در نظر گرفت.

● دولت پیشاپیش تصویب كرده كه از ابتدای سال ۸۶ باید همه تولید خودروی مصرفی در داخل دوگانه سوز باشند؟

- بله این را دولت خودش تصویب كرده و اصرار دارد كه اجرا شود و تصمیم خوبی است. البته، در دنیای امروز جایی را نداریم كه همه خودروهای شخصی گازسوز باشند و بیشتر خودروهای عمومی گازسوز هستند.

علاوه بر این باید تأكید كنم كه امروز در ایران ۵۰ تا ۶۰ درصد سوخت كشور را خودروهای عمومی مصرف می كنند و اگر ما بتوانیم روی هم رفته یك میلیون خودروی عمومی را گازسوز كنیم، در واقع نیمی از مصرف سوخت را كنترل كرده ایم.

به هر حال در این زمینه باید سیاست های تشویقی و تنبیهی و سیاست اقتصادی لازم را به كار گیریم تا این كار پیش برود كه این كار توسط دولت جدید با جدیت در حال انجام است و به هر حال به زمان و اعتبار نیاز دارد.

● بنابراین شما امیدوار هستید كه طبق چه زمان بندی و چه مدت به این هدف برسیم؟

- به نظر من سه سال وقت نیاز دارد و این برنامه امكان اجرای یك ساله ندارد و حداقل سه سال وقت نیاز دارد.

ما اخیراً برنامه های دولت در اجرای ۲۵ فعالیت لازم در مورد كاهش مصرف بنزین را بررسی كردیم، به نظر ما حداقل سه سال و حداكثر ۵ سال وقت نیاز است تا مسئله بنزین حل شود.

● به نظر شما لایحه بنزین به مجلس خواهد آمد و نمایندگان آن را تصویب خواهند كرد؟

- مسئله بنزین مسئله ساده ای نیست، نمایندگان از یك طرف قضیه تورم و گرانی و فشار به مردم را مورد توجه قرار می دهند و از سوی دیگر گروهی بر این اعتقادند كه شرایط جاری واردات نیز به نفع اقشار كم درآمد جامعه و كشور نیست و در نهایت به بن بست می رسد. چون این میزان پول در خزانه نیست كه هر سال واردات بنزین یارانه ای انجام شود.

این دو دیدگاه در مقابل هم در مجلس قرار دارد. به این معنی كه روند جاری ادامه یابد و فشاری به مردم وارد نشده و تورم ایجاد نشود و دیدگاهی كه تأكید می كند حتماً باید سهمیه بندی شود و یا قیمت ها واقعی گردد. گروهی كه بر سهمیه بندی و واقعی شدن قیمت ها تأكید دارند نیز دو گروهند؛ برخی معتقدند فعلاً باید سهمیه بندی انجام شود كه واردات حذف شود و برخی عقیده دارند قیمت افزایش یابد و یارانه مستقیم به مردم پرداخت شود.

لذا اختلاف نظر وجود دارد، حدود ۵ سناریو مطرح است؛ یكی ادامه وضع جاری واردات ۶ میلیارد دلاری بنزین، روش دیگر قطع واردات بنزین و سهمیه بندی تولید داخل كه كالابرگ مطرح می شود و نارضایتی های دوران جنگ و تبعات منفی كه از آن انتظار می رود. راه حل سوم این است كه بنزین وارداتی و تولید داخل به قیمت تمام شده عرضه شود و با سهمیه بندی توزیع شود.

راه حل چهارم نیز واردات و عرضه بنزین به نرخ خریداری شده عرضه شود و تفاوت قیمت از طریق حساب بانكی به مردم بازگردانده شود و به نسبت مساوی به مردم برگردانده شود.

راه حل پنجم نیز انجام واردات به میزان كمتر و عرضه سهمیه بندی شده بنزین با قیمت فعلی و سهمیه های بالاتر است تا به اندازه كافی به خودروها بنزین داده شود.

به هر حال به نظر من تا زمانی كه كارت هوشمند آماده شود و مقدمات كاهش سهم بنزین در حمل و نقل كشور ایجاد نشود باید واردات انجام شود.

● ممكن است كه در لایحه متمم بودجه بنزین مجلس سیاست های تنبیهی و تشویقی را تشدید كند تا حركت به سوی كاهش سهم بنزین در حمل و نقل كشور تسریع شود؟

- به احتمال زیاد روش های تشویقی و هدایت گرانه باید به كار گرفته شود. مثل اخذ مالیات از خودروهای پرمصرف كه خودروساز می پردازد. پیشنهاد دیگری هست كه مالیاتی از مصرف بنزین گرفته شود تا مصرف بنزین كمتر شود كه البته از طریق كارت هوشمند قابل اجرا است. علاوه بر این امكان اعمال سیاست های تشویقی بیشتر برای تولید خودروهای جمعی و باری فراتر از سیاست های در نظر گرفته شده در بودجه سال ۸۵ نیز قابل بررسی است.

در حال حاضر حدود صد هزار كامیون و اتوبوس گازوئیل سوز هستند كه دو برابر استاندارد مصرف می كنند. باید این خودروها از رده خارج شوند.

ما در حال حاضر در مورد مصرف گازوئیل نیز به شرایط دشواری رسیده ایم و امسال باید ۵/۱ میلیارد دلار گازوئیل وارد كنیم و در واقع داستان غم انگیز بنزین در این مورد در حال تكرار است و این كه برخی دلسوزان كشور در زمینه اعمال سیاست های قیمتی تأكید می كنند به همین دلیل است.

محمدعلی توحید