بدنسازی, عضله بزرگ سینه ام را پاره کرد

«یک روز در حال آماده کردن خودم برای شرکت در مسابقه ای قهرمانی بودم و داشتم حرکت پرس بالا سینه و هالتر برای افزایش حجم عضلات سینه ای بزرگ را در حالت خوابیده روی میز شیب دار انجام می دادم, آن هم با وزنه ای که فقط یکی دو کیلوگرم سنگین تر از وزنه همیشگی بود بعد از ۳ ۲ بار تکرار این حرکت, ناگهان احساس درد بسیار شدیدی در ناحیه کتف سمت راستم کردم

«یک روز در حال آماده کردن خودم برای شرکت در مسابقه‌ای قهرمانی بودم و داشتم حرکت پرس بالا سینه و هالتر (برای افزایش حجم عضلات سینه‌ای بزرگ) را در حالت خوابیده روی میز شیب‌دار انجام می‌دادم، آن هم با وزنه‌ای که فقط یکی دو کیلوگرم سنگین‌تر از وزنه همیشگی بود؛ بعد از ۳-۲ بار تکرار این حرکت، ناگهان احساس درد بسیار شدیدی در ناحیه کتف سمت راستم کردم...

حس می‌کردم یکی از عضلات سینه یا کتفم، کنده شده‌. دیگر قدرت انقباض عضله سینه‌ام را هم نداشتم. برای همین با توجه به اطلاعاتی که داشتم، سریع روی آن ناحیه یخ گذاشتم و به بیمارستان رفتم...» اینها را آقای فرزاد.س ۳۳ ساله، سوژه «میزگرد تناسب اندام» این هفته، می‌گوید؛ کسی که از حدود ۱۲ سالگی، ورزش را با بدنسازی شروع کرده و به قول خودش «پیر خرابات بدنسازی» است. او که سال‌هاست در سطح حرفه‌ای مربیگری می‌کند،‌ می‌گوید: «دشمن شماره یک مصرف داروهای بدنسازی هستم و علت این دشمنی هم اشتباهی است که در اوایل جوانی کرده‌ام و بلایی که سرم آمده.» حالا اینکه داروهای بدنسازی با فرزاد، یکی از مجرب‌ترین مربی‌های این رشته چه کرده ‌است، موضوعی است که از زبان خودش می‌خوانید.

مربی بدنسازی که دچار پارگی عضله سینه‌ای بزرگ شده، می‌گوید:

ارزش سلامت از صدها طلا بالاتر است

▪ چه شد که در نوجوانی، ورزش را با بدنسازی شروع کردید؟

من بدن بسیار لاغر و نحیفی داشتم و تصور جامعه ۲۰ سال پیش هم این بود که هر چه هیکل افراد درشت‌تر باشد، قدرت و سلامت بیشتری دارند. البته خوشبختانه این روزها دیگر چنین دیدگاهی وجود ندارد و اندام درشت، دیگر مزیتی برای افراد محسوب نمی‌شود.

▪ از ابتدا بدنسازی را با مصرف دارو آغاز کردید؟

نه، حدود ۵ سال توانستم در برابر وسوسه دیگران که می‌گفتند با مصرف داروهای بدنسازی بدنی بهتر خواهی داشت، مقاومت کنم. این مقاومت من با راهنمایی‌های مربی‌هایی که البته از نظر علمی به اندازه مربی‌های امروزی آگاهی نداشتند، بود. در این مدت با کار و تمرین مناسب، حجم عضلانی‌ام را تا حد قابل قبولی بالا برده بودم اما زمانی که وارد مقوله مسابقه و به دست آوردن قهرمانی شدم، دیگر نتوانستم به این وسوسه غلبه کنم. در بدنسازی مطرح است که اگر شما برای مسابقه دارو مصرف نکنی، رقیب این کار را انجام می‌دهد و مقام هم می‌آورد.

▪ یعنی تست دوپینگ انجام نمی‌شود؟

چرا و خیلی هم در مورد آن سخت‌گیری می‌شود اما متاسفانه هرچقدر علم تشخیص دوپینگ ارتقا پیدا می‌کند، دانش تقلب و نحوه استفاده از داروها به‌گونه‌ای که نتیجه تست را مثبت نکنند هم بالا می‌رود، در مواردی به ورزشکار آموزش داده می‌شود چه داروهایی را در چه زمان‌هایی مصرف کند تا تست دوپینگش منفی شود بنابراین گاهی برخی ورزشکاران ناآشنا به داروها و اثرهای آنها، تا یکسال‌ونیم پس از مصرف دارویی ضعیف و ارزان، تست دوپینگشان مثبت و برخی از حرفه‌ای‌های این زمینه که می‌دانند چه میزان و چطور مصرف کنند، منفی می‌شود.

▪ شما چه نوع داروهایی مصرف می‌کردید؟

من بیشتر از ترکیب داروها و هورمون‌های مختلف که بیشتر استروییدی بودند، بنا به شرایط و موقعیت‌های مختلفی که داشتم، استفاده می‌کردم.

▪ زیر نظر پزشک این کار را انجام می‌دادید؟

متاسفانه نه. یعنی باتوجه به سابقه ورزشی و مطالعه‌هایی که در مورد اثر داروهای بدنسازی داشتم، بیشتر آنها را خودسرانه مصرف می‌کردم.

▪ هدف اصلی‌تان از مصرف دارو چه بود؟

آماده‌‌شدن برای شرکت در یکی از مسابقه‌های بزرگ و مطرح کشوری که متاسفانه در حین تمرین، مشکلی که ابتدا به آن اشاره کردم، برایم پیش آمد.

▪ بعد از مراجعه به بیمارستان، چه تشخیصی برایتان دادند؟

ابتدا متوجه مشکلی که برایم پیش آمده بود، نشدند اما بعد از انجام MRI، تشخیص دادند دچار پارگی عضله پکتورالیس ماژور (عضله سینه‌ای بزرگ) شده‌ام و تاندون آن قسمت هم پاره شده است. یعنی در اثر این پارگی، عضله پکتورالیس ماژورم از قسمت ناودان بازویی جدا شده بود. به همین دلیل گفتند که سریع باید جراحی شوم و این کار انجام شد. بعد از جراحی و به دست آوردن بهبود نسبی،‌ پزشک به من گفت که تعجب می‌کنم چطور باوجود داشتن بدنی عضلانی و ورزیده، تاندون عضلات سینه‌تان برعکس اندازه عضلات این ناحیه،‌ تا این اندازه ضعیف است. حتی پرسید که کورتون، کراک یا شیشه مصرف می‌کرده‌ام که با پاسخ منفی من مواجه شدند.

▪ پس دلیل این ضعف تاندون چه بود؟

بعدها متوجه شدم یکی از عوارض مصرف داروهای استروییدی، سست شدن تاندون‌های سینه است.

▪ اصلا دلیل ضعیف شدن تاندون در اثر مصرف داروهای استروییدی چیست؟

دلیلش این است که مصرف این داروها می‌تواند باعث بارور و حجیم شدن عضلات با سرعتی بیشتر از حد طبیعی شود. عضله‌ای که بزرگ‌تر و قوی‌تر می‌شود، قدرت انقباض بیشتری هم پیدا می‌کند اما با مصرف چنین داروهایی تاندون‌ها رو به تحلیل و ضعف می‌روند و امکان آسیب دیدن آنها تا حد چشمگیری افزایش می‌یابد.

▪ بعد از عمل بازهم به ورزش بدنسازی ادامه دادید؟

بله، اما این بار به نحوی دیگر. یعنی نه خودم به سراغ هیچ‌کدام از داروهای بدنسازی رفتم و نه به هیچ‌یک از شاگردانم استفاده از آنها را حتی با دوز پایین توصیه کردم.

▪ پس مصرف دارو حتی به مدال‌آوری و قهرمانی هم نمی‌ارزد!

به هیچ‌وجه. ما باید ببینیم هدفمان از ورزش یا مصرف داروهای بدنسازی چیست. فردی که می‌خواهد برای شرکت در مسابقه‌های مختلف، داروی بدنسازی مصرف کند، باید ببیند در برابر کسب افتخار و قهرمانی، چه چیزهایی را از دست می‌دهد. اگر اطلاع‌رسانی لازم در مورد عوارض مصرف داروهای بدنسازی انجام شود، جوانان متوجه می‌شوند حتی به دست آوردن چند صد مدال طلا و عنوان قهرمانی هم به از دست دادن سلامت و به دوش کشیدن همیشگی بار عوارض مصرف داروها نمی‌ارزد.

▪ یعنی خودتان در حال حاضر هنوز درگیر عوارض داروهای بدنسازی هستید؟

بله، الان هم که حدود ۵ سال از عمل جراحی می‌گذرد و نزدیک به ۵۰ جلسه فیزیوتراپی‌ انجام داده‌ام، بازهم با محدودیت‌هایی در ورزش مواجه هستم و نتوانسته‌ام قدرت عضلاتم را به حالت اولیه برگردانم چون تاندونی که پاره شود، دیگر به حالت اولش باز نخواهد گشت.

▪ بدون مصرف دارو هم می‌توان در رشته بدنسازی موفق بود؟

بله. البته ابتدا افراد باید هدفشان را از ورود به این رشته مشخص کنند. خوشبختانه داشتن اندامی حجیم و عضلانی، دیگر هدف نسل جدید نیست و آمادگی جسمانی و تناسب اندام برایشان در اولویت قرار دارد. به همین دلیل می‌توان ادعا کرد با تمرین مداوم و مستمر می‌توان به سادگی به تناسب اندام و آمادگی جسمانی لازم رسید. من سال‌ها در باشگاه‌های مختلف ورزشی سراسر کشور مربی و بارها شاهد عوارض بسیار خطرناک و حتی کشنده داروهای مختلف بدنسازی بوده‌ام و به همین دلیل از تمام جوانان تقاضا می‌کنم دور مصرف بدون تجویز این داروها را خط بکشند و مربیان ورزشی هم پیش از توصیه به مصرف این داروها به شاگردان خود، یک لحظه به جای سودشان به این فکر کنند که آن شاگرد هم مانند فرزند خودشان و برای خانواده‌ای، بسیار عزیز است. عرضه‌کنندگان داروهای بدنسازی هم باید مطمئن باشند بازی با سلامت سرمایه‌های کشور، به هیچ‌وجه به کسب سود ناشی از این کار نمی‌ارزد.

● نگاه متخصص پزشکی ورزشی

دکتر احمد باقری مقدم

پاسخ می دهد:

دلیل پارگی عضله سینه‌ای بزرگ چیست؟

▪ آیا پارگی پکتورالیس ماژور (عضله سینه‌ای بزرگ)، مشکل شایعی است؟

نه، پارگی این عضله چندان شایع نیست و خیلی‌خیلی به‌ندرت پیش می‌آید که یک فرد عادی با پارگی عضله سینه‌ای بزرگ مواجه شود. برخی بدنسازان ادعا می‌کنند بدون مصرف دارو و مکمل دچار چنین مشکلی شده‌اند اما در کتاب‌ها و منابع پزشکی، پارگی این عضله به عنوان یک آسیب و ضایعه بسیار نادر گزارش شده است و بعید به نظر می‌رسد بدنسازان بدون مصرف دارو دچار چنین مشکلی شوند.

▪ پس این مشکل در میان بدنسازان شایع‌تر از افراد عادی است؟

همینطور است. پارگی پکتورالیس ماژور در میان کسانی که بدنسازی انجام می‌دهند، اصلا ناشایع نیست و به همین دلیل ظن به رابطه میان مصرف دارو و ایجاد این نوع پارگی در مورد بدنسازان مطرح است.

▪ مهم‌ترین دلیل ایجاد چنین مشکلی چیست؟

مهم‌ترین دلیل، افزایش شدید حجم عضله بدنسازان در یک زمان کوتاه است. وقتی عضله در مدت کوتاهی حجیم و بزرگ شود، با تاندونی که قرار است عضله را به استخوان بازو بچسباند (تاندونی تقریبا ۵/۱ سانتی‌متری)، تناسب نخواهد داشت. یعنی این تاندون تحمل قدرت عضله حجیم‌شده را ندارد و به همین دلیل مشکل جدا شدن عضله از محل اتصال تاندون آن به استخوان بازو اتفاق می‌افتد. از آنجا که افزایش ناگهانی و کوتاه‌مدت حجم عضله هم معمولا با مصرف داروهای افزایش‌دهنده حجم عضلات و مکمل‌های غیرمجاز همراه است، بنابراین می‌توان گفت پارگی پکتورالیس ماژور بیشتر در بدنسازانی دیده می‌شود که به مصرف دارو برای عضلانی کردن سریع اندام‌های خود گرایش دارند.

▪ بسیاری از بدنسازان مانند آقای فرزاد.س می‌گویند هنگام انجام حرکت پرس سینه دچار این نوع پارگی عضله می‌شوند. دلیل این امر چیست؟

بدنسازانی که با مصرف دارو و مکمل اقدام به عضلانی کردن اندام خود کرده‌اند، هنگامی که‌ حرکت‌های تکرارشونده پرس سینه را انجام می‌دهند، به دلیل همان عدم تناسبی که بین عضله و تاندون وجود دارد، دچار پارگی عضله سینه‌ای بزرگ می‌شوند. نکته دیگر این است که معمولا استروییدها داروهایی تحلیل‌برنده هستند و مصرف این داروها می‌تواند باعث ضعیف‌شدن تاندون‌های عضلات و پارگی زودرس آنها هنگام انجام برخی حرکت‌های ورزشی مانند پرس سینه شود.

▪ نشانه‌های پارگی عضله سینه‌ای بزرگ چیست و چطور می‌توان متوجه آن شد؟

تمام ورزشکاران، به‌خصوص آنهایی که بدنسازی کار می‌کنند، باید بدانند زمانی که پارگی عضله پکتورالیس ماژور اتفاق می‌افتد، علاوه بر درد شدید، خون‌مردگی و تورمی در ناحیه پاره‌شده (مخصوصا در قسمت اتصال عضله به بازو) به وجود می‌آید.

▪ درمان آن چگونه است؟

اگر این پارگی ناقص باشد، با درمان‌های توان‌بخشی، فیزیوتراپی، استفاده از کمپرس یخ و بی‌حرکتی امکان بهبود عضو آسیب‌دیده وجود دارد. این در حالی است که پارگی کامل به جراحی نیاز خواهد داشت و بدون عمل جراحی بهبود کامل به دست نمی‌آید.: توصیه اورژانسی شما به افرادی که دچار این مشکل می‌شوند، چیست؟

بهتر است افرادی که مانند شرایط آقای فرزاد.س در شرایطی اورژانسی قرار می‌گیرند، در صورت شک به پاره شدن عضله، بلافاصله دست از ادامه تمرین بکشند، کمپرس یخ روی ناحیه بگذارند، آن قسمت از بدن را به نحوی ثابت نگه دارند و به سرعت به نزدیک‌ترین درمانگاه مراجعه کنند و با شرح حال کامل، اجازه درمان صحیح و به موقع را به پزشک بدهند.

● نگاه فوق تخصص غدد و متابولیسم

عوارض داروهای بدنسازی،از آبسه تا نازایی

دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

هورمون‌های استروییدی که معمولا ورزشکاران رشته بدنسازی آنها را مصرف می‌کنند، ۲ نوع اثر دارند؛ اثر هورمون‌های مردانه و عوارض خاص آن و اثر آنابولیکی. اثر آنابولیکی هورمون‌های استروییدی باعث پروتئین‌سازی، تجمع پروتئین و افزایش ‌حجم و ضخامت عضلات می‌شود. به‌طور کلی علت اینکه بیشتر ورزشکاران بدنساز استرویید مصرف می‌کنند، حجیم کردن عضلاتشان است.در مورد آثار داروهای استروییدی، می‌توان به ریزش مو در آقایان یا خانم‌ها، تشدید جوش‌های صورت و چرب‌تر شدن پوست اشاره کرد. مصرف این داروها، عوارض کبدی به‌صورت افزایش آنزیم‌های کبدی یا حتی خونریزی در کبد را هم به دنبال دارد. استروییدها می‌توانند باعث از دست رفتن قدرت باروری مردان هم بشوند. از سوی دیگر، با توجه به اینکه معمولا این داروها غیراستریل استفاده و گاهی هم مستقیم در خود عضله تزریق می‌شوند،‌ می‌توانند باعث ایجاد آبسه و عفونت‌های عضلانی بشوند. استفاده بیش از اندازه از چنین هورمون‌هایی بزرگ شدن غیرطبیعی بافت سینه و پستان‌ها را در آقایان به دنبال دارد بنابراین با توجه به اینکه عوارض مصرف داروهای استروییدی بسیار بیشتر از فواید آنهاست، استفاده خودسرانه از آنها برای رسیدن به هدف‌های غیرمنطقی در بدنسازی، به هیچ‌وجه درست و عاقلانه نیست.

برخی افراد فکر می‌کنند استفاده کوتاه‌مدت از استروییدها عوارضی ندارد اما بدنسازی که برای افزایش حجم عضله این داروها را مصرف می‌کند، در نهایت مجبور می‌شود برای رسیدن به هدفش، استروییدها را طولانی‌مدت و چند برابر دوز طبیعی بدنش مصرف کند. به همین دلیل استفاده از دوز پایین این داروها دلیلی ندارد و فردی که برای عضلانی کردن اندام خود اقدام به مصرف کند، ناخودآگاه مجبور به استفاده در دوزهای بالا و به مدت طولانی می‌شود. به عبارت ساده‌تر، در مورد مصرف استروییدها، دوز پایین مصرف فایده چندانی نخواهد داشت و به همین دلیل هم هیچ فردی این دارو را با دوز پایین مصرف نمی‌کند.

گاهی هم ورزشکاران رشته بدنسازی برای بالا رفتن وزنشان داروهای کورتیکواستروییدی یا هورمون‌هایی که حاوی کورتون هستند مصرف می‌کنند. این داروهای حاوی کورتون عوارض زیادی دارند و علاوه بر پوکی استخوان، می‌توانند آثار منفی بر سلامت قلب، چشم‌ها و عروق خونی بگذارند و باعث شکستگی استخوان‌ها هم بشوند.

ندااحمدلو

بازخوانی پرونده پزشکی آقای فرزاد با حضور دکتر احمد باقری‌مقدم متخصص پزشکی ورزشی

دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم