لباس های خاص و مشکلات پیش روی تولیدکنندگان

هدف از طراحی لباس تنها خلق زیبایی نیست, بلکه پوشاندن مشکل های فیزیک یا اندام نیز بخشی از آن است

هدف از طراحی لباس تنها خلق زیبایی نیست، بلکه پوشاندن مشکل‌های فیزیک یا اندام نیز بخشی از آن است...

به همین دلیل افرادی که اندازه بدن آنها خارج از حد متعارف و لباس آنها به ناچار بدنما خواهد بود، مشکل بیشتری دارند و برای تهیه لباس مناسب این افراد توجه خاصی لازم است که بسته به اینکه مشکل در یک عضو یا مجموعه بدن باشد به طرح‌های متفاوتی نیازمندیم. در کشورهای پیشرفته به‌طور خاص مراکزی وجود دارد که در آن طراحی لباس برای افراد بزرگ‌تر از سایز معمول انجام می‌شود. این طراحی‌ها از طراحی و دوخت لباس کودکان درشت‌اندام آغاز شده و تا دیگر رده‌های سنی ادامه پیدا می‌کند. متاسفانه این مراکز و تشکیلات منسجم هنوز در ایران دایر نشده‌اند و افراد برای تهیه لباس خود تنها می‌توانند به شخصی‌دوزها و طراح لباس‌های خصوصی مراجعه کنند. نکته قابل توجه این است که اگر تناسب بین قد و عرض وجود داشته باشد به دلیل متناسب بودن اندازه‌ها مشکلی در انتخاب لباس پیش نخواهد آمد زیرا در این صورت با مراجعه به طبقه‌های سنی پایین‌تر یا بالاتر لباس دلخواه یافت خواهد شد. تصویر پایین این صفحه به خوبی شرایط متناسب بین اندازه اندام‌های بدن را نشان می‌دهد.

در تصویر۱ که مورد قبول طراحان است، اساس تناسب در اندازه‌های لباس به خوبی نمایان است و با استفاده از آن بخشی از نیاز خواستاران لباس‌های خارج از اندازه مرتفع می‌شود زیرا بدن به ۸ قسمت مساوی تقسیم شده و با اندازه‌گیری ابعاد بدن هرکس و انطباق آن با تقسیم‌بندی تصویر، تشخیص داده خواهد شد که باید طبق روش مذکور در بالا طرح لباس انتخاب شود یا آنکه به یک طرح ویژه که نتیجه عدم تناسب ابعاد اندام‌ها و بهره‌برداری از تدابیر و تکنیک‌های طراحی لباس است نیازمندیم. بدیهی است که چشم‌پوشی از برخی تفاوت‌های اندازه بدن انسان‌ها با قسمت‌های هشت‌گانه تصویر به شرط وجود تناسب نه فقط قابل‌قبول بلکه برای صرفه‌جویی در وقت و هزینه ضروری نیز خواهد بود. مساله اندازه غیرمتعارف تمام بدن یا برخی از اندام‌ها هنگامی مطرح می‌شود که اصل تناسب بین اندازه‌های طولی و عرضی بدن دچار اشکال است و طرح‌های رایج که رعایت تناسب در آنها شرط اساسی است، دیگر جوابگوی نیاز، نیست.

● طراحی لباس‌های خاص

افرادی که نیازمند استفاده از طرح‌های خاص هستند به طور عمده به سه گروه تقسیم می‌شوند:

۱) افرادی که دارای قد طبیعی ولی دچار عدم تناسب اندام‌ها هستند مانند مبتلایان به چاقی به‌طورکلی یا موضعی.

۲) افرادی که هم از نظر قد و درشتی استخوان خارج از سایزند و هم به دلیل چاقی زیاد نیازمند طرح خاصی هستند و نیز افرادی با عدم تناسب بین اندام‌ها مانند بالاتنه بلند نسبت به پاهای کوتاه یا برعکس.

۳) کسانی که دارای اندام متناسب‌اند ولی با توجه به طبقه‌های سنی دارای قدی بسیار کوتاه‌تر یا بسیار بلندتر از حد متوسط گروه‌های متعارف هستند.

افراد ریزاندام نمی‌توانند از لباس طبقه‌های سنی پایین‌تر که از نظر قد با آنها همسان هستند استفاده کنند زیرا شکل آن لباس‌ها مربوط به کودکان است و با خطوط چهره و شخصیت آنها هماهنگی ندارد.

افراد درشت‌اندام نیز به میزان کمتری شبیه همین اشکال را خواهند داشت و به هر حال هر دو دسته نیازمند طرح‌های خاص و مراکز تهیه این نوع لباس‌های خاص هستند.

● هزینه‌های بالا

یکی دیگر از مشکل‌هایی که در طراحی لباس برای دارندگان اندازه‌های خاص وجود دارد این است که این طرح‌ها برای هر یک از افراد باید به صورت اختصاصی انجام شود و مانند الگوهای آماده در سایزهای متعارف نیست که بتوان از یک الگو برای تعداد زیاد استفاده کرد. به همین دلیل بهای تمام‌شده طراحی و دوخت این لباس‌ها برای افراد بسیار بالا خواهد بود. اگر ما بتوانیم با نگرش درست مراکزی را راه‌اندازی کنیم که طراحی لباس و تولید پوشاک اندازه‌های خاص را انجام دهند، این مشکل نیز قابل‌حل است، یعنی علاوه بر اینکه سایزبندی‌های معمول براساس محور طولی انجام می‌شود، می‌توان این تقسیم‌بندی را در محور عرضی هم در نظر گرفت.

نکته قابل‌توجه این است که برای این نوع اندام‌ها علاوه بر اندازه‌های طولی و عرضی بدن به یک اندازه اضافی که پهنای اندام است و قطر اندام نام دارد نیاز است. به این صورت که اندازه پهلو باید به صورت قسمتی از کل الگوی لباس جداگانه محاسبه و اندازه‌گیری شده، الگوی آن کشیده شود. در طراحی این نوع لباس‌ها می‌توان الگوهای خاصی را برای تعداد بیشتری از افراد با شرایط خاص فیزیکی آنها تولید کرد. مثلا بعضی الگوها برای افرادی که دچار چاقی شکمی هستند، برخی الگوها برای افرادی که دارای شانه‌های پهن یا پهلوهای برآمده هستند و ... در نظر گرفته شود. به این ترتیب هزینه طراحی لباس و دوخت تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند و توانایی خرید آن برای افراد بیشتری حاصل می‌شود.

● بازگشت اقتصادی

یکی از مشکل‌هایی که تولیدکنندگان با آن روبه‌رو هستند، این است که ممکن است پرداخت صرف به طراحی و تولید لباس برای سایزهای خاص از نظر اقتصادی چندان توجیه شده نباشد. اما این مساله از کجا ناشی می‌شود و چرا کشورهای پیشرفته که سال‌هاست به این موضوع پرداخته‌اند تا به حال دچار این‌گونه مشکل‌ها نشده‌اند؟! نکته اینجاست که پرداختن به تامین پوشاک افراد سایز بزرگ نیاز به مدیریت منسجمی دارد. اولین و مهم‌ترین مساله در این کار، بحث نیازسنجی و تقاضای مصرف و اطلاع‌رسانی است. باید بدانیم که چند درصد از افراد جامعه نیاز به تولید چنین لباس‌هایی دارند و چند مرکز تولید و فروش برای تامین این نیاز لازم است.

● نقش طراحان لباس

بدون‌شک برطرف کردن نقص یا اشکال بدن کار طراحان لباس نیست و اقدام‌های ممکن به پزشکی یا پیراپزشکی مربوط می‌شود و بعد از این مرحله است که هنرمندی طراح لباس به کمک می‌آید تا با استفاده از ابزاری که در اختیار دارد برحسب مورد از شدت تاثیر نقص در چشم بیننده بکاهد یا آن تاثیر را به قالب سنی مربوط نزدیک سازد، به این ترتیب که با انتخاب پارچه مناسب، کم و زیاد کردن اندازه‌ها در طرح لباس و الگو، استفاده از خطوط مستقیم و شکسته و منحنی، توجه به شرایط خطای چشم، پرسپکتیو، کاربرد و انتخاب رنگ‌های مناسب و بالاخره ایجاد تغییرات در شکل یقه، کمر و دامن لباس و پیش‌بینی زیورآلات (اکسوار)، دارنده لباس را به هدف برساند یا به آن نزدیک سازد.

● نظارت دولتی و محدودیت‌ها

طراحی لباس و تولید پوشاک در کل پدیده‌ای است که باید تحت نظارت و حمایت دولت در بخش خصوصی انجام شود ولی در مقابل طراحان هم باید بپذیرند که هر کشوری باورها و آداب و رسوم و شرایط اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و اقتصادی خود را دارد و اگر قرار باشد به بهانه اینکه نمی‌توانیم آزاد کار کنیم کل پدیده را زیر سوال ببرند، گام در راه درست ننهاده‌اند.

خلاقیت به عنوان یک ویژگی منحصر به فرد در طراحی، این امکان را می‌دهد که در هر شرایطی طرح مطلوب و قابل پذیرش ترسیم شده و توفیق یابد. تاکید می‌کنم که در هر جامعه‌ای هر فرد، هر اجتماعی و هر ملتی با محدودیت‌های آرمان روبه‌رو بوده و هنوز هم هستند و در آینده هم خواهند بود، ولی محدودیت‌ها با شرایط زمان تغییر می‌کنند اما وجود قدرت خلاقیت در هر فرد و هر جامعه راهگشای انجام خواسته و رسیدن به هدف و پدید آوردن آثار هنری با توجه به محدودیت‌های موجود در آن زمان و عدم برخورد با آنهاست.

نکته آخر اینکه داشتن اندازه‌های غیرمتعارف ایرادی متوجه هیچ‌کس نمی‌کند و طراح لباس باید با استفاده از خلاقیت مشکل‌های موجود را از نظر طرح لباس تا حد امکان برطرف کرده و طرح مشکل‌گشا را طراحی کند.

بهیه خوشنویسان

طراح لباس، مدرس دانشگاه