کودکان پرسشگر باهوش ترند

پاسخگویی به سؤالات ذهنی کودکان اگر با ظرافت و آگاهی صورت گیرد, در افزایش بهره هوشی آنان مؤثر است

پاسخگویی به سؤالات ذهنی کودکان اگر با ظرافت و آگاهی صورت گیرد، در افزایش بهره هوشی آنان مؤثر است.

کودکان در یک دوره از زندگی خود بیشتر از گذشته کنجکاوی کرده و والدین را مورد هجوم سؤالات قرار می‌دهند، طفره رفتن از پاسخگویی، جواب سربالا دادن و به کار بردن روشی نادرست در برابر کودک باعث می‌شود تا شناخت و آگاهی او شکل مناسبی نگرفته و او نتواند به رشد ذهنی و هوشمندی لازم دست یابد.

● پرسش کودکان و افزایش هوش

ماده خاکستری مغز انسان پس از تولد به تدریج به رشد خود ادامه می‌دهد. ۳ تا ۷ سالگی دورانی است که کنجکاوی و طرح پرسش، عاملی برای رشد ذهنی و شناختی کودک محسوب می‌شود.

تحقیقات نشان داده است، سؤالات کودکان در رشد مغزی و افزایش بهره هوشی آنان مؤثر است به طوری که واگذاری حل مسائل هرچند کوچک و یا به کارگیری خلاقیت، حجم مغزی آنها را افزایش می‌دهد.

مصطفی تبریزی، روانشناس و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است، هر اندازه میزان سؤال و جواب مربی و والدین با کودک بیشتر باشد، ظرفیت هوشی آنان افزایش خواهد یافت. والدین فرصت دارند از زمان تولد و در سنین کم، کودک را با محرک‌های طبیعی، رنگ‌های متعدد، فضای پارک و محیط طبیعی و پرواز پرندگان آشنا کنند تا با تماس بصری و ادراک دیداری و شنیداری، مغز کودک به ذخیره بیشتری دست پیدا کند.

برخلاف اعتقادات گذشته که از هوش به عنوان پدیده‌های ژنتیکی و غیرقابل تغییر تعبیر می‌شد، تحقیقات نشان داده است فعالیت‌های حرکتی و پرسش و پاسخ کودکان، هوش آنان را افزایش می‌دهد. با افزایش حالت ارتجاعی سلول‌های عصبی یا نوروالاستیسیتی مغز، شبکه‌های عصبی در افراد توسعه پیدا کرده و پیوندهای بین یافته‌های مختلف افزایش پیدا خواهد کرد.

براساس نظریه گاتمن، درگیرکردن مغز با پدیده‌های محیطی، بهره هوشی کودکان را به میزان ۲۰ درصد زیادتر می‌کند در نتیجه متخصصان همواره توصیه می‌کنند اگر کودکان اهل پرسش و پاسخ نیستند، والدین سؤالاتی را در ذهن آنان به وجود آورند و خلاقیتشان را به کار گیرند. به عنوان مثال مادر باید هنگام کار در خانه و یا تهیه غذا پرسش‌هایی را در مورد نقش نمک، شکر یا آب در طعم غذا مطرح کند تا کودک به فکر واداشته شود، همچنین با استفاده از امکانات محیطی کودک با ساختن چیزهایی با گل یا ماسه خلاقیت خود را به کار خواهد گرفت.

● پاسخی متناسب با رشد عقلی

هوش به مجموعه‌ای از ادراک دیداری، تجسم فضایی، حافظه کوتاه‌مدت و حرکات گفته می‌شود که به طور مستقیم روی مغز تأثیر دارد و ممکن است با سن تقویمی یکسان نباشد.

در طول سال‌های اخیر شاهد هستیم کودکان به دلیل بهره‌ هوشی زیاد به توانایی‌هایی بیش از سن خود دست پیدا کرده‌اند و به تناسب رشد عقلی‌شان سؤالاتی را از والدین می‌پرسند. گاهی اوقات مشاهده می‌شود پدر و مادر برابر پرسش‌های فرزندان پاسخ کاملی نمی‌دهند و معتقدند کودکشان از لحاظ شناختی هنوز به سن لازم نرسیده است.

سیدحسین ارشی، مدرس دانشگاه علم و صنعت در این مورد می‌گوید: پاسخ والدین باید با تأمل و متناسب با رشد عقلی فرزند باشد. قرار دادن اطلاعات درست در اختیار کودکان، زمینه سؤالات دقیق و پیچیده‌تری را فراهم می‌کند و علاوه بر کمک به یادگیری زبان، ارتباطات و احساس او را با محیط گسترش می‌دهد.

این روانشناس معتقد است، والدین هرگز نباید انبوهی از اطلاعات را در اختیار فرزندان قرار دهند بلکه لازم است جواب در حد فهم، درک و با ادبیات صحیح بیان شود و با تمثیل باید بسیاری از مسائل پیچیده را برای کودکان بیان کرد تا در بزرگسالی چارچوب ذهنی نادرستی براساس پاسخ‌های ناصحیح والدین در آنان شکل نگیرد. مرگ یا سوگ، پدیده‌ای است که ابهامات زیادی را در ذهن کودکان به وجود می‌آورد و والدین را با پرسش‌های فراوان از سوی فرزندان روبه‌رو می‌کند.

غزال زاهد، فوق تخصص روانپزشکی کودک معتقد است، پاسخ مناسب والدین در مورد چنین پدیده‌هایی باید متناسب سن و سطح شناخت کودک باشد. به عنوان مثال نمی‌توان به کودک سه ساله گفت پدرت مرده است و دیگر برنمی‌گردد زیرا او هنوز مفهوم برگشت‌ناپذیری را نمی‌داند و ممکن است احساس ناامنی کند.

در مقابل این جمله که پدرت به سفر طولانی مدتی رفته است و در حال حاضر اینجا نیست که بتوانی او را ببینی و مطمئن باش که او همیشه تو را دوست دارد و پیشرفت تو را می‌خواهد، مقتضی سن او است. این در حالی است که نوجوانان مفهوم مرگ را می‌دانند بنابراین در این موارد باید به آنان گفته شود پدرت فوت کرده است و به واسطه این اتفاق دیگر به جمع ما برنمی‌گردد، مطمئن باش کارهای مثبت تو او را خوشحال می‌کند.

● برخورد با پرسش‌های بی‌محتوا

گاهی اوقات پرسش‌های زیاد و پشت سر هم کودکان زیادتر از حد توان و حوصله والدین است که نیاز به تأمل بیشتری دارد و واقعیت آن است که برخی سؤالات کودکان جنبه کسب اطلاع ندارد و تنها برای گرفتن امتیاز از والدین است.

به گفته دکتر ارشی، گاهی کودکان برای رفع تکلیف، سؤالات بی‌ربطی را از والدین خود می‌پرسند تا فکر آنها را منحرف کنند. به عنوان مثال برای فرار از خواب پرسش‌های زیاد و بیش از توان والدین می‌پرسند ولی نکته قابل توجه آن است که والدین نباید نسبت به آن بی‌اهمیت باشند و با پاسخ‌های کوتاه اما گزیده، جواب مناسب را به آنها بدهند زیرا باید تصور کرد او می‌خواهد مطلبی را یاد بگیرد. والدین باید ضمن پاسخ دادن کوتاه به او گوشزد کنند که سؤالات بی‌محتوای او نمی‌تواند والدین را از قوانینی که به او داده شده دور کند.

● پاسخی آگاهانه به نوجوانان

در حال حاضر محیط پیرامون، اطلاعات فراوانی را در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می‌دهد و هرچه محیط غنی‌تر باشد، میزان یادگیری آنان بیشتر خواهد بود. این پدیده در سنین نوجوانی نیز اهمیت دارد زیرا آنها در برابر ابهاماتی در اجتماع قرار می‌گیرند که شاید والدین از آن ناراضی باشند.

به اعتقاد دکتر زاهد، به طور قطع نوجوانان و حتی کودکان اطلاعات لازم در مورد سؤالاتشان را از محیط اطراف دریافت می‌کنند ولی با پرسش از والدین می‌خواهند مطمئن‌تر شوند، بنابراین لازم است والدین اطلاعات صحیح و جامعی را به آنها بدهند تا ابهامات موجود در ذهن آنان برطرف شود و از طریق مشورت با دیگران اطلاعات نادرست و یا بیشتر از حد نیاز کسب نکنند.

وی می‌افزاید: در مورد مسائل اقتصادی و ارتباط با همسالان در صورتی که نوجوان به میزان مناسبی از شناخت رسیده باشد می‌توان مسائل را تا حدودی برای او توضیح داد و یکسری اطلاعات را راجع به مهارت‌های زندگی و اجتماعی به آنها آموخت تا در مواقع لزوم از آن بهره‌مند شوند.