از پزشكتان بخواهید روش بیهوشی را توضیح بدهد

برخلاف تصور مردم, هر جراحی یك نوع بیهوشی مخصوص به خود دارد و بسته به نوع جراحی, مدت زمان بیهوشی متفاوت است

با رعایت استانداردهای بیهوشی در موقع بیهوشی و در بخش ریكاوری و مراقبت‌های ویژه، باید احتمال وقوع خطرات را كاهش دهیم.

بیشتر شما برای كسب آگاهی و كم كردن استرس خود، با اقوام و آشنایان به گفت‌وگو می‌نشینید و یا از تبلیغات مختلفی كه امروزه در دنیای پزشكی رایج شده، بهره می‌گیرید. این كار اشتباه شما عواقب ناگواری دارد، مثل عوارض ناخوشایند و شكایات مختلفی كه در این زمینه‌ها در رسانه‌ها شاهد آن هستیم.

ـ گفت‌وگو دكتر محمدمهدی قیامت متخصص بیهوشی مدیران سازمان نظام پزشكی و دادیار انتظامی،

‌● از روش‌های بیهوشی شروع كنیم؟

▪ برخلاف تصور مردم، هر جراحی یك نوع بیهوشی مخصوص به خود دارد و بسته به نوع جراحی، مدت زمان بیهوشی متفاوت است. در جراحی كه روی یك بیمار مسن دیابتی، بیمار قلبی، زن باردار و غیره انجام می‌شود، نوع داروها و تكنیك‌ها كاملا متفاوت است. برحسب شرایط جسمی بیماران تحت بیهوشی مخصوص به خود قرار می‌گیرند.

● در بیهوشی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

▪‌‌ وقتی قرار است روی بخشی از بدن جراحی صورت گیرد، باید آن عضو كاملا بی‌حركت باشد و برای مدتی فلج شود تا جراح بتواند شكم، مغز، قلب و یا هر ناحیه‌ای را تحت عمل جراحی قرار دهد. پس كار یك متخصص بیهوشی این است كه با دادن خون و فرآورده‌های خونی و داروهای مختلف، فیزیولوژی بدن را در این مدت تحت كنترل بگیرد. ضربان قلب، تنفس و همه اعمال حیاتی باید در اختیار او باشند تا مبادا چرخه رسیدن خون و غذا به سلول‌های مختلف، به خصوص سلول‌های حساس مغز مختل شود. اگر این اتفاق بیفتد و ثانیه‌ای یا دقیقه‌ای شرایط از اختیار او خارج شود فاجعه‌ای رخ خواهد داد. فاجعه‌ای كه شاید از مرگ هم بدتر باشد، یعنی یك زندگی نباتی.

● آیا با این همه پیشرفت پزشكی باز هم این فاجعه رخ می‌دهد؟

▪ بله. متأسفانه همین امروز صبح خبر دادند یك پسربچه به دنبال یك جراحی فوق‌العاده ساده،‌ در یكی از شهرستان‌ها دچار این مشكل شده است. غفلت پزشك بیهوشی یا كادر همراه او در یكی از مراحل بیهوشی (قبل از عمل، در حین عمل و بعد از عمل در بخش ریكاوری و مراقبت‌های ویژه) او را به یك تكه گوشت بی‌حركت كه تا آخر عمر موجب آزار روح والدینش است مبدل كرد. در چنین شرایطی من به‌خصوص برای بیماران جوان كه در ابتدای جاده زندگی هستند، خیلی متأسف می‌شوم.

● چگونه باید جلوی این اتفاقات را گرفت؟

▪ با رعایت استانداردهای بیهوشی در موقع بیهوشی و در بخش ریكاوری و مراقبت‌های ویژه، باید احتمال وقوع خطرات را كاهش دهیم و به صفر برسانیم. پرسنل كارآزموده و پزشك متخصص مجرب، نقش بسیار بااهمیتی دارند. من همیشه به دانشجویانم می‌گویم سخت‌ترین بیهوشی‌ها، سهل‌ترین آنهاست. نباید هیچ بیهوشی را ساده پنداشت. چون اتفاقا بیهوشی‌های پرریسك مثل بیماران مسن و قلبی و... به خاطر پراهمیت تلقی شدن، مورد توجه بیشتری از سوی شما قرار خواهند گرفت اما اگر به این موارد ساده توجه نشود عارضه خواهند داشت. همیشه باید منتظر و هوشیار بود. متخصص بیهوشی خوب و مسوول باید آماده باشد، چون شاید حتی یك قطره ساده، در فردی حساسیت ایجاد كند پس باید در این مواقع هوشیارانه شرایط را در كنترل خود بگیرد.

● آیا اتفاق می‌افتد بیمارانی مستقیما به شما مراجعه كنند؟

▪ بله، بسیار اتفاق می‌افتد. اتفاقا بیمارانی كه قرار است جراحی شوند می‌توانند مستقیما به پزشك متخصص بیهوشی كه مد نظر دارند، مراجعه كنند و با ایشان درباره شیوه جراحی و روش بیهوشی صحبت كنند. در هر بخش دانشگاهی یا خصوصی، این حق بیمار است كه با پزشكی كه قرار است او را بیهوش كند، صحبت كند و بداند قرار است چه اتفاقی بیفتد. در خارج از كشور چون مردم به حقوق خود آگاه‌ترند، حتی راجع به نوع روش بیهوشی هم اظهار نظر می‌كنند و پزشك موظف است همه چیز را شفاف توضیح بدهد و در واقع گرفتن رضایت‌نامه از بیمار یا همراهش قبل از جراحی از سوی دیگران از نظر قانونی قابل قبول نیست بلكه باید پزشك خودش با مریض صحبت كند و سپس از او رضایت‌نامه بگیرد.

● آیا پزشكان حاضرند این توضیحات را به بیمار بدهند؟

▪ من مطمئن هستم نه تنها متخصصان بیهوشی بلكه بقیه همكاران در تخصص‌های دیگر نیز در صورتی كه بیمار حق خود را مطالبه كند و توضیحی بخواهد امتناع نخواهند كرد بلكه خوشحال می‌شوند تا با همكاری دوطرفه، به درمان و سلامت نزدیك شوند. همین جا متذكر می‌شوم، اگر روزی بهترین پزشك دنیا را انتخاب كردید كه این حق را از شما سلب كرد، به او اعتماد نكنید چون با این كار، او بقیه حقوق شما را هم سلب كرده است.

● بیهوشی در بارداری با بقیه بیهوشی‌ها متفاوت است؟

▪ بله. یك خانم وقتی باردار می‌شود تمام فیزیولوژی بدنش به خاطر حاملگی به هم می‌خورد. وضعیت برون‌ده قلب، تعداد ضربان، وضعیت تنفسی، حجم تنفسش و... تغییر می‌كند. حال شما تصور كنید بیهوشی كه خود یك حالت خاص بر‌هم‌ریختگی فیزیولوژی بدن است، با در‌هم‌آمیختن حاملگی چه وضعیتی پیدا می‌كند. اصلا مبحث جراحی زنان در حاملگی تقسیمات خاصی دارد. سه‌ماهه اول، دوم و سوم و داروهایی كه در بیهوشی این دوران منع استفاده دارند، جای بحث و بررسی خاص دارد اما اگر جراحی ضروری باشد و مجبور باشیم یك خانم باردار را جراحی كنیم تمهیدات خاصی می‌اندیشیم و اگر منظور از جراحی، سزارین باشد، باز بحث جدایی است. البته خوشبختانه امروزه كم‌كم آگاهی خانم‌ها بالا رفته و بحث زایمان بی‌درد كه در دنیا رایج شده است با بی‌هوشی ناحیه لگن انجام می‌شود. بیمارانی كه خواستار این نوع بی‌هوشی‌اند درصدشان ۵ یا ۱۰ درصد است. امیدوارم با افزایش اطلاعات و آگاهی، مردم خودشان این سرویس را از پزشكان مطالبه كنند.

● روش‌های نو، عوارض ناشناخته و ترس را در خانم‌های باردار به دنبال دارند. موافق نیستید؟

▪ اتفاقا موافقم اما یكی از اساتید فرانسوی بیهوشی، می‌گفت ما هم قبلا همین‌طور بودیم و هیچ‌كس حاضر به چنین بی‌هوشی نبود و مردم به دلیل ناآگاهی می‌ترسیدند اما امروزه همه به دلیل تجربه خوب زایمان بی‌درد، آن را از ما مطالبه می‌كنند. ما ایرانی‌ها در ابتدای این راهیم چون عامل درد و استرس ناشی از آن موجب ترشح هورمون‌ها می‌شود. این هورمون‌ها سیستم فیزیولوژی بدن را تغییر می‌دهند. درمان درد در حین عمل و حتی بعد از آن وظیفه ماست. بیمار نباید درد بكشد حتی بعد از عمل، ما تكنیك‌های خاص را آموخته‌ایم و همه پزشكان خوب ایرانی تلاش می‌كنند تا بیماران عزیز هموطن، از درمان‌های روز دنیا بهره بگیرند.‌

الهه رضائیان