چرا بچه هایمان سیگار می کشند

شاید این سوال, سوال شما هم باشد

امروزه اعتیاد به سیگار و موادمخدر از مشکلات اصلی بسیاری از کشورهای دنیا است و متاسفانه در حال حاضر شاهد پایین آمدن سن اعتیاد نیز هستیم. اعتیاد علاوه بر تاثیرات بسیار زیادی که روی فرد می‌گذارد...

تبعات منفی و هزینه‌های بسیاری را به اطرافیان و جامعه تحمیل می‌کند. همچنین درمان اعتیاد به‌دلیل پیچیدگی این مشکل، اغلب با شکست مواجه می‌شود. به همین دلیل در کشورهای مختلف، تلاش‌های بسیار زیادی برای پیشگیری از اعتیاد انجام شده و گام اول پیشگیری نیز افزایش آگاهی افراد و برطرف کردن عوامل خطرساز است. این نوشته به برخی از مهم‌ترین علل گرایش نوجوانان به سیگار و راه‌های پیشگیری از آن می‌پردازد.

● تاثیر والدین

متاسفانه بعضی والدین از آثار سیگار و مواد مخدر بر زندگی فرزندانشان بی‌اطلاع هستند درحالی که چه سیگاری باشند، چه نباشند، تاثیر عمیقی بر تصمیم‌های فرزندانشان دارند و باید اطلاعات خود را درباره مواد و تاثیرات منفی آن افزایش دهند. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد مهم‌ترین دلیل امتناع نوجوانان از مصرف سیگار یا مواد، تاثیر والدین روی آنهاست. آمارها نشان می‌دهد نوجوانانی که والدینشان آنها را با تاثیرات مخرب سیگار یا مواد آشنا می‌کنند، ۵۴درصد کمتر سیگار یا مواد مخدر مصرف می‌کنند.

● ارضای حس کنجکاوی

گاهی با وجود اینکه به نوجوان‌ها آموزش داده می‌شود، باز هم امکان دارد در مورد سیگار یا مواد کنجکاو باقی بمانند. گاهی هم نوجوان اطلاعات دقیقی از زیان‌های سیگار ندارد یا به واسطه دوستان همسن و سالش نسبت به آن علاقه و کشش قلبی احساس می‌کند. در اینجا والدین با برقراری ارتباط مناسب با فرزندشان باید او را از عواقب سیگار کشیدن آگاه کنند و مانع ورود او به عرصه تجربه سیگار و اعتیاد شوند.

● استرس

گاهی علت سیگار کشیدن نوجوانان، قرارگرفتن در شرایط استرس‌زاست. بسیاری از نوجوانان تصور می‌کنند سیگار می‌تواند باعث تسلی آنها و فراموش کردن مشکلات شود پس لازم است به آنها بیاموزیم چگونه با استرس مقابله کنند، چگونه تصمیم درستی بگیرند و چگونه احساس آرامش پیدا کنند. اگر در مواقعی که نوجوان با مشکلی مواجه می‌شود، بتواند تشویش‌ها و نگرانی‌های خود را بدون هیچ ترسی از طرد یا متهم شدن با یک بزرگ‌تر در میان بگذارد درمواقع استرس به مصرف سیگار روی نخواهد آورد.

● معیارها و قوانین خانواده

آمارها نشان می‌دهد فرزندان والدینی که قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای در خانه وضع می‌کنند یا بسیار آسان‌گیر هستند (اصلا قوانینی ندارند)، به احتمال بیشتری به سیگار یا مصرف مواد روی می‌آورند. والدینی که با فرزندانشان ارتباط صمیمی دارند، ضمن حفظ ارزش‌ها و قواعد رفتاری، می‌توانند به فرزندشان رعایت نظم و خویشتن‌داری را بیاموزند. وضع قوانین و اجرای پیامدهای قانون‌شکنی بسیار مهم است زیرا گاهی بعضی نوجوانان برای خطر کردن (ریسک)، عصیان و اعتراض، مواد یا سیگار مصرف می‌کنند. در سنین نوجوانی همه چیز جدید به نظر می‌رسد. آنها به دنبال خطرها و فرصت‌ها می‌روند اما والدین می‌توانند به فرزندشان کمک کنند روش‌های سالم رقابت و خطرکردن، از قبیل شرکت در مسابقه‌ها یا شرکت در یک دوره آموزش مهارت‌های اساسی را انتخاب کنند. مشغول شدن نوجوانان به این‌گونه فعالیت‌ها (ریسک‌های سالم)، ضروری است در غیر این صورت ممکن است به دنبال موقعیت‌های ناسالم بروند و سیگار و مواد مخدر را امتحان کنند. بعضی نوجوانان هم برای اینکه ثابت کنند از هیچ چیز باکی ندارند و می‌توانند از پس هر کاری برآیند، سیگار می‌کشند. میل به حس بزرگ شدن و تاثیر رسانه‌ها باعث می‌شود این تصور در نوجوان ایجاد شود که می‌تواند دنبال خطر امتحان آنها برود. با بیان و اجرای قوانین صریح در مورد مصرف سیگار و موادمخدر، می‌توانیم مطمئن شویم فرزندمان به احتمال کمتری سیگار و مواد مصرف می‌کند.

● الگوهای مثبت و منفی

بچه‌ها دوست دارند از بزرگ‌ترها تقلید کنند پس والدین باید بدانند با کشیدن سیگار یا موادمخدر تاچه اندازه تاثیر منفی بر فرزندشان می‌گذارند. وقتی از فرزندمان می‌خواهیم برایمان زیرسیگاری بیاورد، درواقع او را با مصرف سیگار آشنا و به‌طور غیرمستقیم او را به سیگار کشیدن ترغیب کرده‌ایم. حتی والدینی که سیگار، قلیان، پیپ یا سایر دخانیات را مصرف می‌کنند و نمی‌توانند ترک کنند، باید درباره آثار اعتیادآور نیکوتین با فرزندانشان صحبت کنند. به آنها بگویند وقتی نوجوان بودند فکر می‌کردند هرگاه اراده کنند می‌توانند به راحتی ترک کنند، اما حالا به نیکوتین وابسته شده‌اند و دوست دارند ترک کنند. همین اطلاعات تاثیر مثبتی در نوجوان‌ها دارد.

● تاثیر همسالان

والدین باید به فرزندشان بیاموزند دوستان خود را عاقلانه انتخاب کند. عامل مهمی که باعث می‌شود نوجوان تحت‌تاثیر همسالان سیگار بکشد، نیاز به پذیرش از سوی آنهاست و ناتوانی در نه گفتن، اهمیت کمتری دارد. ممکن است از آنجا که اعضای گروهی که نوجوان می‌خواهد به آنها بپیوندد، سیگاری هستند یا مواد مخدر مصرف می‌کنند، برای جلب رضایت و توجه آنها به مصرف سیگار یا مواد روی آورد.

از طرفی، متاسفانه فشاری که همسالان به نوجوان می‌آورند، اغلب ظریف، زیرکانه و غیرمستقیم است. خیلی وقت‌ها دوست نوجوان می‌داند او واقعا نمی‌خواهد سیگار بکشد، به همین دلیل مقدار کمی به او پیشنهاد می‌کند و متاسفانه از آنجا که نوجوان به تظاهر و ادعا تمایل دارد و نمی‌خواهد جلوی دوستانش کم بیاورد، ممکن است پیشنهاد را بپذیرد بنابراین والدین باید به فرزندانشان یاد بدهند اگر در چنین موقعیت‌هایی قرار گرفت، هرگز تسلیم خواسته‌های دوستان نشود.

دکتر رضارستمی

عضو هیات علمی دانشگاه تهران