۱۰ اورژانس دندان پزشکی

از ضربه های دندانی تا دندان درد شبانه

اورژانس دندان‌پزشکی زمانی است که ضربه، خونریزی، درد یا تورم غیرمعمول در ناحیه دهان دیده ‌شود. در این صورت باید هرچه زودتر فرد به دندان‌پزشک یا بیمارستان مراجعه کند...

در «دهان و دندان» این هفته به مواردی که جزو رایج‌ترین اورژانس‌های دندان‌پزشکی محسوب می‌شوند، اشاره می‌کنیم.

۱. ضربه‌های دندانی

بیشترین گروه سنی که درگیر ضربه‌های دندانی می‌شوند، سنین ۲-۱ و ۱۰-۷ سالگی است. معمولا دوران دبستان برای کودکان دوران پرجنب و جوشی محسوب می‌شود به همین دلیل، صدمه‌های وارده به سر و صورت کودکان به دلیل زمین خوردن، ‌ورزش، سقوط از پله، ضربه دهان هنگام آب خوردن از شیر آب، دوچرخه سواری و... افزایش می‌یابد. هرچه کودک کنجکاوتر و ماجراجوتر باشد، احتمال جراحت‌هایی از این دست افزایش می‌یابد. بیشتر آسیب‌های دندان در ساختمان دندان‌های شیری و دائمی دندان‌های قدامی به خصوص دندان‌‌های قدامی فک بالا را درگیر می‌کند. جابجاشدگی خفیف از شایع‌ترین موارد مشاهده شده به دلیل ضربه به دندان‌های شیری است. ترک‌های ساده تاج دندان از جمله موارد شایع‌ تروما به دندان‌های دائمی است که حتما باید پیگیری و درمان شود. در مورد دندان‌های دائمی بیشتر صدمه‌ها در نتیجه زمین خوردن و برخورد هنگام بازی و دویدن روی می‌دهد. عواملی مثل جلوبودن دندان‌های بالا و باز بودن لب‌ها هم این امر را تشدید می‌کند. کودکانی که دندان‌های جلو آمده دارند، افرادی که در ورزش‌های تماسی مانند فوتبال، هندبال، بسکتبال و... شرکت می‌کنند، احتمال ضربه به دندان‌‌هایشان بیشتر است. در این گونه موارد کاربرد محافظ‌های دهانی هنگام ورزش پیشنهاد می‌شود.

کمک‌های اولیه برای دندان‌های شیری ضربه‌دیده: ضربه در این سنین عمدتا بافت نرم را درگیر می‌کند که بهتر است بافت آسیب‌دیده را با آب بشویید و برای جلوگیری از خونریزی، ناحیه صدمه‌دیده را با گاز یا پنبه به مدت ۵ دقیقه فشار دهید و برای درمان اورژانسی، هرچه سریع‌تر به دندان‌پزشک مراجعه کنید. گاهی جراحت‌های بافت نرم ممکن است در لب‌ها، مخاط، کام، زبان، لثه و به‌تنهایی یا همراه با صدمه به دندان دیده شوند. چنین صدمه‌هایی ناشی از اشیاء، اسباب‌بازی یا دندان‌ها هستند که معمولا با خونریزی شدید، اضطراب زیاد والدین و کودک همراه است. ممکن است کودک در حالی که آبنبات چوبی، مداد یا سایر اشیاء را در دهان نگاه داشته زمین بخورد. به علاوه زمین خوردن ممکن است باعث بسته شدن دندان‌ها شود و پارگی‌های شدیدی در منطقه زبان یا گونه‌ها که در کودکان عضلات شل دارند و به سادگی در میان دندان‌ها قرار می‌گیرد، ایجاد شود. برای جلوگیری از این‌گونه صدمه‌ها به بافت نرم، لازم است در مرحله اول خونریزی را متوقف کنید. این کار اضطراب کودک را به مراتب کاهش می‌دهد. اغلب صدمه کمتر از آن است که به نظر می‌رسد و پس از پاک کردن خون از محل، ممکن است بسیار سطحی باشد. هنگامی که کودک گریه می‌کند، زخم‌های مخاطی و زبانی باز می‌شوند و بسیار حادتر از آنچه که هستند به نظر می‌رسند. اگر کودک آرام باشد، بافت‌ لبه‌های آسیب‌دیده بی‌حرکت می‌مانند و به سرعت بهبود می‌یابند.

• کمک‌های اولیه برای دندان‌های دائمی ضربه‌دیده: شایع‌ترین نوع ضربه به دندان‌های دائمی، شامل شکستگی‌های تاج دندانی، جابجایی‌هایی به طرف لب یا زبان همراه سفتی دندان و خارج شدن دندان از حفره است. در موارد شکستگی تاج با قطعه شکسته دندانی باقیمانده، می‌توان آن را به وسیله موادی به دندان چسباند، بنابراین بهتر است قطعه شکسته را پیدا کنید، در یک لیوان آب نگهداری و سپس بلافاصله به دندان‌پزشک مراجعه کنید. در مورد شکستگی تاج دائمی حتی اگر علامتی نبود باید به دندان‌پزشک مراجعه کرد.

۲. بیرون افتادن دندان از دهان

یکی از مسایلی که هنگام ضربه به دندان‌ها رخ می‌دهد،‌ بیرون افتادن دندان از دهان است. این اورژانس در کودکان بسیار شایع است. در این مواقع حفظ دندان دائمی کودک بستگی به اقدام‌های صحیحی دارد که باید بلافاصله پس از بیرون افتادن دندان انجام دهید. متاسفانه تاکنون تعداد زیادی از دندان‌های دائمی کودکان در اثر ناآشنایی به این مساله از بین رفته است. به همین دلیل توصیه می‌شود زمانی که دندان کاملا از حفره خود خارج شده با نگه داشتن تاج دندان، آن را از زمین بردارید. اگر می‌توانید دندان آلوده شده را ۱۰ ثانیه زیر آب به آرامی شستشو دهید و داخل حفره خود برگردانید. اگر چنین کاری ممکن نیست، بهتر است دندان را در یک لیوان شیر قرار دهید. در غیر این صورت دندان را داخل دهان بین دندان‌ها و گونه کودک قرار دهید و بلافاصله به دندان‌پزشک مراجعه کنید. نکته طلایی برای نجات دادن جان یک دندان، زمان است. اگر بتوانید کودکتان را در کمتر از ?? دقیقه به دندان‌پزشکی برسانید، احتمال درمان موفقیت‌آمیز برای آن بیش از ?? درصد خواهد بود. در مواردی که دندان ضربه‌دیده است و هیچ‌کدام از موارد فوق دیده نمی‌شود نیز مراجعه به دندان‌پزشک ضروری است. صدمه به عصب دندان در عرض چند روز یا چند هفته می‌تواند باعث تغییر رنگ آن شود.

۳. شکستگی لبه دندان

گاهی در اثر ضربه‌های خارجی، لبه دندان شکستگی پیدا می‌کند. شکستگی لبه دندان هر اندازه که باشد لازم است برای ترمیم دندان، نزد دندان‌پزشک بروید زیرا بر اثر بازشدن عاج دندان به تدریج مواد آلوده‌کننده وارد مغز دندان می‌شود و حیات دندان را به خطر می‌اندازد.

۴. جابجایی دندان

در موارد شدید جابجایی دندان ممکن است دندان دچار لقی شده یا داخل استخوان فک فرو رفته یا از جای خود بیرون زده باشد. در مواردی لثه دچار پارگی و خونریزی می‌شود یا در قسمتی از دهان کبودی ایجاد می‌شود. گاهی شدت ضربه به حدی است که علاوه بر دندان‌ها، استخوان فک نیز دچار شکستگی می‌شود. در همه این موارد باید خیلی سریع نزد دندان‌پزشک بروید.

۵. شکستن اجسام سخت

از جمله آسیب‌های موجود، وارد آمدن فشار زیاد به دندان‌ هنگام شکستن پسته، فندق و... با دندان است. در صورت شکستن دندان پس از اعمال فشار زیاد روی آن ‌حتما باید برای درمان به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

۶. شکستن دندان

در صورتی که با دندان شکسته مواجه شدید، سریعا محل دندان مورد نظر را با سرم فیزیولوژی بشویید. یک کیسه حاوی یخ را روی موضع قرار دهید. اگر دندان دارای یک لبه تیز شده است که باعث آزار ناحیه گونه و زبان می‌شود، با پارافین یا در صورت امکان موم دندان‌پزشکی، لبه تیز را بپوشانید و به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

۷. فرو رفتن جسم خارجی بین دندان‌ها

اگر جسم خارجی قابل‌رویت است آن را با پنس دندان‌پزشکی بیرون بیاورید ولی اگر قادر به دیدن آن نیستید، سعی کنید آن را با نخ دندان بیرون بیاورید. پس از بیرون آوردن جسم خارجی حتما آب را به شدت در دهانتان غرغره کنید تا باقیمانده اجسام خارج شوند. سعی نکنید جسم خارجی را با جسم نوک‌تیز بیرون بیاورید. اگر عمق فرورفتگی جسم زیاد است و نمی‌توانید آن را خارج کنید به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

۸. زخم‌های سطحی دهان ناشی از تحریک‌های فیزیکی و شیمیایی

این زخم‌های سطحی در سطح داخلی گونه، لثه و زبان بر اثر گاز گرفتن گونه، مسواک زدن شدید، خوردن غذاهای داغ یا تحریک‌های ناشی از براکت‌های ارتودنسی ایجاد می‌شوند. یک محلول دهانشویه اکسیژنه با حباب‌هایی که ایجاد می‌کند باعث تمیز کردن زخم از خرده‌های مواد غذایی می‌شود.

۹. بارداری و اورژانس دندان‌پزشکی

درمان‌‌های اورژانس دندان‌پزشکی در هر دوره و زمانی از بارداری می‌‌تواند انجام شود بنابراین به هیچ‌‌وجه نباید برای تسکین درد دندان در این دوره به مدت طولانی از مسکن‌‌ها استفاده کنید، بلکه باید سریع نزد دندان‌پزشک بروید. توجه داشته باشید مصرف خودسرانه هر دارویی ممکن است برای مادر و جنین خطرناک باشد، بنابراین لازم است هیچ دارویی را بدون اجازه پزشک یا دندان‌پزشک استفاده نکنید. در مواردی که پزشک یا دندان‌پزشک معالج با اطلاع از بارداری بیمار، دارویی را تجویز می‌‌کنند مصرف آن دارو بلامانع و حتی ضروری است و اجتناب از مصرف آن ممکن است برای بیمار و جنین زیان داشته باشد.

۱۰. دندان‌درد شبانه

از شایع‌ترین اورژانس‌های دندان‌پزشکی، درد شبانه است؛ دردی که هنگام خواب سراغ بزرگسالان یا کودکتان می‌آید. اگر کودک شبانه دچار دندان‌درد شد، بهتر است او را از حالت خوابیده به وضعیت نشسته درآورید به‌گونه‌ای که سر کودک بالاتر قرار بگیرد. پیش از مراجعه به دندان‌پزشک، شستشوی دهان با آب گرم و نیز استفاده از قرص مسکن برای کاهش موقت درد پیشنهاد می‌شود. اگر هم دندانتان به دلیل حساسیت به غذاهای سرد یا داغ یا شیرین دچار درد شد با آب ولرم دهانتان را بشویید و با نخ دندان موادغذایی بین دندان‌ها را پاک کنید و به آرامی دهانتان را با آب ولرم مسواک بزنید و در اولین فرصت برای ترمیم(پرکردن) دندانتان به دندان‌پزشک مراجعه کنید، اما اگر درد شدید یا همراه با تورم است، یک کیسه حاوی یخ (کمپرس سرد) روی گونه قرار دهید و بعد از ?? دقیقه آن را بردارید. این کار را به‌صورت متناوب تا رسیدن به دندان‌پزشک تکرار کنید. درضمن از گرم کردن موضع موردنظر بپرهیزید.

دکتر علیرضا فیروزه

جراح، دندان‌پزشک، عضو هیات مدیره انجمن دندان‌پزشکان اصفهان