ابوجعفر محمد شیخ طوسی

جنسیت: مرد
نام پدر: حسن بن علی
تولد و وفات: (۳۸۵ -۴۶۰) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: فقیه ، عالم ، مؤلف دو کتاب از کتب اربعهٔ شیعه و بنیانگذار حوزهٔ علمیهٔ نجف
معروف …

جنسیت: مرد
نام پدر: حسن بن علی
تولد و وفات: (۳۸۵ -۴۶۰) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: فقیه ، عالم ، مؤلف دو کتاب از کتب اربعهٔ شیعه و بنیانگذار حوزهٔ علمیهٔ نجف
معروف به شیخ‌الطائفه و امام‌الفرقه بعد‌الائمهٔ (ع). در ۴۰۸ق در بیست و سه سالگی از خراسان وارد عراق شد.پس از چهل سال از بغداد به علت ترس از فتنه‌ای که در آن زمان (۴۴۸ق) در بغداد درگرفته بود و کتاب‌های شیخ و خانهٔ او را طعمهٔ حریق خویش کرده بود ، به نجف اشرف مهاجرت کرد. او بر کرسی کلام نشست و جواب‌گوی خاص و عام و تمامی مسائل حتی در امامت بود. آن کرسی از جانب خلفاء به او عرضه شده بود و مخصوص یگانهٔ دوران بود. شیخ طوسی بنیان‌گذار حوزهٔ علمیهٔ نجف بود که بیش از هزار سال از عمر آن می‌گذرد. وی شاگرد شیخ مفید و ابن غضائری و ابن عبدون و ابن ابی جید قمی و سیدمرتضی و علی بن شبل بن راشد و حسین بن قاسم علوی و احمد بن ابراهیم قوینی و هلا بن محمد حفّار و احمد بن محمد اهوازی و چعفر بن حسین قمی و ابوعلی بن شاذان و بسیاری دیگر از اساطین علم و دین است. شاگردان دانشمند و مجتهد وی متجاوز از سیصد تن از شیعه و بیشماری از عامه بودند. فرزندش شیخ ابوعلی حسن بن شیخ ، صاحب کتاب "المجالس" از شاگردان و راویان اوست. در میان شاگردان او آدم بن یونس نسفی ، ابوصلاح حلبی ، شیخ‌الاسلام حسن بابویه قمی ، محی‌الدین حسن همدانی ، ابومحمد حسن جبهانی ، حسین‌بن فتح واعظ جرجانی ، ابوصمام حسینی ، سلمان‌بن حسن صهرشتی ، ابوالصلت‌محمد بن عبدالقادر ، سعدالدین ابن برّاج ، شیخ علی سبزواری ، شیخ عبیدالله بن بابویه قمی ، غازی ابن احمد سامانی ، کردی بن عکبری فارسی ، ابوالحسن دیباجی ، محمد ورّاق ، شیخ ابوجعفر حلبی ، ابوسعد منصور آبی ، جمال الدین محند طبری ، ناصرالدین رضی حسینی ، محمد بن حسن فتال و بسیاری دیگر را می‌توان نام برد. در هفتاد و پنجسالگی در نجف درگذشت و در منزل خویش که اکنون مزار معروفی است به خاک سپرده شد. خانه‌اش و مسجدش که یکی از معروفترین مساجد نجف است و همچنین آثار باقی‌مانده از او ، تاکنون برجاست. از آثار علمی وی: درتفسیر: "التیبان"؛ "الجامع لعلوم‌القرآن"؛ در حدیث: "تهذیب‌الاحکام" یا "التهذیب"؛ "الاستبصار"؛ در فقه: "المبسوط"؛ "الخلاف"؛ "الایجاز" ، در فرائض؛ "اجمل و العقود" ، در عبادات؛ "الاقتصاد" در عقاید و عبادات؛ "النهایهٔ"؛ در علم اصول و رجال: "العدهٔ که ملا خلیل آن را شرح کرده است؛ "الفهرست" که در آن "اصول" و نگارشهای اصحاب و تصانیف آنها آورده شده؛ و شیخ سلیمان ماحوزی آن را مرتب و شرح کرده و "معراج‌الکمال الی معرفهٔ‌الرجال" نامیده است؛ "البواب" که به نام "رجال‌ شیخ" یا "رجال ‌الطوسی" معروف است؛ "اختیار رجال‌الکشی" یا "اختیار معرفهٔ‌الرجال". از دیگر آثار وی: "التلخیص‌للشافی" و "المفصح" ، هر دو در کلام و امامت؛ "هدایه‌العیبهٔ"؛ "مناسک حج"؛ "المجالس" ، در اخبار که "امالی" اوست؛ "مقتل‌الحسین (ع)"؛ "اخبار مختار"؛ "مصباح‌المتهجد" ، در اعمال سال.