برای بچه هایمان چه پوشکی بخریم

سؤالی که برخی والدین از متخصصان اطفال و متخصصان پوست می پرسند

اگر دقت کنیم متوجه می‌شویم امروزه دیگر کمتر کسی است که از پوشک‌های جدید که شامل پوشکی آماده دارای بند برای چسباندن و ثابت کردن پوشک به بدن شیرخوار و همچنین یک ماده جاذب قوی برای جذب رطوبت در داخل پوشش پوشک است، استفاده نکند....

از انواع و مارک‌های خارجی گرفته مانند تا انواع مختلف ایرانی که البته اختلاف قیمت آنها انصافا قابل توجه است.

دیگر کمتر کسی از کهنه و لاستیکی که قبل از این برای پوشک کردن بچه‌ها از آن استفاده می‌شد، بهره می‌برد. در این مطلب سعی می‌کنم به زبان ساده راهنمای جمع و جوری درباره خرید پوشک بچه ارائه کنم.

● مزیت کهنه لاستیکی قدیمی

این نوع پوشک کردن خود معایبی داشت و البته خالی از لطف نیز نبود. حسن آن این بود که کمتر کسی به مواد متشکله آن که شامل یک پوشش پلاستیکی و یک کهنه نخی خالص بود، آلرژی داشت. مادر کهنه را در ناحیه مورد نظر قرار می‌داد و سپس بندهای پلاستیکی پوشش خارجی پوشک را دور کمر کودک گره می‌زد. میزان رخداد عوارض پوستی در این نوع پوشک‌های قدیمی‌تر که هنوز هم در بسیاری از روستاها و شهرستان‌های کوچک همچنان مورد استفاده است، بستگی دارد به میزان تعویض پوشک.

یعنی اگر مادر کودک را زود به زود تعویض کند معمولا مشکل خاصی شامل سوختگی پوست با ادرار یا مدفوع رخ نمی‌دهد اما اگر به هر دلیلی پوشک دیر تعویض شود، از آنچه که قابلیت جذب کهنه‌های نخی به مراتب کمتر از مواد جاذب قوی امروزی است، سریعا محیط بسته تولید شده توسط پوشش پلاستیک خیس و مرطوب شده و شرایط برای سوختگی پوست توسط مواد موجود در ادرار یا مدفوع و نیز ایجاد بیماری‌ توسط قارچ‌ها مساعد می‌شود. گاهی تغذیه شیرخوار نیز در رخداد درماتیت (التهاب پوستی) ناشی از پوشک اهمیت پیدا می‌کند و مادر باید به این مساله آگاه باشد. اگر شیرخوار دچار اسهال باشد نیز خطر رخداد این عارضه افزایش پیدا کرده و پوشک شیرخوار در این شرایط باید خیلی زود به زود تعویض شود.

● تعویض پوشک؛ هر ۳ ساعت یکبار

خیس ماندن پوشک چه در پوشک‌های قدیمی و چه در پوشک‌های با قدرت جذب بالای جدید عامل مهمی در رخداد عوارض پوستی به‌خصوص درماتیت ناشی از پوشک است و مادران به خصوص آنها که همچنان از کهنه و لاستیکی‌های قدیمی استفاده می‌کنند باید عادت کنند که هر ۲ تا ۳ ساعت پوشک بچه را تعویض کرده و به خصوص در طول شب یک بار کودک را تعویض کنند. خیس ماندن کودک در طول شب نیز عامل مهمی در رخداد التهاب و سوختگی پوست است، حتی داروهایی که احیانا شیرخوار به هر دلیلی مصرف می‌کند و تغییرات pH مدفوع نیز در رخداد این التهابات اهمیت دارد. توصیه ما به تمام مادران این است که هر شب قبل از خواب یک بار و در طول شب نیز یک بار دیگر پوشک شیرخواررا تعویض کنند.

● حساسیت به پوشک

علائم التهابات و بیماری‌های پوستی ناحیه پوشک متفاوت است ولی در تمام آنها قرمزی پوست و گاهی پوسته‌ریزی وجود دارد. گاهی ضایعات خارش‌دار است و شیرخوار ناآرام می‌شود. به‌عنوان نمونه زمانی که شیرخوار به جنس پوشش خارجی پوشک حساسیت و آلرژی دارد، در تمام نواحی در تماس با پوست دچار التهاب و قرمزی پوست همراه با تورم و خارش شدید می‌شود که باعث ناآرامی کودک می‌شود ولی گاهی قرمزی و پوسته‌ریزی بدون هیچ‌گونه خارشی وجود دارد. به عنوان نمونه در درماتیت سبوره شیرخواران این حالت وجود دارد.

● حساسیت به پودر شستشوی پوشک

در مورد کهنه‌های پارچه‌ای نخی که در انواع قدیمی پوشک کردن استفاده می‌شود نکته‌ای که باید به آن توجه کرد نحوه شست‌وشوی آنها بود. به این ترتیب که اگر این پارچه‌ها توسط پودرهای لباسشویی شسته می‌شد و خوب آبکشی نمی‌شد، ممکن بود، پوست نسبت به این مواد شوینده شیمیایی‌ واکنش می‌داد و باعث التهابات پوستی می‌شد. پس آبکشی صحیح این کهنه‌ها که تمام مواد شوینده و پاک‌کننده‌ها شسته شده و پوست با یک پارچه کاملا نخی عاری از مواد شیمیایی تماس داشته باشد بسیار مهم است.

● حساسیت به پوشک‌های جدید

خوشبختانه در پوشک‌های آماده امروزی دیگر این مشکل یعنی احتمال آلرژی به مواد شوینده خوب پاک نشده از روی پارچه‌های کهنه وجود ندارد اما همچنان خطر آلرژی برقرار است. به این معنا که داخل لایه‌های این پوشک مواد جاذب پودری یا ژل‌های جاذب قوی وجود دارد که قابلیت بالایی برای جذب رطوبت دارند. گاهی پوست شیرخوار نسبت به این موادشیمیایی آلرژی دارد. گاهی پوست کودک نسبت به پوشش خارجی این پوشک‌های آماده آلرژی دارد. هرگاه متوجه شدید که پوست کمر کودک در ناحیه‌ای که با رطوبت ادرار هیچ تماسی ندارد نیز در محل تماس با پوشش خارجی بندهای جانبی پوشک دچار التهاب و قرمزی شده باید احتمال آلرژی به جنس خارجی پوشک را مدنظر قرار دهید و تعویض نوع پوشک گاهی می‌تواند چاره‌ساز باشد. در این شرایط توصیه می‌شود مادر از همان کهنه و لاستیک قدیمی‌ترها استفاده کند تا این خطر یعنی آلرژی به جنس پوشک بسیار کاهش یابد.

● مزیت پوشک‌های یکبار مصرف

در حقیقت می‌توان گفت حسن پوشک‌های جدید که به طور بسته‌بندی شده در پک‌های چند ۱۰ تایی به فروش می‌رسند یکی راحتی استفاده است زیرا دیگر نیازی به شست‌وشوی کهنه وجود ندارد و هر پوشک برای یک بار مصرف است. ثانیا جذب بالای رطوبت این پوشک‌ها باعث می‌شود که نیاز به تعویض آنها کاهش یابد و قابلیت خشک نگه داشتن محیط پوشک شده را تا چند ساعت دارند. در حقیقت از زمان به کارگیری این نوع پوشک‌ها میزان رخداد درماتیت ناشی از پوشک به دلیل جذب بالای رطوبت توسط مواد جاذب‌الرطوبت قوی کاهش یافته است.

● با سوختگی پا در اثر پوشک چه کنیم؟

به هر حال در مورد شیرخوارانی که دچار بثورات قرمزرنگ در ناحیه تناسلی شده‌اند توصیه می‌شود که هم به متخصص اطفال مراجعه داشته باشند تا اگر مسایلی زمینه‌ساز مانند اسهال وجود دارد تحت درمان قرار گیرد و هم از متخصصان پوست جهت تشخیص نوع و علت دقیق ضایعه پوستی کمک بگیرند زیرا بیماری‌های مختلفی می‌توانند این ناحیه را درگیر کنند که شباهت بسیار زیادی از نظر ظاهری دارند. گاهی بیماری‌های مهمی مانند هیستیوسیتوز سلولی لانگرهانس خود را به صورت بثورات قرمزرنگی در ناحیه پوشک نمایان می‌کند یا کمبود روی به صورت درگیری پوست اطراف دهان و ناحیه تناسلی تظاهر می‌یابد که با یک درمان ساده یعنی مصرف سولفات روی برطرف می‌شود.

اگر پوست ناحیه چین کشاله ران نیز قرمز و ملتهب شده باشد احتمال رخداد قارچ یا کاندیدیازیس وجود دارد. در این شرایط گاهی ممکن است جوش‌های سرسفیدی در پوست پایین شکم نیز علاوه بر ناحیه تناسلی دیده شوند. در این شرایط مصرف داروهای ضدقارچ موضعی نیز ضروری است. اگر پوست ناحیه تناسلی درگیر و ملتهب باشد و عمق چین‌ها درگیر نباشد، باید شک به درماتیت پوشک کرد که به دلیل تحریک ناشی از مواد موجود در ادرار و مدفوع و مواد حاصل از باکتری‌ها در این محیط بسته است.

زود به زود عوض کردن پوشک و استفاده از کرم‌های پوشاننده مانند زینک‌اکسید در این شرایط مفید است. احتمال آلرژی به موادشیمیایی موجود در پوشک‌های جدید (مواد جاذب) و نیز پوشش خارجی این پوشک‌ها را که مستقیما در تماس با پوست قرار می‌گیرد نیز باید مدنظر قرار داد و در هر مورد درمان مقتضی را به کار بست. در تمام این موارد متخصصان پوست و مو می‌توانند نوع بثورات رخداده در این ناحیه حساس را تشخیص دهند و به درمان صحیح آن بپردازند. والدین باید از مصرف سرخود داروهای ضدالتهابی مانند بتامتازون در فضای بسته پوشک جدا خودداری کنند.

دکتر بهروز باریک‌بین

متخصص پوست، مو و زیبایی،

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی