در جستجوی اشتغال پس از بازنشستگی

نگاهی به وضعیت بازنشستگان و دغدغه های بعد ازبازنشستگی

پیرمرد لب به دندان می گزد، خاموش و خیره به خود می ماند، با احساسی از تهی شدن چیزی در او فرو می ریزد و لرزه بر اندامش می افتد، حکم بازنشستگی را به دستش داده اند، فردا آخرین روز کاری پس از ۳۰ سال خدمت صادقانه اش می باشد. غمی ناشناس در پس چشم های کمی به نم نشسته اش، دل را به درد می آورد از ماه آینده اضافه کاری، مزایای شغلی، پاداش خط تولید، کمک هزینه های غیرنقدی همه قطع می شود، کرایه خانه، هزینه دانشگاه و تحصیل، تهیه جهیزیه و... راه گریزی از مسافرکشی، نگهبانی و یا انتخاب شغل دیگری برای او نمی گذارد. هر طور شده باید صورتش را جلوی زن و بچه ها، عروس و داماد و نوه با سیلی سرخ نگه دارد و رویاهای شیرینی که برای دوران بازنشستگی خود در پاییز هزار رنگ برگ ها کنار شومینه، با یک استکان چای دشلمه و خواندن شاهنامه فردوسی و دیوان حافظ ساخته بود را لب طاقچه خاطرات بگذارد و بگذرد.

برای پیرمرد بازنشسته ای که روزهای تلخ و شیرین ۳۰ سال خدمت صادقانه را با تمام سختی ها و مشکلاتش پشت سر گذاشته، شاید خیلی دردآور باشد که حالا پس از سال ها، در شرمندگی سرد همسر بماند و روی نیمکت چوبی پارک به دوردست ها خیره شود و سال هایی را مرور کند که با خیالی آسوده و به امید داشتن آب باریکه ای برای روزهای پیری و ناتوانی بخشی از درآمدش را صرف واریز حق بیمه می کرد، اما حالا همه آن امید و آرزو و آرامش خیال جای خود را به یک دنیا دغدغه و نگرانی داده است.

حالا دیگر نوسان قیمت اجاره های مسکن، تأمین هزینه های زندگی، تأمین هزینه ادامه تحصیل فرزندان، گران شدن ارزاق عمومی و... کابوس هرشب او و بسیاری از بازنشسته های هم سن و سالش شده است.فردا روز تکریم از بازنشستگان است، بر همین اساس گزارش امروز و فردای کیهان را به آسیب شناسی مشکلات بازنشستگان اختصاص داده ایم.

به اعتقاد کارشناسان مسائل اجتماعی، بازنشستگی نخستین نقطه سالمندی برای خیلی هاست. شاید کمتر بازنشسته ای را ببینید که وقتی بازنشستگی اش را به او تبریک می گویید، شادمان پاسخ شما را بدهد. آنها بیش از اینکه خوشحال باشند که پس از بازنشستگی وقت بیشتری برای استراحت و تفریح دارند، معمولا نگران شرایط جدید هستند.

● رنگ و بوی دغدغه های جدید بازنشستگان

«با آغاز دوره بازنشستگی، حقوق دریافتی، کمتر از زمان اشتغال است درحالی که همزمان خانواده فرد بازنشسته گسترش پیدا کرده و حضور عروس و داماد و نوه نیازمند صرف هزینه های بیشتری است که معمولا از عهده آن برنمی آیند.»

دکتر علی اکبر جهان بخش، استاد دانشگاه در گفت وگو با گزارشگر کیهان با بیان این مقدمه نظرش را در مورد اشتغال مجدد بازنشستگان در شرایط فعلی جامعه برای تأمین هزینه های زندگی این طور بیان می کند: «در شرایطی که حتی شاغلان با وجود دریافت حقوق متعادل و با داشتن چند شغل از وضعیت اقتصادی خود ناراضی اند، قطعا مشکلات مالی بازنشستگان با دریافت مستمری ناچیز چندان عجیب و دور از ذهن نیست به طوری که گاه بسیاری از بازنشستگان سالمند به دلیل ناهمخوانی میزان حقوق دریافتی و مخارج زندگی ناگزیرند با چشم پوشی از زمان استراحت خود شغل دیگری دست و پا کنند تا بتوانند حداقل بخشی از مشکلاتشان را رفع نمایند.»

این استاد دانشگاه در ادامه می گوید: «شاید این روزها دغدغه هزینه های ریز و درشت زندگی، مستمری های ناچیز بازنشستگی و مزه تلخ تورم زیر زبان هیچ قشری به اندازه بازنشستگان خانه نکرده باشد. مستمری بازنشستگان کفاف هزینه های زندگی شان را نمی دهد، اول و آخر ماجرا همین است امری که گرچه دیگر اقشار جامعه هم با آن درگیرند، اما بدون تردید قشر بازنشسته به دلیل شرایط خاص زندگی شان به گونه ای ویژه با این مشکلات دست و پنجه نرم می کنند، چرا که پس از سال ها کار و تلاش بی وقفه زمان استراحت و آرامش فرا می رسد، نگرانی ها و دغدغه هایشان رنگ و بویی جدید به خود می گیرد و تازه درمی یابند که بازنشستگی اول نگرانی ها است.»

دکتر جهان بخش با اشاره به اینکه عدم تناسب افزایش حقوق و مستمری سالانه بازنشستگان کشوری و تأمین اجتماعی با رشد سالانه نرخ تورم در جامعه، همواره یکی از دلایل نارضایتی قشر بازنشسته بوده است، خاطرنشان می کند: «مشکلات مربوط به مخارج و هزینه های زندگی قشر بازنشسته، مسئولان و دولتمردان را بر آن داشته تا هر ساله بر مبنای ماده ۹۶ قانون تأمین اجتماعی، میزان مستمری های بازنشستگی، از کارافتادگی و... را حداکثر یک بار در سال با توجه به هزینه های زندگی تعیین کنند و این مسئله حکایت از توجه به بحث تورم در تعیین مستمری ها دارد، اما این توجهات بازهم قشر بازنشسته ها را راضی نمی کند چون معتقدند میزان تورم واقعی در تعیین حداقل مستمری درنظر گرفته نمی شود و آنها برای اداره هزینه های زندگی با مشکلات فراوانی مواجه هستند.»

● بازنشستگی آغاز مرارت یا زندگی با افتخار

پیرمردی ۷۲ ساله که در یکی از پاساژهای خیابان ستارخان در یک مغازه لوازم خیاطی مشغول کار است و تمایلی به ذکر نامش ندارد در پاسخ به این سؤال که چرا با این سن و سال در این مغازه کار می کند، پوست پیشانی و ابروهایش را جمع می کند، پلکهایش را هم می آورد و می گوید: «۳۰ سال در کارخانه ای کار می کردم، اکنون که بازنشسته شده ام و باید استراحت کنم مجبورم در این مغازه شاگردی کنم تا بتوانم مخارج زندگی ام را تامین نمایم.»

وی می گوید: «افراد هم سن و سال من باید با نوه ها سرگرم باشیم و از بودن با آنها لذت ببریم، اما اکنون مجبوریم نقش پدربزرگ بودن را فراموش کنیم و با هزار بیماری و ضعف و ناتوانی از صبح تا شب بدویم.»

وی که به شدت از درد پا و کمر ناله می کند می افزاید: «این چه قانونی است که با بازنشستگی حقوقمان کمتر می شود در حالی که مخارج زندگی مان به دلیل هزینه های عروس و داماد کردن فرزندان و یا ادامه تحصیل آنها در دانشگاه افزایش پیدا می کند.»

شعبان کفتری ۷۰ ساله و نگهبان یکی از برج های مسکونی در منطقه سعادت آباد است. او که سه فرزند دارد و منزل مسکونی خودش در جنوب تهران می باشد، توجهم را جلب می کند و مورد سؤالم قرار می گیرد. دانه های ریز تسبیح را لابه لای انگشت هایش می لغزاند، با آن بازی بازی می کند، هنوز سرش پایین است و بعد از مکثی کوتاه پنجه ای در ریش سپیدش می کشد و با لحنی پدرانه و شیرین می گوید: «بازنشسته یک شرکت صنعتی هستم و دو سال است که روز و شبم را در این اتاقک سرد و آهنی سپری می کنم و از پشت شیشه های مه آلودش برگ های زرد و نارنجی درختان پاییزی که بر زمین می افتند را تماشا می کنم و به رویاهایی که در سر داشتم می اندیشم، چون آن هنگام که جوان بودم همیشه دوست داشتم فرزندانم مثل من که کمک حال پدرم بودم، روی پای خود بایستند و من دوران بازنشستگی را در مزرعه ای کوچک، به دور از هیاهوی شهر، دود و غبار و بوق زیر آسمان آبی در یک روستایی کوچک که مردمانش با هم مهربانند، کلبه ای از عشق و صفا بسازم و با همسرم روزگار بگذرانیم، اما نمی دانستم که روزگار آن طور که من دلم می خواهد، برایم ورق نمی خورد، و چرخ زمانه آن گونه که دوست دارم نمی چرخد، الان این ما هستیم که باید زیر پر و بال بچه هایمان را بگیریم و به آنها کمک کنیم تا بتوانند درس بخوانند، ادامه تحصیل دهند و ازدواج کنند.»

● کاهش درآمد مساوی با کاهش هزینه های زندگی نیست

یک اصل اقتصادی می گوید: «با کاهش درآمدها بلافاصله هزینه های زندگی کاهش نمی یابد، بلکه هزینه های زندگی مدتها براساس روال قبلی ادامه می یابد.»

دکتر غلامرضا علیزاده جامعه شناس در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان، با اشاره به اینکه چرا بازنشستگان در جامعه مجبور هستند به شغل دوم روی آورند و بعد از سال ها کار و تلاش مجدداً وارد بازار کار شوند، می گوید: «فرد بازنشسته به دلیل قطع شدن مزایای شغلی، حق ماموریت ها و امتیازات دوران اشتغال با کاهش درآمد مواجه می شود و حقوق وی براساس دو سال آخر خدمت محاسبه می گردد و طبیعی است که در بودجه بندی افراد خانواده اختلال ایجاد می کند، بنابراین فرد مجبور است این کاهش درآمد را به نوعی جبران نماید. از طرف دیگر فرد بازنشسته ۳۰ سال خدمت مفید برای جامعه انجام داده و قطعاً خانواده گسترده ای تشکیل می دهد و طبق سنت ها و عادات ما ایرانیان، خانه پدری مبدأ فرزندان است و رفت و آمدها به خانه بزرگتر ها بیشتر می شود، از این رو هزینه های زندگی بازنشسته ها افزایش می یابد.»

دکتر علیزاده با تاکید بر اینکه سالمندان در جامعه دارای جایگاه ویژه ای هستند و مورد توجه می باشند در عین حال به عنوان ریش سفید همه از رایزنی و رهنمودهای آنها برای زندگی بهره مند می شوند، خاطر نشان می کند: «همه انتظار دارند وقتی وارد خانه پدربزرگها، سالمندان و بازنشستگان می شوند بهترین غذا و پذیرایی از آنها به عمل آید، همچنین همه دوست دارند بهترین عیدی و هدیه ها را از بزرگترها بگیرند که تمام این مسائل هزینه های زندگی را برای بازنشستگان بالاتر می برد.» این استاد دانشگاه در ادامه می افزاید: «برای اینکه یک بازنشسته بتواند این ملزومه های فرهنگی، اعیاد، جشن ها و مناسبت ها را به خوبی پوشش دهد، نیاز به درآمد بیشتر دارد، حال آنکه او در این شرایط با کاهش درآمد مواجه است و لذا این شکاف درآمدها فرد را به دنبال کار دوم و یا سوم سوق می دهد.»

دکتر علیزاده با اشاره به این مسئله که بیکاری هم برای بازنشستگان خوب نیست و سلامتی آنها را به خطر می اندازد و بیماریهای روحی و روانی زیادی به دنبال دارد؛ می گوید «مطالعات انجام شده نشان می دهد بازنشسته هایی که وارد کار جدید می شوند از نظر شاخص های روحیه و سلامتی جسمی در وضعیت بهتری نسبت به بازنشسته های بیکار قرار دارند، چون از کار و احساس مفید بودن خود، لذت می برند و اینکه از گردونه فعالیتهای اجتماعی خارج نشده اند، با نشاط و سرزنده می گردند. اما این بدان معنا نیست که آنها وارد کارهای سخت و طاقت فرسا شوند تا جایی که به سلامتی جسمی آنها فشار آید. توصیه می شود از طریق شهرداری ها کارهای سبک تری برای بازنشسته ها ایجاد کنند تا فرایند مفید بودن خود را از دست ندهند.»

وی می گوید: «مسئولان باید برای بازنشستگان «کارهای طلایی» یا کارهای سبک و سودمند فراهم کنند و در پاره ای موارد از خدمات شهری رایگان و تحقیقات ویژه و مسافرتها، آنها را بهره مند سازند که شاید این موضوع بتواند تکریم بازنشستگان باشد.»

وی در پاسخ به این سؤال که تغییر و اصلاح قانون بازنشستگی تا چه حد ضرورت دارد، می گوید: «قوانین بازنشستگی در کشور باید به روز شود، کاهش سن بازنشستگی، به نوعی امید به زندگی را کم می کند، در برخی کشورها افراد بعد از ۳۵ تا ۳۸ سال بازنشسته می شوند، حال آنکه در ایران افراد پس از ۲۵ سال کار و ۵۰ سال سن بازنشسته می شوند ضمن اینکه در برخی مشاغل سخت و زیان آور با ۲۰ سال کار بازنشسته می شوند، لذا باید بهره وری ملی را با ارائه تسهیلات ویژه بالا ببریم تا بازنشسته در زمان بازنشستگی از امکانات و پوشش امنیتی لازم برخوردار شوند.»

● گامهای خسته بازنشستگان

پیدا کردن کار دوم برای ارتزاق و طی کردن پای لنگ زندگی امروزی بازنشستگان، این قشر دردمند را بیش از پیش آسیب پذیر ساخته است. کهولت سن، استراحت و آرامش را می طلبد، در حالی که امروزه به خاطر پیچیدگی های زندگی در دنیای مدرن، آنها ناچار به تلاش برای کار و درآمد بیشتر و به خطر انداختن سلامتی خویش می باشند.

هادی مقدسی نماینده بروجرد و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به این مسئله که در مطابقت دادن و تناسخ سازی بین درآمد و هزینه های نیروهای کاری عدالت به خوبی رعایت نشده است، می گوید: «با توجه به اینکه عدالت باعث سلامت سیستم اداری می شود، اما آنطور که باید و شاید این مسئله رعایت نشده است و به همین جهت در این موضوع باید یک بازنگری صورت گیرد تا ان شاءالله مشکلات حل شود.»

وی بااظهار امیدواری از اینکه قانون مدیریت خدمات کشوری بتواند اشل حقوقی کارکنان دولت را به صورت صحیح مورد ارزیابی قرار دهد و تا اندازه ای مشکلات را حل کند، می گوید: «آنچه در حال حاضر باعث آزار قشر حقوق بگیر جامعه می شود و زندگی آنها را تحت الشعاع قرار می دهد، قوانین دست و پاگیر و تورم است که امید است اصلاح ساختار اداری کشور در این زمینه کارساز باشد و امید است با هدفمند کردن یارانه ها بتوانیم، حق و حقوق اقشار آسیب پذیر جامعه را به طور کامل پرداخت کنیم و یارانه ها را در جای خود یعنی در رسیدگی به وضعیت معیشتی مردم خرج کنیم.»

نماینده بروجرد خاطرنشان می کند: «با توجه به اینکه بازنشسته ها گرد و خاک ۳۰ سال زحمت و تلاش را بر سر و صورت خود دارند و کوله بار بسیار گرانقدری از تجربیات و اطلاعات را با خود دارند، نباید آنها را نادیده بگیریم و امید است فضایی در جامعه ایجاد شود تا دغدغه معیشتی بازنشسته ها برطرف شود و فرهنگ اجتماعی را به این سمت و سو سوق دهیم که تجربیات بازنشسته ها نباید به دست فراموشی سپرده شود و کارمندان و دیگر اقشار بعد از بازنشستگی احساس بالندگی و پویایی نمایند. متاسفانه ضعف در سازمانها و قوانین بازنشستگی و سیستم اداری کشور نتوانسته به نوعی این تعریف را در جامعه، جا بیندازد که بازنشستگی مترادف با خانه نشینی نیست و باید از تجربیات این گوهرهای گرانبها برای هدایت و آموزش نسل جدید استفاده شود که البته باید این نگاه و تعریف را اصلاح کنیم.»

● شهروندان ممتاز جامعه

با توجه به اینکه دوران بازنشستگی باید یکی از دورانهای شیرین زندگی افراد بعد از سالها کار و تلاش تلقی شود و از بازنشستگان به عنوان شهروندان ممتاز جامعه تجلیل به عمل آید، اما متاسفانه این دوران به گونه ای است که به دلیل مشکلات معیشتی و هزینه های بالا به دشوارترین دوران زندگی اغلب مردم تبدیل شده است، زیرا دغدغه آنها این است که به جای استراحت یا مسافرت در اندیشه یافتن کار جدیدی باشند تا بتوانند باایجاد درآمد جدید از عهده تامین هزینه سنگین مخارج زندگی برآیند.»

عبدالرضا آهویی مدیرعامل کانون بازنشستگان سازمان بازنشستگی کشور در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه یک میلیون و ۷۵ هزار و ۱۱۳ نفر بازنشسته کشوری داریم در سخنانی به دلایل اشتغال مجدد بازنشستگان می پردازد و می گوید: «تفاوت حقوق بازنشستگی و حقوق زمان اشتغال و برخی معضلات اجتماعی از جمله بیکاری جوانان، افزایش هزینه های تحصیل و زندگی از مهمترین مواردی است که بازنشسته را علی ر غم کهولت سن مجبور به شغل دوم می کند.»

دوران بازنشستگی، دورانی است که زنان و مردان سالمند پس از یک عمر کار و تلاش مستمر توأم با استرسهای خاص هر شغل و حرفه ای باید به استراحت بپردازد، اما این مهم زمانی اتفاق می افتد که آنان کمتر نگران حقوق و مزایای مناسب با تورم جامعه باشند و امکاناتی برای گذران داشته باشند.

آرامش و آسودگی خیال در سالهایی که دیگر رمق و توانی برای انسان نمانده، شاید تنها خواسته بازنشستگان باشد که آن را طلب می کنند.

امروز روز تکریم بازنشستگان است این قشر زحمتکش و خستگی ناپذیر بدون کمترین چشم داشتی از زندگی مادی و بهره های دنیوی به محبت و احترام نیازمندند که این مهم وظیفه ما را در برابر زحمات آنها چندین برابر می کند.

کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند که شروع دوران بازنشستگی مصادف با سن ۵۰ تا ۶۰ سالگی است. همچنین در این سن تغییراتی در افراد ایجاد می شود که گرچه بروز این تغییرات اجتناب ناپذیر است، اما برای کنترل روند سریع این تغییرات می توان فعالیتهایی را در دستور کار قرار داد که بخشی از این فعالیتها باید از اطرافیان و بخش دیگر را بازنشستگان مدنظر قرار دهند. کاهش استرس، و تغذیه مناسب و محافظت از جسم و جان و ارتباط معنوی از جمله فعالیتهای ساده و اولیه ای است که باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین بازنشستگان نیاز به برخورد محترمانه دارند و به نحوی شایسته باید از تجربیات آنان به عنوان سرمایه اجتماعی بهره برد.

● بازنشستگان و تکافل اجتماعی

انسان دوره های چندی را از سر می گذراند که از کودکی آغاز و تا پیری و کهنسالی ادامه می یابد.

خلیل منصوری نویسنده و پژوهشگر مسائل دینی و اجتماعی در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان با اشاره به این مطلب که انسان ها تنها در دورانی بویژه نوجوانی و میانسالی توانایی بسیاری دارند و می توانند افزون بر تامین نیازهای خود، دستگیر دیگران شوند و کودکان و کهنسالان را تحت پوشش خود قرار دهند، نظرش را در مورد تکریم و احترام به افراد سالمند و بازنشستگان این طور مطرح می کند:

«با نگاهی به وضعیت دو دوره کودکی و کهنسالی باید گفت که وضعیت کهنسالان در جامعه بحرانی تر از دیگران است؛ زیرا با آن که دوران پیری و کهنسالی دوران استراحت آدمی است، زیرا قوای انسانی تحلیل رفته و توانایی انجام ساده ترین کارها و حل آسان ترین مسایل فکری و عقلی را ندارد؛ با این همه توقع و انتظارات دیگران نسبت به وی بیش از پیش است. بسیاری از مردم به ویژه کودکان از پیران و کهنسالان انتظاراتی دارند که اگر برآورده نشود موجب خشم کودکان و شرم کهنسالان می شود.»

وی در ادامه می افزاید: «کودک و نوجوان از پدربزرگ ها و مادربزرگ هایشان انتظارانی دارند که می توان گفت در بسیاری از اوقات بیرون از توان مالی و بدنی آنان است. بدتر آن که این انتظارات گاه از سوی فرزندان نیز مطرح می شود، این گونه است که کهنسالان و پیران به جای آن که در شرایطی قرار گیرند که به استراحت و عبادت بپردازند می بایست برای تامین انتظارات فرزندان خویش، بوسه بر استراحت و عبادت زنند و به تلاش جانکاهی رو آورند.»

منصوری به وضعیت درمانی و سلامت جسمی بازنشستگان اشاره می کند و می گوید: «وضعیت حقوقی بازنشستگان به گونه ای است که نمی توانند انتظارات خود و دیگران را برآورده سازند. در سنین پیری بسیاری از بیماریها به جان آدمی می افتد و هزینه های دارو و درمان را به شدت افزایش می دهد. در این دوره انتظارات فرزندان و بستگان بیش از پیش است و هر کسی انتظار دارد که والدین بازنشسته برخی از انتظارات را چون مهمانی و دعوت از خویشان را برآورده سازند در حالی هر یک از آن ها هزینه گزافی را تحمیل می کند که حقوق بازنشستگی کفاف آن را نمی دهد. این گونه است که بازنشستگان و کهنسالان به جای استراحت و عبادت ناچار می شوند به کارهایی دیگر دست زنند تا موقعیت خویش را حفظ کنند و با سیلی کارهای سخت و جانکاه صورت خویش را سرخ نگه دارند. برخی از بازنشستگان به رانندگی و مسافرکشی رو می آورند و برخی دیگر به نگهبانی از تاسیسات و یا ساختمان های در حال ساخت مشغول می شوند و یا به کارهای دیگری که موجبات دوری از همسر و استراحت را سبب می شود مشغول می شوند.»

این نویسنده تصریح می کند: «همان گونه که اسلام، خواهان تقسیم ساعات روزانه خود به سه بخش استراحت، عبادت و کار می شود همچنین دوره های زندگی انسان نیز این گونه است که می بایست در بخشی تنها به استراحت و عبادت بپردازد و دلمشغولی دیگری به نام کار و هزینه و درآمد نداشته باشد. این جاست که اسلام، خواهان توجه خاص و ویژه به کهنسالان و بازنشستگان شده است. این توجه به دو شکل عام و خاص صورت می گیرد. به این معنا که گاه از همگان خواسته شده تا بخشی از درآمدهای خود را به دیگران از جمله نیازمندان و درخواست کنندگان بدهند و نسبت به والدین و کهنسالان احترام کرده و احسان و انفاق نمایند؛ و گاه دیگر از مردمان و دولت اسلامی خواسته است تا نیازهای کهنسالان و بازنشستگان را تامین کرده و به عنوان تکافل اجتماعی وضعیت آن را بهبود بخشند.»

وی می گوید: «مسئله تکافل اجتماعی در اسلام و قرآن مورد توجه بوده است. خداوند در آیه ۲ سوره مائده می فرماید:

«در کارهای نیک و تقوا با یکدیگر همکاری کنید و در کارهای گناه آلود و خصمانه با یکدیگر همکاری ننمایند.» این تعاون بر کارهای نیک چیزی جز تکافل اجتماعی و رعایت دیگران نیست که از جمله آنان بازنشستگان است. امیرمؤمنان علی(ع) براساس این فرمان الهی و نیز فرمان های دیگر نسبت به بازنشستگان و کهنسالان توجه خاصی داشته است.»

● سرمایه های عظیم تجربه

وقتی بازنشستگان را سرمایه های عظیم تجربه می نامیم، وقتی آنها را الگوی کاملی از کار و تلاش و پشتکار معرفی می کنیم و وقتی مقرر می داریم پایه های پیشرفت جامعه بر دوش خسته اما پرتحمل این قشر بی توقع بنا می شود و شکل می گیرد، متعاقب آن قدر و منزلت مناسب و متناسب با همراهی های آنان در دوران سخت این جامعه را هم باید در نظر بگیریم.

کاظم عسگری جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت وگو با گزارشگر کیهان نظرش را در مورد دلایل شغل مجدد بازنشستگان و ضرورت اصلاح قانون بازنشستگی در کشور این طور بیان می کند: «بازنشستگان در شروع دوران جدیدی از زندگی خود نه تنها با مشکلات عدیده و معمول زندگی، مثل بیماری و مسائلی از این قبیل، دست و پنجه نرم می کنند، که دریچه ای از نارسایی های نامعمول و خارج از روال را در مقابل دیدگان خود گشوده می بیند که عدم توان رسیدگی به آنها و یا حداقل حل و فصل سریع آنها که عموماً ریشه آن را در معضلات مالی باید جستجو کرد، از بازنشستگان افرادی مشوش، ناآرام و ناتوان می سازد.»

وی می گوید: «همان گونه که آمار خوشحال کننده افزایش سال های امید به زندگی در جامعه نشر می یابد، حکایت بازنشستگی باید با حرارت بیشتری مورد توجه قرار گیرد، چون توجه به این قشر کم گو و مسکوت جامعه، لزوم قوانین اجرایی تری را می طلبد.»

این استاد دانشگاه می افزاید: «شاید در روح قانون در خصوص بازنشستگی و بهره گیری از ظرفیت های تمام نشده این قشر توجهاتی را به وضوح ببینیم، اما عنایت به زیر ساخت های اجرایی این قوانین و نزدیک ساختن آن با واقعیات فعلی جامعه، کاری ضروری و عملی غیرقابل اجتناب است.»

عسگری می گوید: «امروزه در جامعه ما دوران بازنشستگی به واقع با آغاز دوران کاری دیگری وارد فاز جدیدی شده است، بازنشسته از طرفی با هزینه ها و بار مالی فراوان از نوع فراهم آوردن بساط ازدواج، پذیرایی از دامادها و عروس ها و نوه ها و... مواجه است و از سوی دیگر با کاهش احترامات و به نظری، تنزل رتبه اجتماعی درگیر می شود.»

وی می گوید: «خروج افراد قبل از سن بازنشستگی فیزیکی، آن هم درست در نقطه اوج کار و فعالیت، علی رغم اینکه فضای بسیار خوبی برای تزریق روحیه جوان و جوان گرایی در سازمانها و مؤسسات باز می کند، اما به علت عدم تامین کافی، فضای ارزشمند و پربار پس از بازنشستگی را در نظر این عزیزان که بعضاً از قدرت مالی اداره زندگی فاصله گرفته اند، فضایی انتزاعی و دور از دسترس ایجاد کرده است.»

این جامعه شناس در ادامه می افزاید: «اندکی توجه به استانداردهای بین المللی شئونات بازنشستگی ما را بر آن می دارد که در راستای هرچه زیباتر شدن فضای پربار دوران بازنشستگی گامهای بلند و مؤثری برداریم، چرا که هرگونه افزایش قیمت ها و تورم احتمالی، بیشترین لطمه را متوجه این قشر باتجربه خواهد کرد، لزوم توجه به کار ثابت دوم پس از دوران بازنشستگی امروزه در واپسین سال های کار نخست به یک دغدغه اصلی تبدیل شده و فضای خدمتی افراد را در سالهای پایانی کار و تلاش به شدت با نگرانی همراه می کند.» عسگری می گوید: «مناسب است برای دوران بازنشستگی افراد شاغل، به شکلی قانونی و همه جانبه فکر شود تا ضمن ایجاد مجرایی جوان و تازه از ورودی نیروهای خلاق و مبتکر و جوان بتوان از تجربه این افراد در کنار آنان در دوران بازنشستگی بهره بیشتری برد تا ضمن تکریم مقام بازنشستگان و استفاده از تجارت ارزنده آنان در چتر مشاوره ای سازمانها امکان بهره مندی و تامین مالی آنان را به شکلی زیبا و درخور شئونات این عزیزان فراهم کرد.»

● هزینه های کمرشکن درمان

از تمام مشکلات و هزینه های ریز و درشت زندگی بازنشستگان که بگذریم، هزینه های درمان و دارو و تامین مخارج آن مهمترین عاملی است که عرصه را برای بسیاری از سالمندان بازنشسته تنگ می کند، چرا که سالمندان مجبورند هزینه بیشتری برای درمان و خرید دارو بپردازند و نیازشان به معاینات و مراقبت های پزشکی بیشتر است.

یک سالمند ۷۴ ساله که چند سالی از دوران بازنشستگی اش می گذرد، با بیان این مسئله که سالمندان به دلیل شرایط خاص سنی شان همیشه سر و کارشان به دارو و درمان می افتد، می گوید: شاید این یکی از ویژگی های من و هم سن و سال هایم باشد که وقتی به دلیل بیماری به پزشک مراجعه می کنیم، او نیز برای تشخیص دقیق راه درمان، فهرست بلند بالایی از انواع عکس و آزمایش و... را می نویسد و به دستمان می دهد، آن وقت است که تازه اول نگرانی-هاست. دغدغه درد و بیماری یک طرف و فکر و خیال هزینه های انواع و اقسام عکس و آزمایش های ساده و تخصصی هم یک طرف دیگر.» عبدالرضا آهویی مدیرعامل کانون بازنشستگان سازمان بازنشستگی کشوری در گفت وگو با گزارشگر کیهان، با اشاره به این مسئله که صندوق بازنشستگی کشوری همیشه به فکر بازنشسته ها است، به اقدامات انجام شده در سال های قبل و روند افزایش حقوق بازنشستگان اشاره می کند و می گوید: «در سال ۱۳۰۱ مبنای پرداخت حقوق بازنشستگی ۵۰ درصد بود، سپس در قانون استخدام کشوری به چهار پنجم مبنای کسر کسورات رسید و در سال ۱۳۶۹ فوق العاده شغل هم جزو حقوق بازنشستگی پرداخت شد و از سال ۱۳۷۴ به بعد هم بازنشستگان صددرصد حقوق خود را دریافت می کردند، که در نهایت با تصویب قانون مدیریت خدمات کشوری در هشتم مهر ماه ۱۳۸۶ به ازای هر سال بیشتر از ۳۰ سال خدمت، ۵/۲ درصد به حقوق بازنشستگان اضافه می شود.»

وقتی از وی می خواهم در مورد این قانون که از مهر ۸۷ اجرا می شود، توضیحات بیشتری بدهد، می گوید: «در قدیم مبنای قانون گروه شغلی و تحصیل بود، اما مبنای محاسبه حقوق در قانون مدیریت خدمات کشوری امتیازی است که فرد از شغل و وضعیت شغلی از نظر مدت خدمت و تحصیلات دوره های آموزشی کسب می کند و به سیستم امتیازی معروف است.»

وی در پاسخ به این سؤال که آیا این سیستم به نفع بازنشستگان است یا خیر، می گوید: باتوجه به اینکه هر وقت قانون عوض می شود، معمولا اصلاح پرداخت حقوق هم در آن لحاظ می گردد و طبق قانون هر اصلاح حقوقی که برای شاغلین در نظر گرفته می شود، به تبع آن حقوق بازنشستگان هم باید اصلاح شود، لذا، این افزایش حقوق برای بازنشستگان هم وجود دارد.»

آهویی با اشاره به اینکه هنوز اصلاحات این قانون تمام نشده و به طور کامل درصد افزایش حقوق ها طبق این قانون استخراج نشده است، می گوید:با اجرای این قانون به طور متوسط ۵۱ درصد به حقوق بازنشستگان اضافه می شود که در کمترین حالت۶ درصدو در بالاترین ۱۱۰ درصد است.

● افزایش حقوق بازنشستگی و بار تورمی

آهویی در ادامه با اشاره به اینکه افزایش حقوق بازنشستگان مشکل زاست و در بازار ایجاد تورم می نماید، می گوید: «مسئولان و دولتمردان باید به جای افزایش حقوق بازنشستگان مشکلات آنها را شناسایی و بخشی از هزینه های تحصیل، ازدواج و کار فرزندان بازنشسته ها را پرداخت کنند.»

وی به افزایش ۹ درصدی حقوق بازنشسته های کشور در سال جاری اشاره می کند و می گوید: «هرگونه افزایش حقوق به این قشر نه تنها باری از دوش آنها برنمی دارد، بلکه آنها را در دنیای مدرن و پیشرفته امروز با مشکلات جدیدتری مواجه می سازد.»

آهویی با اشاره به اینکه متوسط حقوق آبان ماه بازنشسته های کشوری در سال جاری ۸۹۴/۱۲۰/۵ ریال می باشد، در مورد هزینه درمان بازنشسته ها هم می گوید: «حق بیمه بازنشسته های کشوری به سازمان خدمات درمانی پرداخت می شود و آنها هم طبق قانون دو نهم وجوه را برای دوران پیری ذخیره می کنند. اما متاسفانه سازمان خدمات درمانی هزینه های درمان را کاهش داده و از کارایی خود کاسته است. ضمناً ما برای بازنشسته ها بیمه تکمیلی درمان داریم ولی روز به روز چون بیمه پایه از انجام وظیفه خود شانه خالی می کند و یا مصوباتی را در شورای درمان می گذارد، از پرداخت هزینه طفره می رود، بنا بر این قوانین سازمان خدمات درمانی نیاز به اصلاح دارد تا بیمه شدگان برای درمان هیچ مبلغی پرداخت نکنند.»

وی نظرش را در مورد اصلاح قانون بازنشستگی این طور بیان می کند: «فعلا ما نمی توانیم این کار را انجام دهیم چون باید ابتدا صندوق پایه اصلاح شود و سپس معضلات اجتماعی شناسایی گردد تا در نهایت اصلاح مفیدی صورت گیرد.»

هادی بندلی زاده مسئول امور اداری سازمان تامین اجتماعی دامغان نیز با اشاره به اینکه ۶۵ درصد بازنشسته های شهرستان مشمول بیمه تامین اجتماعی هستند در پاسخ به خبرنگار کیهان در مورد رفع مشکلات بازنشسته ها برای جلوگیری از شغل دوم می گوید: «به جای افزایش حقوق این قشر جامعه باید به آنها در هزینه های مختلف زندگی کمک های ویژه ای صورت گیرد.»

آقای بندلی زاده با تاکید بر اینکه در عصر ارتباطات نیاز افراد با سی سال قبل متفاوت شده است، خاطر نشان می کند: «کمک هزینه های تحصیلی و ایجاد اشتغال برای فرزندان بازنشسته ها، ایجاد تسهیلات برای ازدواج و تامین مسکن آنها، ارائه بن و کمک های غیرنقدی در این راستا بسیار کارساز و مفید فایده خواهد بود.»

وی اضافه می کند: «باید یک زندگی متوسط همراه با کرامتی که در خور و شایسته بازنشسته ها باشد را برای آنها فراهم کنیم، البته ناگفته نماند که در دولت نهم تسهیلات ویژه و خاصی چه از نظر درمانی و چه از نظر امکانات رفاهی برای این قشر پرتلاش و سخت کوش فراهم شده است، اما در این زمینه هنوز جای کار بیشتری وجود دارد.»

صدیقه توانا