زائر گل های آفتابگردان

به بهانه سالروز درگذشت قیصر امین پور

رمز جاودانگی «قیصر» چیست؟سؤال مطرح شده، از ابعاد گوناگون قابل بررسی است ولی اگر بخواهیم پاسخی در خور توجه بدهیم باید به این نکته اساسی اذعان داشت که تنها شاعری که در این دو سه دهه به دور از افراط و تفریط های رایج در شعر و شاعری و بی هیچ تظاهری و بی هیچ های وهوی و جنجالی، کار خود را پیش برد و شعرش با توفیق و لیاقت توأمان ، توانست در میان اقشار مختلف جامعه راه خود را باز کند، بدون شک باید از«قیصر امین پور»نام برد.

با نگاهی اجمالی شاید بتوان گفت گره خوردگی این پنج عنصر با همدیگر منشوری تماشایی و جاودانه از ایشان ساخته است که عبارتند از :

● دلدادگی به امام خمینی (ره) و مرجعیت دینی

«قیصر امین پور» بی شک یکی از برجسته ترین شـاعران سـه دهـه اخیر است که هویـت شاعری اش از رویداد شگرف انقلاب اسلامی، جدا شدنی نیست. قیصر را نه در نسبت با جریان ادبیات معاصر که در نسبت با معجزه واره ای به نام انقلاب اسلامی باید شناخت و تحلیل کرد و هر گونه نقد و گزارش دیگر قطعاً ناتمام و ناکارآمد خواهد بود. بدون تردید امام خمینی (ره) را می توان نقطه ی عزیـمت شـعر انقـلاب اسلامی دانست. نفحات قدسی دم مسیحایی حضرت روح الله (قدس سره) انقلابی روحانی در وی و دوستانش پدید آورد که موجبات گردآمدن آنان را در حوزه اندیشه و هنر اسلامی سازمان تبیلغات اسلامی فراهم ساخت که با رویکرد تبلیغ اسلام انقلابی و انقلاب اسلامی شروع به کار کرد و همین خصوصیات روحانی چنان وی را مجذوب کرد که امام خمینی (ره)را طلایه دار مردان خدا می دانست :

مردی که طلایه دار مردان خداست

از طایفه ی نور نوردان خداست

قطبی که مدار چشم او قبله نماست

قلبش گل آفتابگردان خداست

در سایه همین دلشدگی اش به مولایش بود که نامش در لیست طلایه داران فتح لانه جاسوسی به ثبت رسید و مسئولیت خطیر ویرایش ادبی بیانیه های دانشجویان پیرو خط امام (ره) را به عهده گرفت و همچنین پر شور و حال بر روی دیوار لانه جاسوسی شعر خوانی می کرد.

● دلدادگی به بسیجیان وشهدا

هر جا سخن از بسیجی و شعر دفاع مقدس به میان می آید بی درنگ نام شاعر بسیجی مخلص »قیصر امین پور« در یادها و خاطره هـا می شـکفد. او از بن دندان به ارزش هایی همچون شهادت طلبی، عدالت خواهی و استکبار ستیزی اعتقاد داشت زیرا جلوه کامل آنها را در عاشورا می دید و ترنم شان را در اندرزنامه های همرزمان شهیدش با وسواس یک قاضی کاویده بود. لذا معتقد بود اگر چه دلاور مردان حزب الله با گذشت روزگاران سراپا زرد و پژمرده شده اند ولی خزان زدگی ارزش های انقلاب اسلامی در باورشان امری محال است و خونین دلی و داغ دیدگی را دلایلی برای اثبات حقانیت جان نثاران امام عاشوراییان قرن پانزدهم هجری می دانست :

سراپا اگر زرد و پژمرده ایم ولی دل به پاییز نسپرده ایم

چو گلدان خالی، لب پنجره پر از خاطرات ترک خورده ایم

اگر داغ دل بود، ما دیده ایم اگر خون دل بود، ما خورده ایم

اگر دل دلیل است، آورده ایم اگر داغ شرط است ، ما برده ایم

جوان مرگی عجیب او را شاید نتیجه لاطائلات « شبه لیبرال ها » و «شبه روشنفکرانی » دانست که حتی پس از پرواز مسیحایی اش او را به خاطر سرایش « شعری برای جنگ » مورد هجمه های نا جوانمردانه قرار دادند که شاعر نمی تواند جنگ را ستایش کند و ...

در حالی که یکی از اشعاری که ایشان بسیار دوست داشتند همین شعر بود و به دفعات این شعر را می خواندند و حضار گریه می کردند چرا که قرائت این شعر ایشان را به حال و هوای دزفول و روزهای جان نثـاری هـا و جـان فشـانـی ها مـی برد و جهت شرکت در شعر خوانی های دفاع مقدس بسیار مصمم بود .دکتر محمدرضا سنگری در جلسه ارزیابی و بررسی داوری یازدهمین دوره کتاب سال دفاع مقدس از قول قیصر نقل کرده بود که: «شاید من شعر۰ ۲ سال پیش را نگویم با آن لون و لـعاب ؛ امـا امـروز از سـروده های سـال های گذشته قویاً دفاع می کنم» .

● آراستگی قیصر به چندین هنر

قیصر از معدود شاعران معاصری است که به چندین هنر آراسته شده بود که نقاشی یکی از آنهاست. او نقاش بسیار زبردستی بود و آن چنان تخصصی در زمینه هنرهای تجسمی داشت که هم صاحب نظر بود و هم آن را به خوبی می فهمید و تجزیه و تحلیل می کرد.

نقاشی او نیز همچون شعر او زیباست. گویی با نقاشی هایش شعر می گفت و با اشعارش نقاشی می کرد. و این ویژگی منحصر به فرد را از شـاعر صـدای پـای آب «سهراب سپهری» به ارث برده بود. او در خوشنویسی هم در اقسام خط ها دستی داشت و صاحب خطی بسیار خوش بود. «سید الشعرای انقلاب اسلامی» یعنی« زنده یاد دکتر سید حسن حسینی » می گفت : وقتی که در دانشگاه الزهرا همکار بودیم هنگامی که بعد از قیصـر به کلاس می رفتـم دلـم نمی آمد نوشته های قیصر را از روی تخته پاک کنم. یعنی احساس می کردم که باید دوربینی می داشتم و از آن تخته و صحنه عکس می گرفتم و بعد پاک می کردم، وقتی مجبور می شدم نوشته های قیصر را پاک کنم واقعاً با اندوه باطنی این کار را می کردم. ادبیات کودک و نوجوان یکی دیگر از هنرهایی است که قیصر به آن آراسته شده بود. هرخواننده خوشی ذوقی پس از خواندن لطایف نوجوان پسندش طوفان در پرانتز، بی بال پریدن، گفت و گوهای بی گفت و گو، به قول پرستو، ظهر روز دهم و مثل چشمه، مـثل رود با شـاعری مواجـه می شـود که شعرش همانند نثر شاعرانه اش روان، شفاف و با پشتوانه ای از تفکر نیرومند و سر شار و عاطفه ای بارور همراه است. یکی از مهم ترین عناصر ارتباط با کودکان و نوجوانان در شعر استفاده از واژه های موزون و خوش آهنگ و وزن ریتمیک است و امین پور با هنرمندی هر چه بیش ترازآن بهره ور شده است.

● مردمی بودن

امین پور چه داشت که همگان معتقد هستند او شاعر روزگاران خواهد ماند؟ لازم می آید برای گره گشایی از این راز به آخرین فرازهای وصیت نامه مرحوم دکتر شریعتی مراجعه کرد ...«نخستین رسالت ما، کشف بزرگترین مجهول غامضی است که از آن کمترین خبری نداریم و آن »متن مردم« است و پیش از آن که به هر مکتبی برویم باید زبانی برای حرف زدن با مردم بیاموزیم و اکنون گنگیم. ما از آغاز پیدایش مان زبان آنها را از یاد برده ایم و این بیگانگی قبرستان همه آرزوهای ما و عبث کننده همه تلاش های ماست.»

آری او از میان برخاست با مردم زیست و بعد هم که جنگ پیش آمد با داغ هاشان سوخت و با لبخندهاشان بانگ پیروزی سر داد. بنابراین بجاست که او را شاعر مردم در عصر انقلاب اسلامی بنامیم. مراسم تشییع جنازه او بهترین دلیل برای این ادعاست که برای بسیاری از مدعیان عرصه ادب و هنر عبرت انگیز است .

امین پوردر طول عمر پربرکتش چنان قلب های مردم را تسخیر کرد که او را تریبون خود می دانستند تریبونی که دردهای نگفتنی و نهفتنی ستم کشان،زاغه نشینان ،تباه روزان و سیاه بختان از حنجره اشعار او به گوش جامعه می رسید. آری این جان نثاری وجان فشانی ها بود که با عروجش رهبر هنرمند و عزیز انقلاب را به معنای واقعی کلمه داغ دار کرد و فرمودند:یاد مرحوم قیصر امین پور-که حقیقتاً ما را به معنای واقعی کلمه داغ دار کرد-به خیر پس از مرحوم سید حسن حسینی دلمان خوش بود به امین پور که او را هم از دست دادیم.

● اول عالم بود بعد شاعر

بدون تردید ذوق ادبی و هنر جذاب و تأثیرگذار شاعری،مثل دیگر استعدادهای وجودی انسان،نیازمند عوامل متعددی است که یکی از آنها مطالعات گسترده ادبی و گره خوردگی آن با فرهنگ و اندیشه پویای دینی به ویژه شیعی است.

انتشار مجموعه اشعار«در کوچه ی آفتاب »و «تنفس صبح»در ۲۵ سالگی از ذوق و خلاقیت و فرهیختگی درون و در عین حال دانش و فرزانگی گسترده «قیصر» خبر می دهد یکی از عالمانه ترین نقدهای آن دوران،نقدی بر «قیام نور» زنده یاد نصرا...مردانی بود که در جنگ هفتم سوره به چاپ رسید . در آن جا او را منتقدی با دید و وجدان علمی و دور از هر نظر شخصی و با میزان های منطقی و علمی شاهد و ناظر هستیم.

اما وجه دیگر از برجستگی و برازندگی علمی«امین پور» فعالیت های پژوهشی و تحقیقاتی ایشان است که متأسفانه زیر سایه سنگین همای سعادت شاعری اش به چشم نمی آید. به گفته دکترشفیعی کدکنی رساله «سنت و نوآوری در شعر معاصر » قوی ترین رساله ای است که در دانشکده ادبیات دفاع شده است . رساله ای که شایسته است جزو دروس جامع دانشگاهی قرار گیرد تا دانش پژوهان بتوانند هر چه بیش تر با لایه های نا مکشوف ادبیات معاصـر و شخصیـت فرزانـه « امین پور» آشنا گردند عضویت او در فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن هم به عنوان جوان ترین عضو گواه دیگری است بر توانمندی های علمی اش . نکته قابل تأمل این است که او در حالی توانست قله های پیشرفت و تعالی را فتح کند که شبیخون زدن «جاده شاعر کش شمال» قامت نازنینش را زیر بار درد خم کرده بود و چنگ انداختن آن به چهره تکیده اش گویای این حقیقت تلخ بود .

قیصر ، امین رازهای سر به مهر بود . او در صبح انقلاب اسلامی تنفس کرد و به شیوه گل های آفتابگردان زائر آفتاب شد . او « بی بال پریدن » را از پاک سیـرتان بسیجی به ارث برد و به همراه زنده یادان سلمان هراتی و سیـد حسـن حسیـنی « از کوچه ی آفتاب » گذشت . خداوند روح قیصرانه اش را با اصحاب عاشورایی « ظهر روز دهم » محشور گرداند .

عزیز آذین فرد