علل نازایی

بارداری طبیعی با وجود پنج شرط زیر امکان پذیر است: در زمان و محیط هورمونی مناسب یک یا چند تخمک سالم و بالغ از تخمدان رها شود. محیط فیزیکی و شیمیایی لازم برای عبور اسپرم از مجرای …

بارداری طبیعی با وجود پنج شرط زیر امکان پذیر است: در زمان و محیط هورمونی مناسب یک یا چند تخمک سالم و بالغ از تخمدان رها شود. محیط فیزیکی و شیمیایی لازم برای عبور اسپرم از مجرای تناسلی فراهم باشد. اسپرم بالغ، سالم و فعال در داخل یا دهانه رحم قرار گیرد. لوله‌های رحمی برای عبور اسپرم و تخمک، سالم باشند. برای لانه گزینی جنین، رحم سالم و دارای ضخامت کافی باشد.

عدم باردار شدن بعد از یکسال بدون سابقه استفاده از روش‌های جلوگیری از بارداری نشانه نازایی است. شایعترین نوع نازایی، نازایی مردانه است و حدود ۳۰درصد از همه نازایی ها، منشا چندگانه دارند.

عوامل نازایی

عوامل مردانه:

شایع‌ترین علت، بیماری مادرزادی واریکوسل یا اتساع وریدهای بیضه است. واریکوسل در ۱۵درصد از افراد عادی و ۴۰ درصد از مردان نازا وجود دارد.

علل مهم دیگر عبارتند از:

عدم نزول بیضه، انسداد مجرا، کمبود هورمون، تعداد کم یا حرکت ضعیف اسپرم‌ها، کم کاری تیرویید، التهاب پروستات، انزال زودرس، برخی از داروها مانند سایمیتیدین و ضدافسردگی‌ها، الکل و سیگار. البته عواملی از قبیل گرما، مواد شیمیایی، پوشیدن لباس زیر تنگ، نشستن طولانی مدت و رانندگی نیز بر عملکرد بیضه اثر منفی دارند.

بیماری واریکوسل از راه‌های مختلف از جمله بالارفتن درجه حرارت بیضه در اثر کاهش جریان خون وریدی می‌تواند سبب ناباروری مردان شود. گرما بر عملکرد بیضه و تعداد و حرکت اسپرم‌ها اثر مخرب دارد. چاقی نیز در مرد و زن اثر منفی دارد. مصرف سیگار و مواد مخدر اثرات سوء فراوان بر عملکرد بیضه داشته و بیماری واریکوسل را تشدید و حرکت، تعداد و احتمالا شکل اسپرم را نیز مختل می‌کند.

عوامل زنانه:

آزادشدن دوره‌ای تخمک برای بارداری ضروری است. سایر عوامل مؤثر عبارتند از ریتم قاعدگی، دمای پایه بدن، فاکتورهای تخمدان، لوله رحم، واژن و اندومتریوز (وجود بافت رحم در مکانی غیر از رحم.)

واژن و ترشحات آن در تغذیه، ذخیره و حرکت تدریجی اسپرم‌ها به قسمت‌های بالاتر و محافظت آنها از محیط اسیدی واژن نقش مهمی دارد. مشکلاتی که به نازایی ناشی از عدم تخمک‌گذاری مربوط هستند عبارتند از: سندرم تخمدان پلی کیستیک، نارسایی زودرس تخمدان، افزایش هورمون پرولاکتین، اختلال تیروئید و نقایص فاز ترشحی و اختلال سیستم ایمنی مثل ویتیلیگو (لک و پیس)، کم کاری پاراتیروئید، دیابت، کم خونی، نارسایی غده‌های تیروئید و فوق کلیه.

عوامل رحمی بیشتر باعث سقط جنین می‌شوند تا نازایی. فیبروم‌ها و اندومتریوز از علل مهم رحمی در نازایی می‌باشند.

درمان

از روش‌های درمان دارویی، جراحی و تلقیح درون‌رحمی و لقاح خارج رحمی و تزریق اسپرم به داخل تخمک استفاده می‌شود. از درمان‌های کمکی و لقاح خارج رحمی برای زوج‌هایی که دارای یکی از ۳ مشکل زیر هستند استفاده می‌شود: زن بارور باشد ولی به علت کاهش حجم مایع، تعداد و یا تحرک اسپرم، لقاح صورت نگیرد. اختلال در ترشحات رحم وجود داشته باشد یا بیماری‌های زمینه‌ای منجر به ناباروری شود.

دکتر مهرانگیز توتونچی