اینجا سبقت آزاد است

واژه «خیر» در لغت به کارهایی اطلاق می شود که دلپسند و مرغوب است قرآن با دو واژه از مردم خواسته است تا در کارهای نیک و پسندیده مشارکت فعال و سازنده داشته باشند

واژه «خیر» در لغت به کارهایی اطلاق می‌شود که دلپسند و مرغوب است. قرآن با دو واژه از مردم خواسته است تا در کارهای نیک و پسندیده مشارکت فعال و سازنده داشته باشند. این واژگان هر چند که از نظری همانند هم هستند و معنا و مفهوم نزدیک به یکدیگر را می‌رسانند ولی از ابعادی با هم مختلف هستند؛ به ویژه که بر این باوریم که مترادف در قرآن و نیز در واژگان عربی معنا و مفهومی ندارد و هر آنچه که به نظر دارای یک معنا و مفهوم هستند ، به جهت نکته ظریف و لطیفی از هم جدا و باز شناخته می‌شوند. ازجمله این واژگان می‌توان به واژه انسان و بشر اشاره کرد که در کاربرد نخست تاکید بر بعد روان شناختی و الفت و انس این موجود و مسائل اجتماعی و عاطفی او شده و در کاربرد واژه بشر به ابعاد جسمی و حساسیت‌های جانوری و مادی او توجه داده شده است.

از این رو حتی در کاربردهای عربی نوین نیز سخن از حقوق بشر نمی‌شود بلکه از حقوق انسان سخن به میان می‌آید. در تشویق و ترغیب مردم به عمل به خیر و نیکوکاری نیز از دو واژه سرعت و سبقت بهره گرفته شده است. از این رو گاه سخن از یسار عون فی الخیرات (آل عمران آیه ۱۱۴) و گاه از سابق بالخیرات (فاطر آیه ۳۲) و فاستبقوا الخیرات (بقره آیه ۱۴۸) است. این آیه پیرامون گفت‌وگوی مردم در مورد تغییر قبله نازل شده است که خداوند حکیم، آنان را از این گفت‌‌وگو نهی می‌‌کند و دستور به سبقت در نیکی‌‌ها و اعمال خیر می‌‌دهد.مراد از «الخیرات» در این آیه، طاعات و اعمال نیک است و معنایش این است که به جای گفت‌وگو در مورد تغییر قبله به انجام طاعات و کارهای نیک بشتابید که گردن نهادن به دستور پروردگار در تغییر قبله نیز یکی از مصداق‌‌های طاعات است». در تحلیل قرآنی اصولا مومنان در کارهای خیر از یکدیگر سبقت می‌جویند. به این معنا که پس از تشویق و ترغیب مومنان به اینکه باید بی‌توجه به دیگری یا وجود دیگری در کارهای خیر شتاب ورزند و با درنگ، زمان را از دست ندهند از ایشان می‌خواهد که در کارهای خیر از یکدیگر سبقت گیرند و مسابقه برقرار کنند.

برگزاری مسابقات برای انجام کارهای خیر دو نتیجه مهم و سازنده در پی خواهد داشت: نخست آن که کارها با شتاب بیشتری انجام می‌شود و هر کسی می‌کوشد تا به گونه‌ای با پیشی گرفتن از دیگری نخستین کسی باشد که کار خیر و نیک را انجام داده .نتیجه دیگر مسابقه، آن است که جامعه به انجام کارهای خیر تشویق می‌شود و هر کسی می‌کوشد تا کار خیر را نخست انجام دهد و نگذارد تا دیگری همان کار خیر را به سرانجام رساند و در حقیقت جامعه با حالت عاطفی خاصی روبه‌رو می‌شود که هر کسی در جست و جوی نخستین عامل خیر است. فایده دیگر مسابقه این خواهد بود که کارهای خیر علنی و آشکار انجام و در چشم دیگران مطرح شود؛ زیرا در مسابقه، دست کم دو نفر مشارکت خواهند داشت که می‌کوشند زودتر از دیگری کار خیر را انجام دهند و این‌گونه است که به صورت آشکار کارهای خیر مطرح و در جامعه منتشر و رقابت برای پیشتازی میان مردمان پدید می‌آید.

قرآن برای جوامع برتر و شاهد و نمونه، معیارهایی را مطرح می‌سازد که یکی از آن‌ها مساله پیشی گرفتن مردمان در کارهای خیر و نیک است. اگر در جامعه‌ای در کارهای خیر و نیک از یکدیگر پیشی گیرند آن جامعه از جوامع برتر و نمونه‌ای است که دیگر جوامع باید از آن درس گرفته و خود را همانند آن سازند. (بقره آیه ۱۴۵ و ۱۴۸) پس می‌‌توان نتیجه گرفت؛ هر چیزی که با ولایت ارتباط پیدا کند، خیر است و نیک و هر چیزی که با ولایت ارتباط پیدا نکند، خیر نیست. از نظر قرآن علل و عوامل پیشتازی برخی از انسان‌ها در کارهای خیر و نیک را باید در بینش و نگرش ایشان جست. از جمله این علل، توجه فرد به قدرت گسترده خداوند (بقره آیه ۱۴۸)، ایمان به خدا (مومنون آیه ۵۸و ۶۱) توجه به معاد و آگاهی از اعمال در قیامت و پاداش و جزای آن (مائده آیه ۴۸و بقره آیه ۱۴۸)، پرهیز و دوری از شرک و هر گونه تاثیرگذاری غیر خدا بر هستی (مومنون آیه ۵۹ و ۶۱)، خشوع در برابر خدا (انبیاء آیه ۹۰)، خوف از خدا و قیامت (مومنون آیه ۵۷ و ۶۱) و نیز خوف از معاد وآثارآن (مومنون آیه ۶۰ و ۶۱) است.

در حقیقت نگرش انسان به هستی و اینکه خداوند مالک زمین و زمان و هستی است و هر چیزی که به انسان می‌رسد از آن اوست و اوست که می‌گیرد و می‌دهد و باز می‌ستاند و این که هیچ چیز در جهان بی‌اراده و مشیت وی صورت نمی‌گیرد و تنها راه نجات، عمل به آموزه‌های وحیانی و تنها راه رسیدن به بهشت رضوان، جلب محبت و رضایت خدا با انجام کارهای خیر و شتاب و سبقت در آن است، موجب می‌شود شخص این گونه عمل کند و در کارهای خیر شتاب و در انجام آنها از دیگران سبقت بگیرد. (فاستبقوا الخیرات).