دیازپام و هم‌خانواده‌هایش

گروه بزرگی از داروها به‌عنوان آرامبخش و خواب‌آور طبقه‌بندی می‌شود. اثر این داروها در مقادیر کم، کم کردن اضطراب و تنش عصبی و در مقادیر بالاتر ایجاد رخوت و خواب‌آلودگی است.
امروزه …

گروه بزرگی از داروها به‌عنوان آرامبخش و خواب‌آور طبقه‌بندی می‌شود. اثر این داروها در مقادیر کم، کم کردن اضطراب و تنش عصبی و در مقادیر بالاتر ایجاد رخوت و خواب‌آلودگی است.

امروزه از دیازپام و هم‌خانواده‌هایش شامل کلردیازپوکساید، فلورازپام، اگزازپام، لورازپام، تریازولام و آلپرازولام برای ایجاد اثرات آرامبخشی و ضد‌اضطرابی و نیز ایجاد خواب در کسانی که دچار اضطراب شدید و بی‌خوابی هستند، استفاده می‌شود و این داروها در زمره پر‌استفاده‌ترین داروهاست.

در سال‌های قبل از فنوباربیتال و هم‌خانواده‌هایش استفاده می‌شد. از آنجا که این دارو می‌توانست در مقادیر بالاتر باعث کما شود، در حال حاضر استفاده از آن به‌عنوان آرامبخش و خواب‌آور محدود است.

نکته مهمی که در مورد اثرات دیازپام و هم‌خانواده‌هایش باید به خاطر سپرد، این است که این داروها به موازات کاهش استرس و اضطراب موجب کم شدن هیجان و انرژی نیز می‌شود و برای افرادی که دچار افسردگی هستند به هیچ عنوان مناسب نیست.

افراد افسرده دچار ناامیدی و کاهش شدید هیجان و انرژی هستند و در عین حال دچار اضطراب و کم‌خوابی می‌شوند.

در این افراد مصرف دیازپام، اگزازپام و بقیه هم‌خانواده‌هایشان در کنار کم کردن اضطراب می‌تواند افسردگی را تشدید کند، در حالی که برای درمان صحیح افسردگی باید با روش‌های غیردارویی مثل حمایت خانواده و اطرافیان و نیز تجویز داروهای خاص ضدافسردگی به موازات بالا بردن انرژی، اضطراب را کم کرد البته استفاده از آلپرازولام در دوزهای کم در کنار داروهای مخصوص ضدافسردگی در افراد افسرده‌ای که اضطراب خیلی زیادی دارند، مرسوم است. نکته دوم در مورد این داروها این است که بیشتر آنها وقتی با دوز کم استفاده می‌شود، آرامبخش است.

مثلا اگر دیازپام به میزان دو میلی‌گرم تا پنج میلی‌گرم استفاده شود، استرس و اضطراب را کم می‌کند، ولی زمانی که با دوز بالاتر استفاده شود، خواب‌آور است.

نکته سوم و بسیار مهم این است که سیستم عصبی خیلی سریع به این داروها وابسته می‌شود و از این داروها فقط می‌توانیم به صورت موقتی و کوتاه‌مدت استفاده کنیم.

به‌عنوان مثال در کسی که دچار سکته قلبی شده و در سی‌سی‌یو بستری است، برای ایجاد آرامش و خواب در محیط سی‌سی‌یو به مدت چند شب از دیازپام یا اگزازپام استفاده می‌شود و بلافاصله با بهبودی بیمار قطع می‌شود.

این در حالی است که اگر شخصی که دچار بی‌خوابی است هر شب از ۱۰ میلی‌گرم اگزازپام استفاده کند، پس از چند شب به دلیل ایجاد مقاومت، نیاز به ۲۰ میلی‌گرم از این دارو برای ایجاد خواب خواهد بود و به همین ترتیب دوز مورد نیاز زیاد و زیادتر خواهد شد و تاثیر دارو بتدریج کم می‌شود.

از طرف دیگر به دلیل ایجاد وابستگی اگر دارو قطع شود، اضطراب خیلی شدیدی به سراغ فرد می‌آید. به این ترتیب تاکید می‌کنیم از این داروها فقط به مدت محدود می‌توان استفاده کرد و باید به سرعت قطع شود.

دکتر رضا کریمی

فوق تخصص بیماری‌های غدد