چالش های پژوهش در سرطان

بیماری سرطان سومین علت مرگ و میر پس از بیماری های قلبی عروقی و حوادث است و سالانه تعداد زیادی از هموطنان ما از ابتلا به این بیماری فوت می کنند که انتظار می رود این تعداد در سال های آینده رو به افزایش باشد, چرا که با بهبود وضعیت بهداشتی و افزایش امید به زندگی و صنعتی شدن بیشتر کشور بروز این بیماری در جمعیت ایرانی سیر صعودی خواهد داشت و بالطبع این بیماری می تواند یکی از معضلات بالقوه سلامت کشور در سال های آینده باشد

بیماری سرطان سومین علت مرگ و میر پس از بیماری‌های قلبی‌عروقی و حوادث است و سالانه تعداد زیادی از هموطنان ما از ابتلا به این بیماری فوت می‌کنند که انتظار می‌رود این تعداد در سال‌های آینده رو به افزایش باشد، چرا که با بهبود وضعیت بهداشتی و افزایش امید به زندگی و صنعتی‌شدن بیشتر کشور بروز این بیماری در جمعیت ایرانی سیر صعودی خواهد داشت و بالطبع این بیماری می‌تواند یکی از معضلات بالقوه سلامت کشور در سال‌های آینده باشد.

از طرف دیگر این بیماری، بیماری پرخرجی است و هر ساله هزینه‌های زیادی به بودجه سلامت کشور و خانواده‌های درگیر این بیماری تحمیل می‌کند. هزینه‌های کمرشکن اقدامات تشخیصی و درمانی شامل جراحی، داروهای شیمی‌درمانی و پرتودرمانی به قدری بالاست که ابتلا به این بیماری در خانواده‌هایی که سطح درآمد پایینی دارند سبب فقر آنها می‌شود. با توجه به معضلات افراد مبتلا به این بیماری، انجام پژوهش در رابطه با سرطان برای ارتقای کیفیت پیشگیری، درمان‌های موثر و ارزان‌تر و بازتوانی از آن ضروری است....

امروزه بیشتر توان دانشگا‌ه‌های علوم پزشکی به عنوان مراکز تولید علم در کشور و سازمان‌های دولتی و غیردولتی صرف مسایل درمانی و با شدت کمتر آموزش نیروی مورد نیاز برای مقابله با بیماری سرطان می‌شود و انجام پژوهش‌های کاربردی در این رابطه در درجه چندم اولویت و اهمیت قرار می‌گیرد. اگر چه در سال‌های اخیر با افزایش تب انجام پژوهش در کشور قدم‌هایی در این رابطه برداشته شده، ولی این اقدامات در مقایسه با اقدامات درمانی و آموزشی بسیار ناچیز است که در اینجا به مواردی از آن اشاره می شود:

▪ تعداد ناکافی متخصصان بالینی و علوم پایه در زمینه سرطان که به‌طور عمده درگیر فعالیت‌های درمانی هستند مهلتی را برای انجام فعالیت‌های پژوهشی برای آنها ایجاد نمی‌کند، به‌طوری که در بیشتر استان‌های کشور تعداد محدودی متخصص بالینی در زمینه سرطان وجود دارد و حتی برخی از استان‌های کشور فاقد پزشک متخصص سرطان در این زمینه هستند و این مشکل در زمینه علوم پایه شدیدتر است.

▪ یکی دیگر از دلایل بی‌توجهی به مقوله پژوهش در سرطان در کشور نبودن متولی خاص برای این بیماری است. سرطان بیماری است که باید به صورت چند تخصصی (Multidisciplinary) با آن برخورد ‌شود، بنابراین هماهنگی در رابطه با آن به مدیریت احتیاج دارد؛ لازم است متولی‌ واحدی وظیفه مدیریت و برنامه‌ریزی (شامل توزیع امکانات تجهیزاتی، مالی و نیروهای انسانی، تدوین دستورالعمل‌های آموزشی، درمانی و اولویت‌بندی و هدایت پژوهش‌های کاربردی و جذب اعتبارات دولتی و کمک‌های غیردولتی) در زمینه سرطان را به عهده بگیرد.

کاری که در ایالات متحده به‌وسیله انستیتوی ملی سرطان (NCI) و در فرانسه به‌وسیله فدراسیون ملی مبارزه با سرطان (FNLCC) انجام می‌شود. اگرچه در حال حاضر شبکه ملی تحقیقات در کشور با هماهنگی وزارت بهداشت تشکیل شده و قدم‌های اولیه در زمینه پژوهش سرطان برداشته شده است، اما مقوله پژوهش جدا از آموزش و درمان نیست.

با توجه به اینکه عمده خدمات تشخیصی و درمانی مربوط به سرطان به‌وسیله دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور انجام می‌شود، بالطبع عمده بار پژوهشی نیز به عهده آنها خواهد بود، اما انجام پژوهش در این رابطه به صورت غیرمتمرکز و محدود به چند دانشگاه بزرگ به صورت جزیره‌های مجزا و انجام کارهای تکراری است، به طوری که از منابع عظیم پژوهش که اطلاعات بیماران است استفاده بهینه نمی‌شود. برای مثال می‌توان به سرطان معده اشاره کرد که شایع‌ترین سرطان در میان بیماران ایرانی است، اما با وجود تعداد بالای، در رابطه با این بیماری و بیماران مبتلا به این بیماری هیچ پژوهش چند‌مرکزی و چند‌تخصصی و یا کارآزمایی بالینی که قابل ارایه در مجلات پژوهشی معتبر بین‌المللی باشد انجام نشده و اگر کاری صورت گرفته محدود به یک یا چند مرکز تحقیقاتی و دانشگاهی آن هم به صورت مجزا بوده است و این یعنی هدر دادن منابع محدود انسانی و مالی پژوهشی کشور که به‌طور عمده به‌دلیل فقدان مدیریت‌ و هماهنگی بین مراکز تحقیقاتی به وجود می‌آید.

در خاتمه پیشنهادات زیر برای بهبود پژوهش در سرطان ارایه می‌شود:

▪ ایجاد سازمان متولی سرطان در کشور با نظارت وزارت بهداشت و با شرکت انجمن‌های تخصصی و سازمان‌های غیردولتی دخیل در سرطان ‌برای برنامه‌ریزی و مدیریت امور مربوط به سرطان

▪ تعیین اولویت‌های پژوهشی در رابطه با سرطان و هماهنگی با مراکز آموزشی، درمانی و پژوهشی برای جلوگیری از موازی‌کاری،

▪ طراحی بانک اطلاعات پژوهشگران و مراکز پژوهشی با توجه به علایق و توانایی‌هایی پژوهشی آنان

▪ طراحی بانک اطلاعات بالینی بیماران مبتلا به سرطان برای بررسی میزان شیوع، بروز، دستورالعمل‌های درمانی‌ و نتایج درمانی برای برنامه‌ریزی بهتر برای امور پژوهشی سرطان

▪ سازمان‌دهی و نظارت بر کارآزمایی‌های بالینی چند مرکزی، با رعایت موازین اخلاق در پژوهش برای استفاده بهتر از اطلاعات بیماران و تسریع در به ثمر رسیدن هر چه سریع‌تر نتایج پژوهشی

▪ حمایت از پژوهش‌های پایه در زمینه سرطان با فراهم سازی امکانات آزمایشگاهی تحقیقات تجربی

▪ جذب کمک‌های مالی پژوهشی سازمان‌های ملی و بین‌المللی در قالب پروژه‌های مشترک و یا تخصیص درصدی از منابع هزینه‌ای سرطان که به‌وسیله شرکت‌های دارویی، بیمه‌ها و سایر سازمان‌ها برای این بیماری هزینه می‌شود، مانند تشویق شرکت‌ها با تخصیص قسمتی از درآمد‌های خود به پژوهش در سرطان در قالب اعطای تسهیلات مالیاتی به آنها

▪ تربیت نیروهای تخصصی پژوهشی در زمینه سرطان و سازماندهی آنها در مراکز تحقیقاتی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور.

دکتر مهدی عقیلی، معاون پژوهشی بیمارستان امام خمینی