جمعه, ۱۵ تیر, ۱۴۰۳ / 5 July, 2024
استیگما در رسانه ها
![استیگما در رسانه ها](/web/imgs/16/141/tzjed1.jpeg)
استیگما، انگ یا برچسبی است که زدن آن به فرد یا گروهی موجب تحقیر یا تبعیض آنان در جامعه میشود.
بد نیست بدانیم که بیماریهای روانی به خودی خود موجب تبعیض نمیشوند، بلکه انگ این بیماریها است که عامل اصلی طرد این بیماران از جامعه به حساب میآید.
اگر چه بیماریهای روانی از هر ۴ تا ۵ ایرانی یک نفر را در طول عمر خود مبتلا میکند، پس خیلی دور از ذهن نیست که دوستان و بستگان یا حتی خود ما گرفتار یکی از بیماریهای روانی باشید. با این حال استیگما ادامه دارد و منجر میشود که به فرض، بیمار مبتلا به افسردگی که اتفاقا بیماری درمانپذیری نیز هست تا مدتها برای درمان خود اقدام نکند.
بیماریهای روانی مانند دیابت و پرفشاری خون، حالاتی هستند که فرد میتواند با وجود ابتلا به آنها زندگی نسبتا عادی داشته و در مواردی کاملا بهبود یابد، پس آگاهی کافی از این بیماریها و انتقال این آگاهی به عموم از سوی پزشکان میتواند سهم بهسزایی در کاهش استیگما داشته باشد.
جامعه ممکن است نگرشی منفی نسبت به بیماران روانپزشکی داشته باشد. برخی این بیماران را افرادی غیرقابل پیشبینی، کثیف، خطرناک و بیارزش تلقی میکنند. بنابراین این تلقی میتواند رفتاری مبتنی بر ترس، خشم، تبعیض و بیاحترامی به همراه داشته باشد. در نتیجه تمایل اجتماعی برای کار، زندگی و ازدواج با این افراد به شدت کاهش مییابد که به نوبه خود باعث انزوای بیشتر آنان و تشدید بیماریشان میشود، اما باید بدانیم که اغلب بیماران روانپزشکی همانند ما شهروندانی عادی هستند که میتوانند زندگی اجتماعی و شغلی نسبتا عادی داشته باشند. این افراد نه خشن و نه جنایتکارند و به خاطر بیاوریم که ممکن است از بستگان، همکاران، دوستان و همسایگان ما باشند.
● رسانهها، راز تداوم «انگ»
چرا با وجود این موارد، استیگما و نگرشهای منفی نسبت به این بیماران در جامعه امروزین تداوم دارد؟ اینجاست که نقش رسانههای عمومی آشکار میشود.
بررسیها نشان داده که رسانهها نقش مهمی در اطلاعرسانی به جامعه در مورد بیماریهای روانپزشکی دارند.
در یک تحقیق، منابع اطلاعاتی درباره این بیماریها به این ترتیب بوده است:
▪ مجلههای خبری تلویزیونی:۷۰ درصد،
▪ روزنامهها: ۵۸ درصد،
▪ اخبار تلویزیونی: ۵۱ درصد،
▪ مجلههای خبری: ۳۴ درصد،
▪ اخبار رادیو: ۲۶ درصد،
▪ مجلات متفرقه: ۲۶ درصد،
▪ اینترنت: ۲۵ درصد،
▪ کتابهای غیرداستانی: ۲۵ درصد،
▪ نشریات خانوادگی: ۱۸ درصد.
رسانه در دنیای امروز جز جداییناپذیر فرهنگ و آینهای است که هر روز خود را در آن مینگریم. تاثیر فیلم از سایر هنرها بیشتر است. این تاثیر به ویژه بر برداشت افراد در مورد بیماری روانی نمود بارزی دارد. مردم در مورد مشکلات بیماران روانی نسبتا بیاطلاع هستند. رسانه میتواند نقش موثری در شکلدهی به افکار عمومی در زمینههایی که برداشت آنان درست نیست، ایفا کند.
● فیلمها و انگهای شایع
اگرچه در برخی فیلمها با بیماران روانی و متخصصان حوزه بهداشت روانی همدلی شده، همانند فیلم «همنفس» یا «ذهن زیبا»، در بسیاری از آنها اثری از این همدلی دیده نمیشود. اگر چه موضوع بسیاری از فیلمها، بیماران و کادر درمان بیماریهای روانی هستند، در آنها بیماران روانی موجوداتی مضحک، پرخاشگر، خطرناک و غیرقابل پیشبینی هستند و روانپزشکان، روانشناسان و سایر متخصصان نیز انسانهای بیعرضه و دست و پاچلفتی. حتی گاهی پا را فراتر گذاشته و آنها رشوهخوار و فاسد جلوه داده میشوند. این تفکر را القا میکنند که بیماران ترخیص شده از بیمارستانهای روانی، افرادی خشن و خطرناکاند.
فیلمهایی چون «جنگیر» این باور را به مردم القا میکنند که بیماری روانی ناشی از حلول شیطان به درون آدمهاست. برخی دیگر چون «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» این تفکر را القا میکنند که بیمارستانهای روانی مثل زنداناند و در آنها توجهی به حقوق و رفاه بیماران نمیشود. این دو نمونه مشهور، تنها بخشی از فیلمهایی هستند که بیماری روانی را نوعی استیگما جلوه میدهند. فراموش نکنیم که استیگما یکی از عواملی است که باعث میشود مردم برای رفع مشکلات روانی خود به پزشک مراجعه نکنند.
● چه باید کرد؟
وظیفه روانپزشکان و سایر درمانگران بهداشت روان اظهار نظر و انتقاد از بدآموزیهای رسانهای توأم با تکریم و تقدیر از اقدامات مثبت رسانهای است. امروزه اینترنت نیز یک رسانه قوی و نوین است که در خدمت راههای زیر است:
- آموزش: آگاهی دادن و اطلاعرسانی در مورد علت، ماهیت و درمان بیماریهای روانپزشکی.
- اعتراض: نسبت به درج مطالب نادرست، سوگیرانه و مغرضانه.
- تماس: با یبماران، خانوادهها و مسوولان بهداشتی کشور.
- تشویق: تشویق و اعطای جایزه به رسانههایی که دید درستی از بیماران روانپزشکی ارایه میدهند یا در انگزدایی فعال هستند.
اما اصحاب مطبوعات چگونه میتوانند در انگزدایی مشارکت کنند؟
▪ خودداری از تمرکز بر خشونت و آسیبشناسی روانی. مثلا «بیمار روانی همسرش را به قتل رساند» یا «فرد مجنون به اتهام تخریب اموال عمومی دستگیر شد».
باید بدانیم اغلب بیماران روانی پرخاشگر یا جنایتکار نیستند. بیشتر جرایم و جنایات توسط افرادی انجام میشود که هیچگونه بیماری روانی ندارند. اعمال خشونت بار بیشتر در افراد جوان، مبتلا به سوءمصرف مواد و ساکن در مناطق جرم خیز رخ میدهد تا در بیماران روانپزشکی.
▪ درج خاطرات، تجربیات و نوشتههای افراد شاخص و شناخته شده و برجسته جامعه که ابتلای به بیماری روانی را تجربه کرده و بهبودی یافتهاند، مانند مقدمه استاد خرمشاهی بر کتاب «شناخت بیماریهای روانی».
از رسانههای جدید و موثر در شکلدهی افکار عمومی که استفاده از آن رو به گسترش روزافزونی میرود، اینترنت و تارنمای جهانی است، اما مطالعات جهانی انجام شده نشان داده که افزایش آگاهی عمومی، لزوما به معنی اصلاح نگرش جامعه به بیماری روانی نیست. انجمن جهانی روانپزشکی در راستای افزایش آگاهی عمومی و اصلاح نگرش نسبت به بیماریها ی روانی بهخصوص اسکیزوفرنیا، اقدام به راهاندازی شبکهای به نام www.openthedoors.com نموده که شامل راهنمای افراد حرفهای و نیز خانواده و دوستان بیمار است.
نویسنده: دکتر مجید صادقی
استاد روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
انتخابات ریاست جمهوری 1403 انتخابات ریاست جمهوری انتخابات مسعود پزشکیان انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم سعید جلیلی ایران انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ جلیلی سیاست مناظره مناظره انتخاباتی
تهران هواشناسی شهرداری تهران اربعین سازمان غذا و دارو پلیس سلامت قتل فضای مجازی تب دنگی وزارت بهداشت
قیمت خودرو قیمت طلا مسکن قیمت دلار حقوق بازنشستگان سهام عدالت قیمت سکه بازار خودرو دلار دولت سیزدهم تورم اقتصاد
محرم الناز شاکردوست تلویزیون بازیگر سینما سینمای ایران تئاتر کتاب تخت جمشید
فناوری دانش بنیان ناسا ماهواره
رژیم صهیونیستی جنگ غزه آمریکا غزه فلسطین روسیه جو بایدن دونالد ترامپ ولادیمیر پوتین حزب الله لبنان چین فرانسه
فوتبال پرسپولیس علیرضا بیرانوند استقلال یورو 2024 باشگاه پرسپولیس سپاهان کریستیانو رونالدو ترکیه نقل و انتقالات لیگ برتر لیگ برتر باشگاه استقلال
خودرو اینترنت تبلیغات اینستاگرام هوش مصنوعی گوگل سامسونگ الکامپ نمایشگاه الکامپ دوربین
خواب دیابت سرطان قهوه چاقی افسردگی