سکونتگاه های پیش از تاریخ

لرستان بدون اغراق شاید زیباترین استان ایران باشد این سرزمین طبیعت بسیار دیدنی و تاریخی بسیار کهن دارد

لرستان بدون اغراق شاید زیباترین استان ایران باشد. این سرزمین طبیعت بسیار دیدنی و تاریخی بسیار کهن دارد.

وجود غارهای بسیار در استان لرستان نشان از تاریخ دیرپای آن دارد چرا که انسانهای پیشین ساکن در این سرزمین در شکاف‌ها و غارها و پناهگاه‌های سنگی زندگی و از طریق شکار و جمع‌آوری دانه‌های وحشی امرار معاش می‌کردند.

به طور کلی بازمانده‌های فرهنگی جوامع پیش از تاریخ لرستان بیانگر آن است که این جوامع به تدریج مراحل تکامل فرهنگی از جمله دوره پارینه سنگی، میان سنگی، نوسنگی و شهرنشینی را پشت سرگذاشته‌اند. به این ترتیب لرستان از نظر باستان‌شناسی یکی از مراکز مهم است.

● غار کنجی

غار کنجی در چهار کیلومتری جنوب شهر خرم آباد در کمرکش یک کوه قرار دارد. دسترسی به این غار، از طریق یک مسیل دره ای امکان پذیر است. در فصل بهار از دامنه‌های آن، چشمه‌های آب جاری می‌شوند. این غار یکی از منظم‌ترین غار‌ها از لحاظ سطوح داخلی است. مساحت آن بیش از ۲۰۰ متر مربع است و کف خاکی آن دو متر قطر دارد. در قسمتی از دهانه آن، یک تپه خاکی وجود دارد که در کاوش‌های انجام شده، چند گور مربوط به پیش از تاریخ همراه با اسکلت‌های متعدد به دست آمده است. در دامنه و چشم انداز این غار، دشتی وسیع با تپه‌های مصنوعی وجود دارد.

● ارجنه

در دشت جنوبی درة خرم‌آباد، یک کوه کوچک و کم ارتفاع به نام «ارجنه» وجود دارد که تعدادی غار کوچک در سمت شرقی آن پدید آمده‌اند و به نام همان کوه مشهورند.

● قمری

این غار در غرب دره خرم‌آباد و در سینه‌کوهی مشرف به این شهر است. غار باریک و طولانی است و تاکنون انتهای آن کشف نشده است.

● یافته

این غار در بیست و پنج کیلومتری جنوب غربی شهر خرم‌آباد بر سر راه کوهدشت در محلی به نام «سولیزه» بر دامنة کوه «یافت» واقع شده و سطح و فضای داخلی آن محدود است.

● قاژه یا مغار

در جنوب شرقی کوه «یافته» در بخش چگنی خرم‌آباد، غاری به نام «قاژه» یا «مغار» وجود دارد که در داخل آن، تعدادی «استالاکتیت» و «استالاگمیت» دیده می‌شود. دهانة ‌غار به سوی شرق است. در داخل غار، حوضچه‌ای پر از آب سرد به وجود آمده که نسبتاً بزرگ است و بیش از یک و نیم متر عمق دارد.‏

در قسمت غربی دهانة‌ غار، ‌یک راه باریک وجود دارد که با سنگ و گچ، چند پله در آن ساخته شده است. این غار، اقامتگاه موقت شکارچیان است و امکان دارد در گذشته، این راه را شکارچیان ساخته باشند. در هر حال بازدید از این غار و تماشای طبیعت اطراف مسیر آن، ‌جذاب و دیدنی است.

● غار کلماکره

این غار در ۲۰ کیلو متری شمال غرب شهرستان پل‌دختر واقع شده و از جنبه‌های طبیعی و فرهنگی- تاریخی در زمره غارهای با ارزش کشور است.

این غار با توجه به ته نشست‌های رسوبی و آهکی فراوان حاوی استالاکتیت (چکنده‌ها )و استالاگمیت (چکیده‌های بسیار زیبا ) است.

تالارها وشکاف‌های متعدد و ایجاد شده در غار فضایی اسرار‌آمیز به آن داده است به طوری که هر بیننده‌ای را به تحسین و اعجاب وا می‌دارد. این غار از دیدگاه ارزش فرهنگی و باستان شناسی نیز بسیار غنی است به طوریکه اشیاء عتیقه کشف شده از آن در موزه‌های بزرگ دنیا چشمان هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.

آثار زیستی و سطحی موجود اشاره به رد پای تمدن‌های تاریخی ایران به ویژه تمدنهای پارتی و ساسانی دارد.

پژوهش‌های باستانشناسی و تاریخی چندانی در مورد این غار صورت نگرفته است که در صورت انجام این کار بسیاری از مجهولات موجود در زمینه تاریخ‌گذاری غار و منطقه پاسخ گفته می‌شود.

● غار بتخانه

این غار در هجده کیلو متری جنوب شرقی شهر کوهدشت، در کوه (دمچهر)قرار دارد. قسمتی از دهانه غار به علل عوامل طبیعی بسته شده، ولی قسمتی از آن باقی است که باید به شکل خزیده از آن گذشت و به غار وارد شد.

طول دهانه غار ۱۸ متر و ارتفاع سقف آن نزدیک به ۲۰ متر است. سراسر سقف و دیواره آن به علت نفوذ آب از لایه‌های آهکی، سفید شده است. غار، شامل دو قسمت جنوبی و شمالی است که قسمت شمالی آن وسیع‌تر است. وجود سنگ چخماق و سفال‌های شکسته سیاه و منقوش، مؤید زندگی غار نشینی در این ناحیه است.

آثار دوره‌های مختلف تمدن‌های گذشته در این غار یافت شده است. طول غار نزدیک به ۲۰۰ متر و پهنای آن به طور متوسط ۲۰ متر است. اشکال زیبای استالاگمیت‌ها متعدد این غار که ارتفاع برخی از آنها به ۵۰ متر می‌رسد، موجب شده است که این غار را (بتخانه) بنامند.

● دره و غار ویزنهار

کوه «ویزنهار» رومشکان از توابع کوهدشت سه دره عمیق دارد. دره غربی از دو دره دیگر اهمیت بیش‌تری دارد، زیرا در انتهای این دره و در قسمت بن بست آن، غاری است که در سینه کوه کنده شده و چشم‌انداز و دیدگاه آن سراسر دره را در بر گرفته است.

از میان دره، راهی برای رسیدن به غار وجود ندارد و ارتفاع دهانه غار تا سطح دره نزدیک به۲۰ متر است. در انتهای بن بست دره، دریچه‌ای است که پله‌های سنگی آن به طرف غار منتهی می‌شوند و تا محوطه غار امتداد می‌یابند. این پله‌ها با چند پیچ حساب شده، دره را به غار متصل می‌کنند.

در گذشته، کسی از وجود این پله‌ها آگاهی نداشت، ولی به طور تصادفی این دریچه پیدا شد. سطح داخلی غار، چندان وسیع نیست، ولی قسمت‌هایی از دیواره آن را تراشیده و صاف کرده‌اند ؛به طوری که می‌توان به آسانی در داخل آن گردش کرد و اثری بسیار جالب توجه و عجیب از دوره باستان را نظاره گر شد که از ارزش جهانگردی وافری برخوردار است.

● دوشه

غار دوشه یکی از غارهای تاریخی استان است که در روستای کرشوراب از توابع بخش چگنی خرم‌‌آباد واقع شده و حاوی نقاشی‌ها و کتیبه‌های تاریخی متعدد و جالب توجه است. برای ورود به غار باید از غرب تنگه دوشه به بالای کوه صعود کرد. ارتفاع سقف تا کف غار در حدود پنج متر است. داخل آن به شکل دایرة منظم است که انحنای قسمتی از دیواره‌های آن به علت پیش‌آمدگی دیوارة کوه به هم پیوسته است. بر دیواره‌های مسطح این غار، حدود ۱۱۰نقش با رنگ سیاه نقاشی شده است. بر دیوارة غربی آن نیز به جز نقش‌های یاد شده، دو کتیبه وجود داشته که یکی به کلی از بین رفته و نیمی از دیگری نیز محو شده است. مهم‌ترین علت سالم ماندن نقوش کتیبه، دوری از عوارض طبیعی است . ‏

در دهانة حفره‌های انتهایی غار، ‌استخوان‌های انسان و حیوان و سفال‌های شکسته یافت شده است. غار دوشه یک اثر تاریخی و طبیعی است و جزء میراث ملی ایران در استان لرستان به شمار می‌آید.‏

● غار کوگان

این غار یکی از معدود غارهای مصنوعی استان است که به دست انسان در دل کوهستان‌ها به وجود آمده است. غارکوگان در پنجاه و دو کیلومتری جنوب شرقی خرم آباد در روستای خوش آب و هوایی به همین نام قرارگرفته است. غار کوگان جزو غار‌های چند طبقه است که دسترسی بسیار سختی دارد و رسیدن به آن بدون تجهیز به امکانات و وسایل کوه‌نوردی و غار نوردی دشوار است.‏

‏ این غار دژ مانند که به طور کامل با حجاری‌های طاقت فرسا به وجود آمده ـ به استناد سکه‌هایی که در اطراف آن به دست آمده است ـ به دوره اشکانیان تعلق دارد و طی قرون متمادی به عنوان یک محل سکونت دائمی مورد استفاده قرار گرفته است.