وقتی آن روی داروهای بدنسازی بالا می آید

مهمان ما جوانی ۲۵ ساله است که در اثر مصرف داروهای بدنسازی, هم مشکلی ظاهری برایش پیش آمده و هم اعتماد به نفسش را کاملا از دست داده است

مهمان ما جوانی ۲۵ ساله است که در اثر مصرف داروهای بدنسازی، هم مشکلی ظاهری برایش پیش آمده و هم اعتماد‌به‌نفسش را کاملا از دست داده است...

آقا سعید می‌گوید بیشتر از گذشته گوشه‌گیر و منزوی شده و حس می‌کند در حال افسرده شدن است. اگر دوست دارید بدانید داروهای بدنسازی چه بلایی سر این جوان شاداب آورده‌اند، ‌بهتر است گفت‌وگویی را که با ایشان انجام داده‌ایم، بخوانید. در ادامه هم می‌توانید از نظر متخصصان «سلامت» در مورد «سعید» و موضوع میزگرد این هفته مطلع شوید.

آقای سعید ۲۵ ساله که داروهای بدنسازی باعث بزرگ شدن پستان‌هایش شده‌اند، می‌گوید:

با عوارض این داروها می‌سوزم و می‌سازم

▪ از چند سالگی و با چه هدفی به باشگاه بدنسازی رفتید؟

هنوز ۱۷ سالم نشده بود که برای عضلانی‌تر کردن اندامم به سفارش و با تشویق‌های خانواده به باشگاه بدنسازی رفتم. اندام من خیلی ورزیده نبود. لاغر و ظریف بودم، به همین دلیل والدین و برادر بزرگ‌ترم گفتند برای اینکه تناسب اندام داشته باشم، باید وارد رشته بدنسازی شوم.

▪ نظر خودتان چه بود؟

بدم نمی‌آمد ظاهری زیباتر پیدا کنم بنابراین با پیشنهاد آنها موافقت کردم.

▪ از چه زمانی و چرا مصرف داروهای بدنسازی را شروع کردید؟

حدود ۸ ماه از باشگاه رفتن من می‌گذشت و در این مدت فقط ورزش می‌کردم. یک روز که زیرپوش جذبی تنم بود، برادرم به کنایه گفت ۸ ماه است بی‌خودی به باشگاه می‌روی و پول اضافی هدر می‌دهی! پس چرا اصلا اندامت هیچ تغییری نکرده است؟ من تا آن روز پیشنهادهای زیادی برای مصرف داروهای بدنسازی از سوی بچه‌های باشگاه داشتم اما از آنجا که کمی ترسو هستم و به دنبال کسب تجربه‌های تازه نمی‌روم، می‌ترسیدم از این داروها استفاده کنم اما کنایه آن روز برادرم باعث شد به فکر مصرف دارو بیفتم.

▪ چه داروهایی مصرف می‌کردید؟

۴ سال، انواع داروهای بدنسازی را کم و زیاد مصرف کردم. از کراتین و استروییدهای آنابولیک گرفته تا مکمل‌های ویتامینی (ویتامین‌های گروه B و ویتامین C) و آمینواسیدها. حدود یک هفته هم ناندرولون و تستوسترون خوراکی مصرف ‌کردم.

▪ دچار عارضه دارویی نشدید؟

البته که شدم. ۶ ماه بعد از مصرف داروها، انواع ناراحتی‌های گوارشی و سردردهای پی‌درپی به سراغم آمدند. بسیار پرخاشگر و عصبی‌تر از گذشته شده بودم. می‌دانستم تاثیر داروهاست اما چون از مصرف آنها نتیجه مطلوب می‌گرفتم، همه عوارض را تحمل می‌‌کردم.

▪ چه شد که بعد از ۴ سال، مصرف تمام داروها را قطع کردید؟

بعد از این ۴ سال مصرف دارو، دچار عارضه غیرقابل‌تحملی شدم. عضله‌های سینه‌ام به شدت بزرگ شده بودند و این سینه‌های بزرگ، ظاهر مردانه‌ام را به هم ریخته بود. تحقیق کردم و دیدم به این بیماری می‌گویند ژینکوماستی که مصرف داروهای بدنسازی یکی از دلایل ابتلا به آن است.

▪ برای درمان اقدام نکردید؟

نه، الان ۴ سال است که دیگر دارو نمی‌خورم اما نمی‌دانم چرا وضع ظاهری‌ام به شکل گذشته برنمی‌گردد. امیدوار بودم با قطع دارو مشکلم هم برطرف شود که متاسفانه هنوز نشده است.

▪ چرا برای درمان به پزشک مراجعه نمی‌کنید؟

از سرزنش اطرافیان می‌ترسم. همین پدر و مادر و برادری که مرا برای زیباتر شدن اندام و رفتن به باشگاه تشویق کرده بودند و باعث شدند به مصرف داروی بدنسازی روی بیاورم، ‌۴ سال است مدام سرزنشم می‌کنند و سرکوفت می‌زنند که تو پول خانواده را بی‌خودی هدر داده‌ای. آنها به من گفته‌اند دیگر برای هیچ کاری از من حمایت مالی نخواهندکرد. نمی‌دانم هزینه عمل ژینکوماستی چقدر است. می‌ترسم وضع ظاهری‌ام بعد از عمل بدتر شود و باز هم سرزنش شوم.

▪ با این مشکل چطور کنار آمده‌اید؟

کنار نیامده‌ام؛ می‌سوزم و می‌سازم. ۴ سال است که از خجالت به باشگاه و استخر نرفته‌ام. جلوی کسی لباس عوض نمی‌کنم. مدام لباس‌های گشاد و بدقواره می‌پوشم. از برقراری روابط اجتماعی می‌ترسم. دوست ندارم با کسی همکلام بشوم. دوست ندارم دیگران ظاهر نامتناسب مرا ببینند. روزبه‌روز هم گوشه‌گیرتر از قبل می‌شوم.

▪ تصمیمتان برای حل این مشکلات چیست؟

شاید اگر اطلاع بیشتری در مورد میزان موفقیت عمل ژینکوماستی داشته باشم یا بدانم که خودم از پس هزینه عمل برمی‌آیم یا نه، ‌این کار را انجام دهم تا زودتر از شر این مشکل ظاهری و ناراحتی‌های روانی متعاقب آن خلاص شوم. خواهش می‌کنم شما با متخصصان صحبت کنید تا بدانم چاره کارم چیست.

● نگاه روان پزشک

هشدار

دکتر حامد محمدی‌کنگرانی

به سوژه «میزگرد تناسب‌اندام»

شما در آستانه افسردگی هستید!

▪ به نظر شما آقای سعید چطور می‌توانند از زیر بار سرزنش‌های دیگران خلاص شوند یا به قول خودشان تا کی باید تاوان اشتباهی که کرده‌‌اند، بپردازند؟

مصرف داروهای بدنسازی، عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت بسیار زیادی دارد و استفاده از آنها خطاست. این دوست عزیز به هیچ هشداری گوش نداده و داروی بدنسازی مصرف کرده بنابراین باید در مرحله اول اشتباه خود را بپذیرد و بداند که ارتکاب هر اشتباهی، تاوانی دارد. تاوانی متناسب با اشتباه؛ نه بیشتر و نه کمتر. البته این آقا و امثال او باید این را هم بدانند که به هر حال، انسان جایزالخطاست و سرزنش اطرافیان هم همیشه با نیت بد و برای سرکوفت زدن نیست. آنها گاهی از روی دلسوزی، سرزنش‌ می‌کنند. نکته مهم، اشتباه دومی است که آقا سعید ناخواسته در حال ارتکاب آن است و همین خطا باعث ایجاد اختلال در سلامت روانی او شده است.

▪ چه خطایی؟

اینکه به دلایل بیهوده نزد پزشک نمی‌رود و درصدد درمان بیماری‌اش برنمی‌آید.‌ اشتباه نباید با اشتباه دیگری تصحیح یا جبران شود وگرنه مشکل چند برابر خواهدشد. زیبایی ظاهری برای آقایان و خانم‌ها خیلی مهم است. از طرفی برخی مشکلات ظاهری در فرهنگ‌های مختلف، نوعی تابو محسوب می‌شوند. مثلا همین بزرگ بودن بافت پستان برای آقایان در فرهنگ ما نوعی تابو است و جامعه، به‌خصوص خود مردها هم آن را نمی‌پسندند پس طبیعی است که آقا سعید تا این اندازه نسبت به اندام خود حس بدی داشته باشد ولی عجیب است که برای درمان کاری نمی‌کند.

▪ به نظر شما علت این خطای دوم چیست؟

باید به یک موضوع علمی، با دید علمی نگاه کنیم؛ این آقا به دلیل اشتباهی که در اثر مصرف داروهای بدنسازی کرده، دچار مشکل پزشکی و قابل‌درمانی شده است. متاسفانه به نظر می‌رسد ایشان هنوز در فاز انکاراند و کمی چشم‌هایشان را روی واقعیت بسته‌اند. در غیر این صورت، ۴ سال منتظر نمی‌ماندند تا مشکلشان خودبه‌خود و بدون مراجعه به جراح، حل شود.

▪ آیا نمی‌توان این مشکل را ناشی از کم‌لطفی اطرافیان دانست؟

شاید؛ به هر حال مشکلی پیش آمده و اطرافیان هم آن‌طور که آقا سعید می‌گوید، تا توانسته‌اند سرزنش کرده‌اند پس بهتر است حالا دیگر بعد از گذشت ۴ سال دست از سرزنش بردارند و از فرزند یا برادر خود حمایت کنند تا دچار مشکلات بیشتری مانند افسردگی و انزوا نشوند. کمک و حمایت اطرافیان می‌تواند در رفع چنین مشکلاتی بسیار کارساز باشد.

▪ فرض کنیم اطرافیان آقا سعید، تمایلی به حمایت از او ندارند، در این صورت تکلیف او چیست؟

حتی با چنین فرضی بازهم نباید منافع خود را نادیده بگیرد. یعنی باید با خود فکر کند و ببیند آیا می‌خواهد تا آخر عمر با این نقص جسمانی زندگی کند و کنار بیاید یا نه. اگر دوست ندارد همیشه این مشکل ظاهری (که به سادگی قابل درمان است) را داشته باشد، باید خیلی منطقی و دور از احساسات با آن برخورد کند. مثلا به‌عنوان یک فرد بالغ، با اعتماد‌به‌نفس بالا به یک جراح مراجعه و از او درخواست کمک کند. این دوست گرامی بعد از جراحی یا ساکشن حتما متوجه خواهند شد ۴ سال تمام از کاه، کوه ساخته و بی‌جهت زندگی را به کام خود و دیگران تلخ کرده‌اند.

▪ اگر این کار را انجام ندهد، ممکن است چه اتفاقی بیفتد؟

او می‌گوید خجالت می‌کشد با این ظاهر جدید، به استخر برود، جلوی دیگران لباس عوض کند یا حتی مدام لباس‌های گشاد و بدقواره می‌پوشد تا نقص ایجادشده را بپوشاند بنابراین دور از انتظار نخواهد بود که به‌تدریج روابط اجتماعی‌اش کمتر و کمتر شود. این کاهش روابط اجتماعی می‌تواند ابتلا به خلق افسرده و کاهش اعتماد‌به‌نفس را در پی داشته باشد. ضمن اینکه مشکل به وجود آمده، به خاطر اشتباه خود فرد بوده و همین موضوع هم می‌تواند حس گناه و عذاب وجدان ایجاد کند. به دلیل اینکه فرد مدام با خودش می‌گوید: کوتاهی خودم باعث آسیب سلامتم شده است. به نظر می‌رسد با فشارهای درونی و بیرونی متعددی که روی این آقا اعمال می‌شود، به شدت مستعد ابتلا به افسردگی هستند و تنها راه رهایی از تمام این مشکلات هم فقط و فقط درمان ژینکوماستی است که به‌سادگی قابل انجام است. باقی ماندن در فاز انکار، می‌تواند باعث ابتلا به اختلال افسردگی مزمن شود. متاسفانه نگرانی زیادی که در مورد این دوست عزیز وجود دارد، این است که به حدی دیر برای درمان مشکلشان به پزشک مراجعه کنند که دیگر مبتلا به افسردگی مزمن شده باشند! در این صورت، باید بعد از درمان ژینکوماستی، به یک روان‌پزشک هم برای درمان افسردگی مراجعه کنند. اگر یک مشکل ساده و قابل حل به خوبی مدیریت نشود، سلامت جسمانی و روانی فرد را به شدت به خطر می‌اندازد.

▪ شما فکر می‌کنید این آقا در حال حاضر هم به مشاوره نیاز دارند؟

بله، بهتر است ۳-۲ جلسه مشاوره در یک بیمارستان دولتی که هزینه چندان زیادی نخواهد داشت، داشته باشند تا بهتر بتوانند مشکلات ایجادشده را مدیریت کنند.

▪ به نظرتان نقش خانواده‌ها در بروز چنین مشکلاتی تا چه حد است؟

متاسفانه فرهنگ زیبایی بیش از اندازه در میان خانواده‌های ایرانی جا افتاده است. یعنی خود والدین از سنین پایین و با شیوه‌های مستقیم و غیرمستقیم به فرزندان خود این را القا می‌کنند که باید تا می‌توان زیبا بود. مثلا همین جوان، ابتدا برای کمی عضلانی‌تر کردن اندام خود به باشگاه‌ بدنسازی رفته و پس از مدتی، برادر بزرگ‌تر به او گفته ۸ ماه است به باشگاه می‌روی و پول بی‌خود خرج می‌کنی، پس چرا اندامت هیچ تغییری نکرده است! آقای سعید می‌گوید همین حرف جرقه مصرف دارو را در او روشن کرده است. خیلی از جوان‌ها و نوجوان‌ها برای اینکه بتوانند توجه اطرافیان را جلب کنند و ظاهری زیباتر داشته باشند، ‌دست به کارهایی می‌زند که ممکن است سلامتشان را تهدید کند. در نهایت باید تاکید کنم حمایت مناسب خانواده (نه سرزنش و نه قربان صدقه رفتن) می‌تواند تاثیر بسزایی در رفع مشکل ایجادشده داشته باشد. خانواده این آقا باید حین حمایت و راهنمایی، به او گوشزد کنند که ما حمایت می‌کنیم، به شرطی که تو هم دوباره اشتباه را تکرار نکنی.

● پرسش از فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

دلیل افزایش نسج پستان در مردان چیست؟

دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

آقا سعید به‌مدت طولانی داروهای آنابولیک مصرف می‌کرده‌اند و استروییدهای آنابولیک، پیش‌ساز هورمون‌ تستوسترون و هورمون‌های جنسی مردانه در بدن هستند. یکی از عوارض آندروژن‌ها یا هورمون‌های جنسی مردانه که در بدنسازی استفاده می‌شود، بزرگ شدن بافت پستان‌ها یا ژینکوماستی در مردان است زیرا چنین هورمون‌هایی در بدن به وسیله آنزیم‌هایی به استروژن یا همان هورمون‌های زنانه تبدیل و در نهایت هم باعث ابتلای فرد به ژینکوماستی می‌شوند. پس افزایش نسج پستان در آقایان یا همان ژینکوماستی (بزرگی خوش‌خیم پستان مردان) یکی از شایع‌ترین عوارض مصرف طولانی‌مدت داروهای بدنسازی به‌خصوص استروییدهای آنابولیک، ناندرولون و تستوسترون است. شدت و ضعف ابتلا به ژینکوماستی با توجه به مدت و دوز مصرف داروهای بدنسازی، متفاوت است. معمولا درمان آن نیز به مدت و دوز مصرف دارو بستگی دارد و اگر این داروها به مدت طولانی و با دوز بالا استفاده شده باشند،‌ امکان بهبود بیماری با قطع دارو میسر نیست و نیاز به جراحی وجود دارد. مصرف استروییدهای آنابولیک در بدنسازان می‌تواند علاوه بر ژینکوماستی، عوارض دیگری مانند کاهش میل جنسی و ناباروری را به دلیل کاهش تعداد اسپرم‌ها در پی داشته باشد. به همین دلیل بد نیست مردانی که به مدت طولانی داروی بدنسازی مصرف کرده‌اند، پیش از ازدواج آزمایشی جهت شمارش تعداد اسپرم‌ها انجام دهند تا متوجه شوند آیا مشکلی از نظر نازایی آنها را تهدید می‌کند یا نه. استروییدهای آنابولیک در کنار سایر داروهای بدنسازی می‌توانند عوارضی مانند ضخیم شدن موهای صورت و بدن، ریزش مو، چرب شدن پوست و اختلال قاعدگی را برای خانم‌ها به دنبال داشته باشند. همچنین مصرف این داروها، عوارض کبدی به صورت افزایش آنزیم‌های کبدی یا حتی خونریزی در کبد را هم برای تمام افراد به دنبال خواهد داشت. بهتر است افرادی مانند آقا سعید بدانند اگر در اثر مصرف طولانی‌مدت و با دوز بالای داروهای بدنسازی، دچار ژینکوماستی شده‌اند، این مشکل آنها (در بیشتر موارد) بدون جراحی و مداخله پزشک قابل برگشت نخواهد بود. آقا سعید در صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرده بودند که حدود ۴ سال است دیگر داروی بدنسازی مصرف نمی‌کنند اما بهبود خاصی در کاهش بزرگی نسج پستان‌هایشان اتفاق نیفتاده است. این امر کاملا طبیعی است. ایشان باید هرچه سریع‌تر برای رفع مشکل خود و به دست آوردن دوباره آرامش، حتما به یک جراح مراجعه کنند. گذشت زمان یا داروی خاصی نمی‌تواند ژینکوماستی این دوست عزیز و افرادی مانند ایشان را برطرف کند. متاسفانه ما سال‌هاست با جوانانی مانند آقا سعید که مورد سوءاستفاده گروهی سودجو قرار گرفته‌اند، مواجه می‌شویم و امیدواریم با اطلاع‌رسانی‌های بیشتری که در مورد عوارض این داروها انجام می‌شود، کمتر شاهد به خطر افتادن سلامت جوانان باشیم.

● پرسش از فوق‌تخصص جراحی پلاستیک

درمان افزایش نسج پستان در مردان چیست؟

دکتر رضا وقردوست

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

کم نیستند افرادی که در اثر مصرف ناآگاهانه داروهای بدنسازی دچار عوارضی مانند بزرگی بافت پستان شده‌اند و حالا مانده‌اند که با این اندام و ظاهر نامتناسبی که برایشان ایجاد شده، چه کنند؟ اولین توصیه به چنین کسانی این است که به جای چه‌ کنم، چه کنم، به جراح مراجعه کنند و با شرح حال دقیقی که از خود در اختیار او قرار می‌دهند، درصدد رفع مشکلشان برآیند. معمولا ژینکوماستی‌ که در اثر مصرف داروهای بدنسازی ایجاد می‌شود، به حدی است که با ساکشن معمولی می‌توان آن را از بین برد اما ژینکوماستی در مواردی به اندازه‌ای پیشرفت می‌کند که می‌تواند باعث افتادگی پوست هم بشود. در چنین مواردی، جراحی متداولی که برای کوچک کردن پستان در خانم‌ها استفاده می‌شود، انجام می‌گیرد. پس اگر ژینکوماستی در حدی باشد که پوست بتواند خودش را جمع کند،‌ می‌توان با ایجاد ۲ سوراخ خیلی کوچک و ساکشن معمولی، مشکل را حل کرد. پس از ساکشن، بیمار باید نوعی لباس مخصوص فشاری بپوشد تا پوستش در حد مطلوب، مورد انتظار و به اندازه کافی جمع شود. در غیر این صورت، با پیشرفت ژینکوماستی و در صورتی که پوست نتواند به اندازه کافی جمع شود، باید برش‌های تی‌شکل یا عمودی داده و پوست اضافه جمع شود. با این کار، مشکل خیلی ساده‌تر از چیزی که بیمار فکرش را هم می‌کند، حل خواهد شد. این آقا در میان صحبت‌های خود اشاره کرده که نمی‌تواند هزینه زیادی برای عمل ژینکوماستی پرداخت کند و به همین دلیل اصلا می‌ترسد سراغ پزشک و جراحی برود. پیشنهاد ابتدایی من این است که با مراجعه به جراحی در یک بیمارستان دولتی، متوجه شود اصلا به جراحی نیاز دارد یا نه. در نهایت هم با مراجعه به بیمارستان‌های دولتی این عمل را با هزینه پایین‌تر انجام ‌دهد.

ندااحمدلو

بازخوانی پرونده پزشکی آقای سعید با حضور دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر حامد محمدی کنگرانی روان‌پزشک دکتر رضا وقردوست جراح پلاستیک