آیا زلزله ها قابل پیش بینی اند

هنگام ملاحظه مصائب بسیار, آسیب ها و تلفاتی كه زلزله ها باعث شده اند, بسیار طبیعی است كه از خود بپرسیم آیا می توان از این وقایع اجتناب كرد و طبیعتاً اگر بتوانیم پیش از وقوع چنین فجایعی در مورد آنها هشدار بدهیم, زندگی های بسیاری نجات خواهند یافت… اما آیا می توان زمین لرزه ها را پیش بینی كرد

هنگام ملاحظه مصائب بسیار، آسیب ها و تلفاتی كه زلزله ها باعث شده اند، بسیار طبیعی است كه از خود بپرسیم آیا می توان از این وقایع اجتناب كرد و طبیعتاً اگر بتوانیم پیش از وقوع چنین فجایعی در مورد آنها هشدار بدهیم، زندگی های بسیاری نجات خواهند یافت… اما آیا می توان زمین لرزه ها را پیش بینی كرد؟

از لحاظ نظری كاملاً واضح است كه اگر پارامترهای دخیل در تنش های پوسته زمین را بدانیم باید بتوانیم زلزله ها را پیش بینی كنیم. عقیده عمومی در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ این بود كه با بررسی دقیق سابقه حركات گسل ها، الگوهایی قابل پیش بینی به دست خواهند آمد. علاوه بر این تصور می شد كه الگوهای غیرعادی كوتاه مدت رفتار حركات گسل ها پیش از زمین لرزه قابل پیش بینی هستند و لذا می توان ساعت ها و روزها پیش از وقوع زمین لرزه به مردم اطلاع داد تا نواحی خطرناك را تخلیه كنند. اما امروز كاملاً روشن شده است كه پیش بینی وقوع زمین لرزه بسیار پیچیده تر از آنی است كه در ابتدا تصور می شد. امروزه می دانیم كه زلزله ها چه از لحاظ زمانی و چه از لحاظ مكانی گه گاهی و پراكنده هستند.به جای تلاش كردن برای پیش بینی اینكه چه هنگامی شهرهای ما ویران خواهند شد، باید بر اطمینان یافتن از سالم ماندن آنها هنگام بروز زلزله متمركز شد.یكی از موانع عمده در پیش بینی دقیق زلزله این است كه گسل ها جدا از هم عمل نمی كنند. هنگامی كه در یك گسل شكست رخ می دهد، تنش حاصل می تواند به گسل دیگری منتقل شود و این امر ادامه می یابد. تغییر كشش درون پوسته زمین الگوهایی با تغییر تدریجی دارد كه دانشمندان اطلاع دقیقی از آن ندارند.با این حال تلاش ها برای پیش بینی زلزله ها همچنان از راه های مختلف ادامه پیدا كرده است. این تلاش ها در ۲۰ سال گذشته عمدتاً در سه حوزه زیر متمركز بوده است.

۱- فرضیه پیش بینی درازمدت

در این حوزه دانشمندان از روش ها و رویكردهایی استفاده می كنند تا زمان تقریبی وقوع زمین لرزه ها را در آینده درازمدت تخمین بزنند. هیچ كدام از این روش ها نمی توانند لحظه دقیق زمانی یا شدت دقیق زلزله را معین كنند، اما می توانند تقریبی از آنها به دست دهند. بنابراین اطلاعات مفیدی در اختیار خواهد بود كه احتیاطات لازم در مواردی مانند مقاوم سازی ساختار بناها انجام شود. برای مثال اگر به مهندسان گفته شود كه ساختمان یا پلی را كه طراحی می كنند باید بتواند ضربه ای حداكثر ۵/۰ گرم در ۵۰ سال آینده تحمل كند، آنها ساختمان را طوری طراحی می كنند كه این خصوصیت را دارا باشد. در پیش بینی درازمدت زلزله چند مسئله مورد بررسی قرار می گیرد.

الف- فاصله بازگشت

این فاصله به ما می گوید زلزله ها با چه تناوبی در یك گسل معین رخ می دهند، و حداكثر حركات زمین كه احتمال دارد در یك ناحیه معین و در یك دوره معین زمانی ایجاد كنند چقدر است. این فاصله با كسب كردن اطلاعات از چند منبع متفاوت به دست می آید: سوابق تاریخی زلزله ها، شواهد زمین شناختی (اثراتی كه زلزله ها به جای می گذارند) و شواهد زمین سنجی (میزان كششی كه در صخره ها به وجود می آید). براساس این فرضیه كه زلزله های بزرگ در فواصل دوره های مشابه زمانی رخ می دهند، داده های حاصل از منابع بالا می توانند احتمال زلزله های آینده را پیش بینی كنند. با این حال دقت این پیش بینی درازمدت براساس فواصل بازگشت كاملاً محدود است زیرا وقایع درون یك گسل ممكن است به خاطر به وجود آمدن نیروهای جدید از دوره ای به دوره ای دیگر تفاوت كند.

ب _ پیگیری تغییر شكل های زمین

یك راه دیگر پیش بینی زلزله ها اندازه گیری میزان جابه جایی زمین در طول یك گسل است. براساس همین روش «هری اف راید»، یك زلزله شناس كالیفرنیایی توانست پیش بینی كند كه شوك بعدی در گسل سنت آندرئاس در كالیفرنیا حدود یكصد سال پس از زلزله بزرگ حاصل از این گسل در سال ۱۹ ۰۶ به وجود می آید. اندازه گیری هایی كه پیش از این زلزله انجام شده بود نشان داده بود كه زمین به طور متوسط ۶۵/۰ متر در هر ده سال تحت كشش و جابه جایی قرار می گیرد. راید خاطرنشان كرد از آنجا كه حداكثر جابه جایی در طول این گسل در زلزله ۱ ۹ ۶، ۵/۶ متر بوده است بنابراین احتمالاً نتیجه یك قرن تجمع كشش در زمین است، زلزله ای با شدت مشابه زلزله ۱۹۰۶ در این گسل حدوداً ۱۰۰ سال بعد رخ می دهد.

---