پنجشنبه, ۱۴ تیر, ۱۴۰۳ / 4 July, 2024
ابوالحسن خان صبا از بهارستان تا ظهیرالدوله
![ابوالحسن خان صبا از بهارستان تا ظهیرالدوله](/web/imgs/16/164/vl46d1.jpeg)
از میدان بهارستان که به سمت خیابان ظهیرالاسلام برویم، در چوبی خانه ـ موزه ابوالحسن خان صبا بیش از هر چیز خودنمایی میکند، خانهای که هر چند امروزه میان بورس کاغذفروشان قرار گرفته و مهجور مانده، اما هر چه باشد خانه یکی از بزرگترین هنرمندان عرصه موسیقی محسوب میشود که نامش همیشه به واسطه نقش بزرگش در موسیقی ایرانی زنده خواهد ماند.
این هنرمند بزرگ که در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شده است، در خیابان ظهیرالاسلام خانه ای داشته که حدود ۴۰ سال پیش به موزه تبدیل شده است. سال ۱۳۵۳ همسر صبا، منتخب اسفندیاری که خود نیز هنرمند بوده این خانه را به موزه تبدیل کرده و آن را با حضور علی اکبرخان شهنازی افتتاح کرده است.
این موزه علاوه بر وسایل شخصی، نُت ها و دستنوشته ها، محل نگهداری سازهای ابوالحسن صباست. این سازها دو دسته اند؛ یک دسته سازهایی که از طرف خاندان و همچنین پدرش ـ کمال السلطنه ـ به او رسیده و دسته دیگر سازهایی که صبا خودش تهیه کرده است.
مجموعه اول چهار ساز منحصربه فرد از نظر ساخت است؛ یک کمانچه که متعلق به دوره قاجار است و با خم کردن استخوان و عاج ساخته شده و با صدف و تزئینات دیگر جلوه هنری یافته است و هنوز قابلیت نوازندگی دارد.
ساز دیگر این مجموعه یک سه تار پوستی با کاسه ای به شکل کدو است. در گذشته سه تار را با کدوی تلخ یا کدوی قلیانی که استفاده خوراکی ندارد، می ساختند. این هنر تا دوره قاجار رواج داشت ولی امروز فراموش شده است. شکل این ساز مثل کدو قلیانی است که روی کاسه بزرگ آن پوست کشیده شده و روی کاسه کوچک آن صفحه چوب است.
یک دف و یک تنبک نیز به این مجموعه نفیس تعلق دارد که زمان ساخت آن سال ۱۳۱۹ قمری است و براساس نوشته روی آن به سفارش کمال السلطنه و توسط محمد کاظم شیرازی ساخته شده است.
دسته دوم سازها، مجموعه ای است که در زمان حیات صبا و توسط خود او تهیه شده است؛ یک ویلون که در کلاس های درس از آن استفاده می شده و همچنین ویلون دیگری که با مینیاتور استاد حسین بهزاد تزئین شده و گفته می شود ساز مورد علاقه ابوالحسن صبا بوده و در اغلب ضبط ها از آن استفاده می کرده است. یک ساز سنتور که ساخته استاد معروف آن زمان (مارکار) است که از این جهت دارای ارزشی ویژه است، یک ویلون ساخت ابراهیم قنبری مهر و دو نی با تزئینات سوخته کاری و یک تار نیز این مجموعه را شامل می شود.
ابوالحسن صبا نام خانوادگی خود را از نام جد پدری خود محمودخان صبا، هنرمند عصر ناصری گرفت و در همان سال های جوانی در مدرسه کمال الملک نقاشی آموخت. امروز بعضی از نقاشی های او نیز در کنار آثار موسیقایی اش در این موزه به نمایش گذاشته شده است. علاوه بر نقاشی و موسیقی، ابوالحسن صبا با رشته های دیگری مثل نجاری، ریخته گری، خاتم و معرق کاری هم آشنایی داشته و از آنها برای ساختن آلات موسیقی بهره می گرفته است.
در کنار آثار موسیقایی مربوط به ابوالحسن صبا، بخشی از طراحی های هنری همسر او ـ منتخب اسفندیاری ـ نیز به جذابیت این خانه افزوده است. منتخب اسفندیاری، دختر عموی نیما یوشیج، از اولین طراحان خیاطی و مد زنانه و اولین نویسنده کتاب های راهنمای خیاطی در ایران است. او با استفاده از عروسک هایی با پوشش لباس مناطق مختلف ایران، یک مجموعه مردم شناسی که گفته شده اولین و کامل ترین مجموعه مردم شناسی ایران است به موزه صبا هدیه کرده است. خانم اسفندیاری سال ۱۳۸۰ در یک سانحه رانندگی درگذشت. بنای موزه که بیش از صد سال قدمت دارد از خشت های مربع شکل با ملات کاهگل ساخته شده است. از ۲۳۰ مترمربع زمین، ۶۰ مترمربع آن حیاط است. این موزه بعد از یک دوره تعطیلی سال ۱۳۸۵ مرمت و بازگشایی شد. موزه صبا را می توان اولین موزه در ارتباط با یک شخصیت موسیقی در ایران دانست.
ابوالحسن صبا در خاندان کمال السلطنه که خانواده ای آشنا به موسیقی و دوستدار آن بود به دنیا آمد و پس از عمر کوتاه ۵۵ ساله اش در گورستان ظهیرالدوله بین هنرمندان دیگر آرمید، اما در فاصله بین خانه پدری تا آرامگاه ابدی چنان تاثیر ژرفی بر موسیقی ایرانی گذاشت که تا به امروز همچنان به دست شاگردان و شاگردان شاگردانش در حال تکامل و پویایی است.
از نام گروهی از شاگردان او مانند حسین تهرانی، حسن کسایی، داریوش صفوت، فرامرز پایور، غلامحسین بنان، علی تجویدی، همایون خرم، اسدالله ملک، رحمت الله بدیعی، ابراهیم قنبری مهر، مهدی خالدی، فرهاد فخرالدینی و... تاثیر او بر موسیقی معاصر ایرانی آشکار است.
زینب مرتضایی فرد
انتخابات ریاست جمهوری انتخابات سعید جلیلی مسعود پزشکیان انتخابات ریاست جمهوری 1403 ایران انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم جلیلی مناظره مناظره انتخاباتی سیاست دولت
هواشناسی شهرداری تهران گرما قتل سلامت پلیس فضای مجازی سازمان هواشناسی محیط زیست وزارت بهداشت قوه قضاییه حوادث
قیمت دلار قیمت طلا خودرو مسکن حقوق بازنشستگان قیمت خودرو بازار خودرو قیمت سکه تورم دولت سیزدهم دلار بازار سرمایه
محرم تلویزیون سینما بازیگر سینمای ایران سارا بهرامی تئاتر تخت جمشید علیرضا قربانی رسانه ملی
دانش بنیان ماهواره کنکور ۱۴۰۳ آیفون کهکشان
رژیم صهیونیستی فلسطین حماس روسیه جنگ غزه دونالد ترامپ ترکیه جو بایدن حزب الله لبنان آمریکا فرانسه اوکراین
پرسپولیس استقلال فوتبال یورو 2024 علیرضا بیرانوند باشگاه پرسپولیس سپاهان کریستیانو رونالدو باشگاه استقلال جام ملت های اروپا لیگ برتر نقل و انتقالات
هوش مصنوعی گوگل سامسونگ موبایل نمایشگاه الکامپ اینستاگرام عیسی زارع پور ایرانسل اپل وزیر ارتباطات
دیابت تب دنگی خواب قهوه کاهش وزن سبک زندگی مغز فشار خون مو