آغاز عصر تازه خودرو در کوبا

کوبایی ها چند روزی هست که از سوی دولت اجازه یافته اند خودروی تازه ساخت خارجی بخرند, تحولی تازه برای صاحبان خودرو در این کشور که خودروهای تقریبا بالای ۵۰ سال عمر دارند

کوبایی‌ها چند روزی هست که از سوی دولت اجازه یافته‌اند خودروی تازه‌ساخت خارجی بخرند، تحولی تازه برای صاحبان خودرو در این کشور که خودروهای تقریبا بالای ۵۰ سال عمر دارند.

حزب کمونیست حاکم بر این کشور به رهبری رائول کاسترو از زمان در دست گرفتن قدرت در سال ۲۰۰۸ تغییر در سیاست‌های بسته اقتصادی کمونیستی را با اصلاحاتی از جمله در بخش‌های مربوط به مالکیت خصوصی آغاز کرده است. در پی اعمال همین سیاست‌ها از چند سال گذشته به این سو شهروندان کوبایی می‌توانستند، تنها خودروهایی را از یکدیگر بخرند که پیش از انقلاب سال ۱۹۵۹ به رهبری فیدل کاسترو ساخته شده‌ بودند، اما پیش از آن باید گواهی تایید دولتی را برای همین داد و ستد محدود دریافت می‌کردند، مجوزی که پزشکان، دیپلمات‌ها و دیگر اشخاصی که «در موقعیت خدمت‌رسانی به دولت» باشند، همواره برای دریافتش در اولویت بوده‌اند.روزنامه دولتی گرانما هفته گذشته خبر داد، لغو اجبار دریافت مجوز خرید خودرو در جلسه وزرای کابینه قطعی شده و بر مبنای آن واردات خودرو برای فروش به قیمت‌های مشخص بازار آزاد است و محدودیت خرید و فروش تمامی انواع خودروهای سواری، وانت، ون، خودروهای سنگین و موتورسیکلت به تدریج برداشته خواهد شد.تصویب قانون تازه اگرچه قدمی رو به جلو برای آزادسازی اقتصاد در کوبا شمرده می‌شود، با شاخص‌های اقتصاد آزاد فاصله فراوان دارد.

بر اساس این قانون حق انحصاری فروش خودروهای تازه‌ساخت تنها در اختیار دولت است و هیچ شهروند کوبایی یا خارجی حق وارد کردن خودرو شخصی‌اش را به این کشور ندارد. بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند لغو این محدودیت هم تاثیر چندانی، دست‌کم در کوتاه یا میان‌مدت، بر شبکه حمل‌ونقل فرسوده کوبا و تغییر چهره خودروهای این کشور نخواهد داشت؛ چراکه نتیجه طبیعی حق انحصاری دولت در فروش خودرو، بالا ماندن قیمت به‌دلیل فقدان رقابت در بازار آزاد خواهد بود و کوتاه ماندن دست کوبایی‌های بی‌شماری که توان خرید خودروهای خارجی به قیمت‌های گزاف را ندارند. می‌گویند کوبایی‌ها از عشاق خودروهای آمریکایی‌اند و بر خلاف تصور عموم مدل‌های جدید را بیشتر می‌پسندند، اما آنچه از بودجه‌شان برای خریدش کافی است، همان دوج دست‌کم ۴۵ ساله است. به اینها باید اضافه کرد که طبق قوانین کوبا شهروندانش حق ندارند، پول پس‌انداز کنند و به گفته خورخه کانسو ساکن‌هاوانا «بله، می‌توان خودرو خرید، اما با کدام پول؟»

امروز خیابان‌های کوبا پر است از خودروهای پر سن سال ساخت دشمن شماره یک، آمریکا، مانند کادیلاک، اولدزموبیل، شورولت، فورد، بیوک و پونتیاک که برخی از آنها هنوز تمیز و سرحال‌اند و برخی دیگر در آستانه فروپاشی، چنان‌که تردد آنها در خیابان‌ها به یکی از جاذبه‌های توریستی اصلی در کوبا تبدیل شده‌ است. بر اساس برخی تخمین‌ها به هنگام انقلاب کوبا ۱۵۰ هزار دستگاه خودروی آمریکایی ساخت دهه ۵۰ میلادی در کوبا مورد استفاده بوده‌‌ است.

با پیروزی انقلاب و قطع روابط دو کشور، صادرات خودرو و قطعات آنها از آمریکا به کوبا ممنوع شد و امروز اگرچه تقریبا هیچ آمار رسمی از تعداد فعلی این خودروها در کوبا در دسترس نیست، برخی متخصصان تخمین می‌زنند از آن تعداد ۶۰ هزار خودرو باقی مانده‌ است. رانندگان کوبایی خود مکانیک خودرویشان هستند؛ ترمز خودرو را خود تعمیر می‌کنند و موتورش را از کما به زندگی بازمی‌گردانند؛ قطعات یدکی را با دوستانشان شریک می‌شوند و حتی خود طراحی و نصب می‌کنند و اگر نتوانند به زحمت از غریبه‌ای می‌خرند. خودرویی که یک یا چند چرخش از جا درآمده و روی یک بلوک سیمانی گذاشته شده، در خیابان‌ها و محله‌های کوبا منظره ناآشنایی نیست. همه می‌دانند این خودرو در انتظار قطعه‌ای معطل مانده که ممکن است، فردا برسد یا شاید ماه و سال آینده. در میان اینها گه گاه مدل‌های جدیدی از لادای روسی و پژو فرانسوی و چند خودروی آسیایی ساخت دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی هم به چشم می‌خورد، اما تنها دولت بوده که آنها را وارد کرده و پیش از این خرید و فروش خودرو برای اغلب مردم ممنوع بود. حالا مردم کوبا امیدوارند، قانون تازه پایانی باشد بیش از ۵۰ سال محدودیت.

میشل راننده ۵۲ ساله‌ای است که مانند سایر کوبایی‌ها یک خودرو ۶۰ ساله دیزلی دارد و آن را به یک تاکسی تبدیل کرده است. با این حال چندان از قانون قبلی ناراضی به نظر نمی‌رسد: «اگر این خودروها نبودند، این همه خارجی به اینجا نمی‌آمد تا سوارشان شود و با آنها عکس بگیرند.»لغو مجوز خرید و فروش برای شهروندان عادی این امید را قوت بخشیده که سرنوشت مشابهی هم در انتظار بازار مسکن کوبا باشد، بخشی که قوانین حاکم بر آن هم تعجب‌برانگیز است. کوبایی‌ها - این بار هم پس از اعمال برخی اصلاحات- حالا صاحب خانه خود هستند، اما حق خرید و فروشش را ندارند و تنها می‌توانند آن را با خانه‌ای دیگر به قیمتی مشابه معاوضه کنند. این محدودیت موجب شده گاه افرادی از یک خانواده اما از چند نسل زیر یک سقف با یکدیگر زندگی کنند. در واقعیت کار معامله مسکن به بازار سیاه و پول نقد کشیده شده است و حتی در برخی موارد خریدار با فروشنده ازدواج می‌کند، خانه را به نام خریدار می‌زنند و بعد از هم جدا می‌شوند.