جشن ترقه ها و حادثه ها

روی زخم سوختگی هرگز پماد نمالید, چون موجب افزایش عفونت می شود

شب آخرین چهارشنبه سال یا همان شب چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های باستانی ایرانی است که در آن ایرانیان باستان آتش برپا کرده و به دور آتش به ثنا و شادی می‌پرداختند. این جشن بی‌خطر، امروزه به جشن ترقه‌ها و آتش‌هایی مبدل شده که عاقبت آن را در بسیاری از تصاویر تلویزیونی یا پلاکاردهای مربوط به این روز می‌توان دید. صحنه‌های دلخراش از سوختگی‌ها، قطع اندام، نابینایی و مشکلات روانی که گاهی زندگی و سرنوشت فرد را دچار تغییرات باورنکردنی کرده است.

آمار و ارقام منتشرشده از سوی بیمارستان‌های سوانح و سوختگی متغیر است. تعدادی از موارد سوختگی خفیف بوده و کار به بیمارستان نمی‌رسد یا در بیمارستان‌هایی تحت درمان قرار می‌گیرد که آماری برای مراجع مسوول ارسال نمی‌کنند. بیش از ۹۰ درصد سوختگی‌ها قابل پیشگیری است، پس می‌توان گفت که فرد سوخته قربانی بی‌احتیاطی است. سوختگی مانند دیگر حوادث، بیشتر بچه‌ها را تا سنین جوانی گرفتار می‌کند. علت سوختگی در سنین کمتر از ۸ سال بیشتر به مایعات داغ مربوط می‌شود، در حالی که در سنین بالاتر شعله علت اصلی است. اما در شب چهارشنبه‌سوری، علت از شعله و حرارت فراتر رفته و شاهد آسیب‌هایی از نوع برخورد ترکش ترقه‌ها و انفجارهایی هستیم که مجروحان آن بیشتر مشابه با مجروحان حملات نظامی هستند! در این حوادث گاهی به جای اثرات سوختگی، مصدومان به دلیل برخورد اجسام تیز و پرسرعت، با آسیب‌های عمده و جدی مواجهند که بیشتر به بیماران تصادفی شباهت دارند!

● برخورد با فرد دچار سوختگی

ـ‌ نخستین اقدام دور کردن فرد از محل خطر و خاموش کردن وی است. توجه کنید که به منظور دور کردن مصدوم از محل خطر، خودتان دچار سانحه نشوید. اگر امکان امداد با توجه به خطرات ممکن نیست، باید هرچه سریع‌تر به ۱۲۵(آتش‌نشانی) اطلاع داده شود. لباس‌های در حال سوختن یا آلوده به مواد را نیز باید خارج کرد. به یاد داشته باشید پوست بخش محافظتی است که در هدر رفتن حرارت از بدن نقش دارد، بنابراین بیمار دچار سوختگی را با پتو بپوشانید یا در محلی با دمای مناسب قرار دهید تا افت دمای بدن بروز نکند.

ـ‌ تماس با اورژانس ۱۱۵ در اولین فرصت پس از خروج مصدوم و حفاظت از سوختگی ضروری است. اگر فردی در نزدیکی شماست، از او بخواهید طی مدتی که شما مشغول انجام اقدامات اولیه برای خروج مصدوم از محل و خاموش کردن لباس‌های وی هستید، با اورژانس و دیگر سرویس‌های امدادی مورد نیاز تماس بگیرد.

ـ‌ به دلیل خطر مسمومیت همزمان با مونوکسید کربن (معروف به گازگرفتگی) یا تماس با دود، باید بیمار را از نظر راه هوایی و تنفس مورد بررسی و مراقبت قرار داد. در چنین شرایطی، اولین اقدام قرار دادن بیمار در هوای آزاد است؛ بیمارانی که دارای خشونت صدا، خلط سیاه، سوختگی موهای بینی هستند، مشکوک به درگیری راه‌های هوایی بوده و به مراقبت‌های خاص نیاز دارند. انتقال این بیماران نیازمند آمبولانس است چرا که ممکن است حین انتقال دچار خفگی شوند.

ـ‌ برای انتقال بیماران دچار پرتاب‌شدگی به دنبال انفجار، باید مراقبت از ستون فقرات و بخصوص گردن به عمل بیاید. به دلیل درد ناشی از سوختگی و پرتاب شدن، ممکن است بیمار دردی در ستون فقرات احساس نکند.

ـ‌ در صورت امکان، باید لباس‌های تنگ و زیورآلات را از محل سوختگی درآورد. تورم در محل سوختگی از یک سو و فشار ناشی از لباس و زیورآلات از سوی دیگر باعث می‌شود خون‌رسانی به اندام مختل شود.

ـ‌ اگر سوختگی در بخشی از اندام‌ است که کمتر از ۱۰ ‌درصد سطح بدن را تشکیل می‌دهد، می‌توان بخش سوخته را درون آب غوطه‌ور کرد. این اقدام از تورم بیشتر بخش سوخته کاسته و تا حدودی درد را کاهش می‌دهد.

● مواردی که نباید انجام داد

ـ‌ روی زخم‌های بیمار پماد نمالید. درمان سرپایی زخم با پمادهای سوختگی نه تنها مفید نیست، بلکه گاهی میزان عفونت را افزایش می‌دهد. پمادی که روی زخم بماند و مورد شستشوی روزانه قرار نگیرد، در ترمیم پوست اختلال ایجاد می‌کند.

ـ‌ بهتر است به بیمار چیزی ندهید، شروع مصرف مواد غذایی را به عهده پزشک درمانگر بیمار بگذارید.

ـ‌ اگر چیزی در بدن فرد فرو رفته، نباید در محل حادثه خارج شود. این اقدام باید در بیمارستان و توسط پزشک انجام شود. ممکن است خارج کردن جسم خارجی با خونریزی همراه باشد که وسایل موجود در محل حادثه نتواند جلوی خونریزی را بگیرد. گاهی برای خارج کردن این اجسام تیز نیاز به انجام عکسبرداری و گاهی نیاز به عمل جراحی است.

● انتقال بیماران به مرکز سوختگی

ـ‌ سوختگی درگیر کننده اندام فوقانی و تحتانی از ناحیه مچ به پایین، صورت، چشم یا گوش، درگیری در بین دو پا

ـ‌ سوختگی با قیر

ـ‌ سوختگی همراه با استنشاق دود یا آسیب‌های دیگرمثل پرتاب شدن یا سقوط.

ـ‌ سوختگی در زنان باردار

ـ‌ سوختگی در افراد با بیماری‌های جدی زمینه‌ای مانند مشکلات قلبی یا دیابت

پس از ترخیص از بیمارستان، محل سوختگی دارای پانسمان است؛ در صورتی که پانسمان دچار چسبندگی شده است، آن‌را دستکاری نکرده و به پزشک مراجعه کنید چه بسا نیازی به کندن پانسمان نبوده یا نیاز به روشی خاص برای جداسازی باشد. اگر محل سوختگی در تماس با نور است، به مدت ۶ ماه از کرم ضد آفتاب استفاده کنید.

دکتر بهروز هاشمی