مرطوب کننده مناسب خود را از پوست تان بپرسید

متخصص زندگی مثبت شما را راهنمایی می کند

چند روز پیش که از خشکی بیش از اندازه پوستم در اثر سرما خسته شده بودم به داروخانه محله‌مان رفتم تا یک کرم مرطوب‌کننده بخرم...

متصدی فروش محصولات آرایشی و بهداشتی از من پرسید چه نوع مرطوب‌کننده‌ای می‌خواهم و من از همه‌جا بی‌خبر هم گفتم که مگر مرطوب‌کننده با مرطوب‌کننده فرق می‌کند؟ وقتی نگاه متعجب خانم فروشنده را دیدم، تازه متوجه شدم مرطوب‌کننده‌ها هم مانند ضدآفتاب‌ها و سایر کرم‌ها، انواع مختلفی دارند و هر کدامشان مخصوص یک نوع پوست و قسمت خاصی از بدن هستند. برای اینکه اطلاعات بیشتری درباره این محصولات پرکاربرد به‌دست بیاورم و شما را هم در مورد آنها آگاه کنم، سراغ دکتر پژمان مباشر، متخصص پوست و مو و لیزر و عضو مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادین دانشگاه علوم‌پزشکی تهران رفتم تا پاسخ رایج‌ترین سوالاتی که درباره مرطوب‌کننده‌ها مطرح است را از او بپرسم.

اهمیت استفاده از مرطوب‌کننده‌ها چیست؟

مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود متخصصان پوست، استفاده انواع مناسبی از مرطوب‌کننده‌ها را به شما توصیه کنند، پیشگیری از خشک شدن و خشک ماندن پوست دست‌ها، صورت و بدن است.

این محصولات، چطور می‌توانند جلوی خشک شدن پوست را بگیرند؟

مرطوب‌کننده‌ها با نگهداری آب در خارجی‌ترین لایه از پوست یا همان لایه شاخی، می‌توانند جلوی خشک شدن یا خشک ماندن پوست را بگیرند و احساس نرمی و شادابی پوست را به شما بدهند.

یعنی تنها کارکرد مرطوب‌کننده‌ها، پیشگیری از خشکی پوست است؟

نه. این محصولات می‌توانند پوست بدن را از عوامل محیطی هم مصون نگه دارند. به‌عبارت ساده‌تر، وقتی شما سطح پوست دست‌ها یا صورتتان را با مرطوب‌کننده مناسبی بپوشانید، درواقع سد محافظتی خوبی برای نگهداری از چربی سطح پوستتان درست کرده‌اید که این سد می‌تواند از تماس مستقیم پوست با عوامل مضر موجود در محیط خارج، جلوگیری کند. به‌ این ترتیب، امکان حفظ سلامت و شادابی پوستتان با کمک یک مرطوب‌کننده ساده به‌وجود می‌آید.

آیا هر فردی با هرنوع پوستی می‌تواند از هرنوع مرطوب‌کننده‌ای استفاده کند؟

نه. متاسفانه، مردم ما چندان به نوع مرطوب‌کننده‌ای که قرار است استفاده کنند، توجه نمی‌کنند و نمی‌دانند در حال حاضر، مرطوب‌کننده‌های مختلفی برای افرادی با پوست‌های چرب، خشک، طبیعی یا حساس در داروخانه‌ها وجود دارد و حتی مرطوب‌کننده‌های دست با انواعی که مخصوص صورت یا بدن هستند، تفاوت می‌کنند.

این تفاوت‌ها در چیست؟

در نوع مواد تشکیل‌دهنده این محصولات. یعنی مرطوب‌کننده‌های سبک‌تر که دارای روغن‌های طبیعی هستند، برای افرادی با پوست‌های طبیعی یا معمولی، تولید می‌شوند. این در حالی است که مرطوب‌کننده‌های با لوسیون‌های غلیظ‌تر که خاصیت جاذب رطوبت دارند، برای افرادی با پوست‌های خشک تجویز می‌شوند. افرادی هم که پوست چربی دارند، به مرطوب‌کننده‌های بدون چربی

(oil free) با خاصیت عدم ایجاد آکنه نیاز دارند. در نهایت اینکه افرادی با پوست‌های حساس هم باید از مرطوب‌کننده‌های بدون مواد معطر استفاده کنند تا پوستشان در اثر استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده دچار حساسیت و واکنش‌های آلرژیک نشود.

ما از کجا می‌توانیم مرطوب‌کننده مخصوص پوستمان را بشناسیم؟

به‌سادگی و با خواندن برچسب محصولی که قرار است خریداری کنید. معمولا روی بسته‌بندی و کاتالوگ تمام محصولات داخلی، نوع کرم و موارد استفاده از آن ذکر شده است. محصولات خارجی معتبر هم که از طریق مجاری قانونی وارد کشور می‌شوند، دارای برچسبی به زبان فارسی هستند که روی آنها حتما نوشته شده این مرطوب‌کننده، مخصوص چه نوع پوستی است.

تفاوت مرطوب‌کننده‌های بدن با انواعی که مخصوص دست یا صورت هستند، چیست؟ آیا واقعا تفاوتی بین این محصولات وجود دارد یا جدا کردن کاربرد مرطوب‌کننده‌ها، صرفا جنبه تجاری دارد؟

مرطوب‌کننده‌های دست، صورت و بدن، باهم متفاوت هستند و توصیه می‌شود هر نوع مرطوب‌کننده‌ای را تنها برای آن قسمت از پوست که روی برچسب محصول عنوان شده است، استفاده کنید.

چرا؟

مثلا استفاده از مرطوب‌کننده‌های چرب‌تر بدن که بیشتر برای چرب و نرم کردن پوست آرنج و زانوها به‌کار می‌رود در قسمت‌های دیگری مانند صورت، باعث ایجاد آکنه‌های پوستی و جوش می‌شود.

آیا تعداد دفعات استفاده از انواع مرطوب‌کننده درطول روز، مشخص است؟

حد مشخصی برای استفاده از مرطوب‌کننده‌ها درطول روز تعیین نشده اما به‌طور کلی، بهتر است افرادی با پوست خشک، همیشه یک مرطوب‌کننده همراه خود داشته باشند تا بعد از شستشوی دست و صورت و برای پیشگیری از خشک شدن پوستشان، مرتب از آن کمک بگیرند. این در حالی است که افرادی با پوست چرب و آکنه‌ای، به دفعات کمتری از استفاده از مرطوب‌کننده نیاز دارند و باید مصرف آن را به مواردی که احساس کردند پوستشان کمی خشک و حساس شده است، محدود کنند. البته افرادی که دارای آکنه‌های تحت درمان هم هستند، پوستشان بیشتر خشک می‌شود و باید مانند افرادی با پوست خشک، دفعات بیشتری از طول روز را به استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب با نوع پوستشان اختصاص بدهند.

آیا استفاده از مرطوب‌کننده‌ها عوارضی هم دارد؟

اغلب نه! مگر اینکه شما از مرطوب‌کننده‌هایی متناسب با نوع پوستتان در طول روز استفاده نکنید. مثلا اگر افرادی با پوست چرب از مرطوب‌کننده‌های مخصوص پوست‌های خشک استفاده کنند، دچار جوش و آکنه می‌شوند یا اگر افرادی با پوست‌های آکنه‌ای از مرطوب‌کننده‌هایی استفاده کنند که روی آنها نوشته نشده «پیشگیری‌کننده از ایجاد آکنه»، دچار آکنه‌های شدیدتری می‌شوند. استفاده از مرطوب‌کننده‌های دارای مواد معطر هم می‌تواند برای افرادی با پوست‌های حساس، ایجاد مشکل و دردسر کند.

آیا استفاده از مرطوب‌کننده‌های معمولی برای مرطوب کردن پوست اطراف چشم هم مجاز است؟

همان‌طور که گفتیم، باید از مرطوب‌کننده‌های هر قسمت از بدن تنها برای نرم و مرطوب کردن همان قسمت از پوست استفاده کنید. با این حساب، توصیه می‌شود ناحیه حساس دور چشم را تنها با کمک کرم‌های مخصوص دور چشم، مرطوب و محافظت کنید. استفاده از مرطوب‌کننده بدن و دست که دارای چربی و مواد محافظ بیشتری هستند، برای مرطوب‌ کردن پوست صورت و اطراف چشم‌ها به‌هیچ عنوان توصیه نمی‌شود زیرا این محصولات می‌تواند باعث آسیب‌ پوست این قسمت‌های حساس بدن شود.

آیا روش خاصی برای استفاده از مرطوب‌کننده‌ها وجود دارد؟

نه، یعنی تنها توصیه می‌شود کرم‌های دور چشم را به‌صورت نقطه‌ای روی پوست اطراف چشم بگذارید و آن را با ضربه‌های سبک، زیر چشم پخش کنید. این در حالی است که قانون خاصی برای استفاده از مرطوب‌کننده‌ها در سایر قسمت‌های بدن وجود ندارد.

مواد تشکیل‌دهنده مرطوب‌کننده‌ها، چیست؟

مواد تشکیل‌دهنده این محصولات به ۳ گروه جاذب رطوبت مانند اوره، آلفا هیدروکسی اسیدها یا گلیسیرین، نرم‌کننده مانند لانولین یا وازلین و مواد محافظ، تقسیم می‌شوند. مواد جاذب رطوبت باعث جذب رطوبت هوا و نگهداری آنها در سطح پوست‌ می‌شوند. نرم‌کننده‌ها در منافذ پوست جمع و باعث نرمی پوست می?شوند. درنهایت اینکه مواد محافظ جلوی رشد باکتری‌ها را در مرطوب‌کننده‌ها می‌گیرند و به حفظ سلامت و شادابی پوست کمک می‌کنند. ضمن اینکه ممکن است مواد دیگری مانند ویتامین‌ها، املاح و موادمعدنی، مواد گیاهی و مواد معطر هم در ترکیب انواع مرطوب‌کننده‌ها به‌کار بروند.

تمام مواد نرم‌کننده، بر پایه چربی هستند؟

نه. نرم‌کننده‌های موجود در مرطوب‌کننده‌ها می‌توانند بر پایه آب یا چربی باشند. نرم‌کننده‌هایی با پایه چربی سنگین‌تر هستند و استفاده از آنها برای افرادی با پوست خیلی خشک، تجویز می‌شود. این در حالی است که نرم‌کننده‌های بر پایه آب، سبک‌تر هستند و بهترین گزینه برای افرادی با پوست‌های طبیعی یا چرب مستعد به آکنه.

دکتر پژمان مباشر

متخصص پوست و مو و لیزر

عضو مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادین دانشگاه علوم‌پزشکی تهران