دندان پزشکی پیشگیری از چه حرف می زند

آشنایی با درمان کمترشناخته شده ای به نام «کشیدن ترتیبی دندان ها»

اگر شما به مطب متخصص ارتودنسی بروید و او به شما بگوید فلان دندان شیری کودک‌تان را برای پیشگیری از نامرتب شدن دندان‌های دائمی‌اش باید بکشید، به او چه می‌گویید؟ آیا می‌پذیرید؟

واقعیت این است که این یک درمان ارتودنسی معمول در «دندان‌پزشکی پیشگیری» یا «ارتودنسی پیشگیری» است.

در علم ارتودنسی یا ردیف‌کردن دندان‌ها، روش‌هایی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آنها، از سیم‌کشی دندان‌ها در آینده پیشگیری کرد. از جمله این روش‌ها، اما پیشگیری از مکیدن انگشت یا استفاده از پلاک‌های ارتودنسی ساده در دوران کودکی و نوجوانی است.

یکی از روش‌های دیگری که در «ارتودنسی پیشگیری» کاربرد زیادی دارد «کشیدن توالی‌دار دندان‌های شیری» است. در این روش دندان‌های مشخصی به توالی ویژه‌ای از دهان کودک خارج می‌شود و می‌توان با رعایت این توالی از نامرتب‌شدن دندان‌های کودکان در آینده پیشگیری کرد. البته شرط اول این درمان، مراجعه به موقع کودک به متخصص ارتودنسی است. اولین مراجعه کودک به متخصص باید در سن ۶ سالگی باشد. در این روش متخصص، دهان کودک را معاینه و میزان فضاهای لازم را برای قرار گرفتن کامل دندان‌ها در قوس فکی بررسی می‌کند. با این بررسی‌ها معلوم می‌شود که آیا می‌توان با خارج کردن توالی‌دار دندان‌های شیری و دایمی مشخصی، فضا را برای رویش به جا و مناسب دندان‌ها در قوس فکی، باز کرد؟

فراموش نشود که این کار باید زیر نظر متخصص ارتودنسی انجام شود تا دندان‌های شیری و دایمی بی‌جا و بی‌دلیلی از دهان خارج نشوند و فضای آنها با هدایت آگاهانه دندان‌پزشک توسط دندان‌های دایمی پر شود.

● یک سانتی‌متر کمبود فضا در هر فک

«کشیدن ترتیبی دندان‌ها» یعنی کشیدن ترتیبی و توالی‌‌دار دندان‌ها که به ترتیب از دندا‌ن‌های شیری شروع می‌شود تا به دندان‌های دائمی برسد.

این کار ۲ شرط دارد؛ اینکه فرد از نظر اسکلت فکی هیچ مشکلی نداشته باشد چون گاهی اوقات یک ناهنجاری‌های دندانی وجود دارد که در ترکیب با ناهنجاری‌های فکی است. اگر فرد چنین مشکلی داشته باشد دیگر نمی‌تواند با «کشیدن ترتیبی دندان‌ها» مشکل‌اش را حل کند.

نکته دوم این است که باید میزان نامرتبی دندانی که برای فرد پیش‌بینی می‌شود، بیشتر از ۱۰ میلی‌متر باشد یعنی ۱ سانتی‌متر کمبود فضا در هر قوس فکی وجود داشته باشد. کودکانی که این ۲ شرط را دارند معمولا در ۹ سالگی برای کشیدن برخی از دندان‌های شیری‌شان مراجعه می‌کنند که رویش یکی از دندان‌های دائمی به دلیل خارج‌شدن دندان شیری تثبیت شود.

● ترتیب کشیدن دندان‌های شیری‌

اول دندان‌های کرسی کوچک شیری که در اصطلاح پزشکی به آنها دندان D گفته می‌شود خارج می‌شود. این مساله باعث می‌شود که دندان کرسی کوچک دائمی زودتر دربیاید. در حالت عادی اول دندان‌های نیش درمی‌آید و بعد دندان‌های کرسی کوچک، اگر این اتفاق بیفـتـد دندان‌های نیش نامرتب درمی‌آیند. به همین دلیل سیستم «کشیدن ترتیبی دندان‌ها» مانع اتفاق افتادن چنین وضعیتی می‌شود و برای جلوگیری از آن باید در ابتدا دندان‌های شیری خارج ‌شود که از دندان کرسی کوچک شیری شروع می‌شود. در سن ۹ تا ۱۰ سالگی، دندان کرسی کوچک دائمی روییده است.

بعد از رویش کامل این دندان، دندان‌های نیش شیری خارج خواهند شد که دندان‌های دائمی بتوانند برویند و بعد به صورت خود به خود و طبیعی دندان‌های شیری کوچک دوم لق می‌شود و خواهد افتاد و بقیه دندان‌ها از جمله نیش دائمی و کرسی دوم دائمی هم می‌توانند تقریبا مرتب سر جای خودشان قرار بگیرند. گفتیم تقریبا چون معمولا دو تا دندان کرسی که کشیده می‌شود،چیزی نزدیک به ۱۶ تا ۱۷ میلی‌متر فضا در هر فک ایجاد می‌شود. اگر این مقدار فضا بسته نشود، معمولا در سن ۱۲ تا ۱۳ سالگی که دیگر دندان‌های شیری وجود ندارند و همه دندان‌ها دائمی هستند، باید بررسی‌هایی انجام شود. اگر والدین کودک بخواهند که دیگر دندان‌های فرزندشان خیلی مرتب شود، می‌توان با یک درمان ارتودنسی کوتاه‌مدت و با سختی کمتر مشکل کودک را حل کرد.

● مزایای این روش

تفاوت «کشیدن ترتیبی دندان‌ها» با ارتودنسی بعد از ۱۲ سالگی این است که اگر همین شرایط برای فرد بماند و در کودکی درمانی انجام ندهد، دندان‌های فرد فقط با نامرتبی کامل خود را نشان می‌دهد یعنی اینکه دندان‌های هر دو فک از جمله دندان‌های نیش کاملا به هم ریخته و کج و معوج می‌شود و یکی در میان داخل و بیرون‌زده خود را نشان خواهد داد. ولی با «کشیدن ترتیبی دندان‌ها» دیگر دندان‌ها آنقدر نامرتب نمی‌شوند و خیلی ترتیب‌شان نامنظم نخواهد بود و فقط مقداری نامنظمی باقی می‌ماند که آن هم بعدا مورد بررسی قرار می‌گیرد که ارتودنسی احتیاج دارد یا خیر.

در واقع در ارتودنسی ۱۲ سالگی به بعد شما مشکل را می‌بینید و با «کشیدن ترتیبی دندان‌ها» باعث می‌شود به دلیل اینکه از این مشکل‌های به هم‌ریختگی دندان‌ها پیشگیری می‌شود، اصلا این مشکل دیده نشود و دندان‌ها مرتب درمی‌آیند. در عین حال چون گفتیم در ۹ سالگی این کار را شروع می‌کنیم باید دقت کرد که معمولا ۴ دندان قدامی پایین تا قبل از ۹ سالگی می رویند و اگر این ۴ دندان مرتب درآمده باشند می‌توان «کشیدن ترتیبی دندان‌ها» را شروع کرد ولی اگر نامرتب درآمده باشند باز هم باوجود شرایطی که در ابتدا گفتیم «کشیدن ترتیبی دندان‌ها» کمکی به فرد نمی‌کند چون این ۴ دندان نامرتب درآمده‌اند و کشیدن دندان‌ها به خودی خود باعث نخواهد شد که این دندان‌ها مرتب شوند و حتما درمان ارتودنسی لازم است.

بنابراین در سنین پایین، هم ارتودنسی باعث طولانی‌تر شدن مدت درمان می‌شود و هم نتیجه درمان را به دلیل عدم همکاری کودک در سنین پایین زیر سوال ‌می‌برد. پس این درمان، یک درمان پیشگیری کننده اولیه است که مشکل را قبل از اینکه ایجاد شود حل می‌کند و اگر ‌چنین اتفاقی هم نیفتاد می‌توان در سنین بالاتر ارتودنسی را انجام داد و مشکل فرد را حل کرد و جای نگرانی وجود ندارد.

دکتر سیدمهدی هاشمی

متخصص ارتودنسی