نگاهی به چشم اندازهای تجاری, تكنولوژیك, امنیتی و مدیریتی صنعت مخابرات كشور

هرچند صنعت موجود مخابرات كشور, دچار مشكلات فوری و كوتاه­مدت­ زیادی است و دست­اندرکاران صنعت از روش­های مختلف همچون همایش و غیره پیگیر مطالبات خود هستند, اما به موازات پرداختن به مشكلات فوریتی, باید نگاه سیاستگذارانه و درازمدتی نیز به صنعت مخابرات داشته باشیم تا ببینیم كه اساساً این صنعت در میان مجموعة صنایع كشور, چه جایگاهی می تواند داشته باشد و چشم اندازهای آیندة آن چیست و آیا بخش هایی از آن می تواند به عنوان یك صنعت اولویت دار در كشور مطرح شود یا خیر

متن زیر به عنوان یك جمع‌بندی از نظرات كارشناسان و دست‌اندركاران در این زمینه، كه در جلسات و گفتگوهای متعدد، از جمله نظرسنجی در زمینة جایگاه صنعت مخابرات در استراتژی صنعتی كشور ، اظهار شده است ارائه می‌شود:

الف) بازار جهانی و رقابت شدید شركت‌های بزرگ بین‌المللی:

سرمایه­گذاری انجام­شده در سال ۱۹۹۹ در صنعت مخابرات ۱۸۹ میلیارد دلار و درآمد حاصل در همین سال، ۸۴۲ میلیارد دلار بوده­است. صادرات چند کشور در حال توسعه به این ترتیب است: اندونزی در سال ۱۹۹۵ حدود ۸۶ میلیون دلار و در سال ۱۹۹۹ حدود ۱۴۹ میلیون دلار، فیلیپین در سال ۱۹۹۵ حدود ۳۹۱ میلیون دلار و در سال ۱۹۹۹ حدود ۵۹۴ میلیون دلار، تایلند در سالهای مذكور به ترتیب ۵۷۳ میلیون دلار و ۸۴۶ میلیون دلار صادرات داشته­اند. البته نباید از نظر دور داشت که قسمت عمده صادرات كشورهای مذكور، به بازار آمریکا بوده است و این نشان می­دهد که آنچه در این کشورها ساخته شده، در واقع بخشهایی از تجهیزات با تکنولوژی برتر( High - Tech ) است که در آمریکا ساخته می­شوند. در مورد بازار جهانی صنعت مخابرات باید به نکات زیر توجه نمود:

۱- نکته قابل توجه آنکه بازار جهانی در انحصار شرکتهای بزرگ است و ابعاد این شركت‌ها با شركت‌های موجود ایرانی قابل مقایسه نیست . مثلاً بزرگترین شرکت خصوصی داخلی ۵۵۰ نفر پرسنل دارد، درحالیکه شرکتی مانند آلکاتل، ۵۰۰ هزار نفر پرسنل دارد. بنابراین در مورد قابلیت رقابت شرکتهای داخلی با شرکتی با ۲۰ سال قدمت و یک مارک شناخته شده در سطح جهان باید بررسی کاملتری صورت گیرد. در این زمینه راه­حل joint (شراكت) می­تواند مورد توجه قرار گیرد. حتی در کشورهای پیشرفته نیز آرزوی اغلب شرکتهای نوپا ( Startup ) که به تکنولوژی­های تازه­ای دست یافته­اند، خریداری شدن توسط شرکتهای بزرگ و بهره­مندی از بازار جهانی این شرکتها است.

۲- آمریکا در بسیاری از زمینه­های این تکنولوژی حرف اول را می­زند و تنها در زمینه­هایی مانند تلفن همراه و مخابرات سیار است که اروپا بر آمریکا پیشی گرفته­است. لذا مباحث سیاسی نیز در این صنعت تعیین كننده خواهد بود.

۳- در سالهای گذشته به علت رشد بیش از حد صنعت مخابرات در سال­های اولیه، عرضة تجهیزات مخابراتی در جهان بر تقاضا بسیار پیشی گرفته و قیمتها به شدت کاهش یافته­است. در نتیجه بسیاری از شرکتهای مخابراتی دنیا دچار رکود شده و به تعدیل شدید نیرو پرداخته­اند یا دچار ورشکستگی شده­اند. با این اوصاف این شرکتها به شدت به دنبال بازارهای تازه هستند.

۴- صادرات اندکی که صنعت مخابرات کشورمان به کشورهایی مانند سودان، عراق، افغانستان و عربستان سعودی داشته­است، در اکثر موارد ناشی از شرایط خاص سیاسی طرف مقابل، ملاحظات ویژة غیرتکنولوژیک یا کوچک بودن بازار آن بوده­است که سبب عدم حضور شرکت­های بزرگ مخابراتی جهان شده­است.

۵- باید توجه داشت که بازار داخلی به خصوص در زمینه­های پیشرفته­تر، کوچکتر از آن است که حتی مقدمات حضور در بازار جهانی را فراهم نماید و تنها در محصولاتی با تکنولوژی متوسط مانند سوییچ­های مخابراتی و کابل­های سیمی و نوری بازار قابل­توجه داخلی وجود دارد. در میان کشورهای صادرکننده محصولات مخابراتی، تنها کشورهایی مانند چین و هند با بهره­بردن از بازار ملی به بازار جهانی راه یافته­اند که این مساله هم با توجه به بازار بسیار گسترده ملی این کشورها بوده است.

ب) بازار و ظرفیت‌های داخلی:

هرچند در زمینة بازار و ظرفیت­های داخلی، متاسفانه آمار دقیقی منتشر نشده­است ولی بر اساس آنچه کارشناسان صنعت مخابرات بیان می­کنند، ارزش بازار داخلی مخابرات، حدود یک میلیارد دلار می­باشد که این رقم هم صنعت و هم خدمات را شامل می­شود.

به اعتقاد این صاحبنظران، شرکت مخابرات حدود ۵۰۰ میلیون دلار از این بازار را خود تأمین می‌كند و سایر پیمانکاران، تولیدکنندگان تجهیزات، شرکتهای مهندسی و بخش‌های خدماتی، تنها در نیم دیگر بازار می‌توانند محصولات و خدمات خود را ارائه دهند.

سرمایه­گذاری ملی در بخش مخابرات، حدود ۶۵۰ میلیون دلار است که از این میان، سرمایه­گذاری انجام شده توسط بخش خصوصی در حدود ۱۲۰ میلیون دلار است و بزرگترین شرکت خصوصی مخابراتی، بالغ بر۱۰ میلیون دلار سرمایه­­گذاری کرده است.

اگر چه برای به­ دست آوردن رقم دقیق­تری از ارزش بازار مخابرات کشور، نیاز به مطالعه و گمانه­زنی­های بیشتر می­باشد، اما ارقام فوق تا حدود زیادی می­تواند میزان اهمیت و جایگاه این صنعت را در میان دیگر صنایع مشخص کند.

در مخابرات كشور، در بخش صنعت نزدیک به ۲۰ هزار نفر و در بخش خدمات ۶۵ هزار نفر اشتغال دارند که البته در بخش دولتی میزان نیروی به کارگرفته­شده بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است. در بخش خصوصی، در بزرگترین شرکت خصوصی ایران، میزان اشتغال ۵۵۰ نفر است که از این تعداد ۱۳۰ نفر مهندس می­باشند.

در تهیه تجهیزاتی مانند سوئیچ، دكل، آنتن، فیدر، كنكتورهای مختلف، MDF ، DDF ، CDF ، كابل مسی، كابل نوری و كواكسیال، بخشی از تجهیزات رادیویی و بخشی از تجهیزات لاین و ماكس نوری، سیستم‌های تغذیه و نیرو (مثل ركتی‌فایر، تابلوهای برق، UPS ، باطری و دیزل‌ژنراتور) قابلیت تولید در كشور وجود دارد که حدود ۶۰ درصد بازار داخلی را شامل می­شود.

بزرگترین بازار مصرف محصولات داخلی، سوییچ­های ثابت مخابراتی است که تولید داخلی با کیفیت بالا توانایی پاسخگویی به نیازهای داخلی را دارد . اما نکتة قابل توجه در این زمینه، آن است که تکنولوژی این سوییچ‌ها در مرحلة بلوغ قراردارد و در نتیجه بسیاری از تولیدکنندگان عمدة خارجی ترجیح می­د­هند اجناس استوک خود را با قیمت­های پایین به کشورهای در حال توسعه انتقال دهند. همچنین از پیامدهای دیگر بالغ بودن این تكنولوژی، انتقال تولید این محصول از کشورهای پیشرفته به کشورهایی نظیر چین می­باشد. درحالیکه ده سال پیش، اولین محصولات ایرانی، یک سوم مشابه اروپایی خود قیمت داشتند، امروزه بعضی محصولات چینی ارزانتر از تولیدات داخلی به فروش می­رسند.

ج) خصوصیات تكنولوژیك صنعت مخابرات:

همانند بحث بلوغ تكنولوژی سوییچ‌ها كه قبلاً توضیح داده شد و موجب ورود كشورهایی همچون چین به عرصة این تكنولوژی می‌شود، شناختن سایر خصوصیات تكنولوژیك صنعت مخابرات، روشنی‌بخش نكات مهمی برای آیندة این صنعت در كشور خواهد بود:

۱- روند تغییر غالب تکنولوژی‌ها در این صنعت بسیار سریع بوده و حتی می­توان گفت پس از صنعت نرم­افزار، بالاترین سرعت تحول تكنولوژی در این صنعت است. لذا برای وارد شدن در بازار جهانی این صنعت، یا باید به عنوان نفر اول، محصول یا تکنولوژی تازه­ای به بازار عرضه نمود یا به عنوان نفر دوم، از بین چند تکنولوژی ارائه شده به بازار، یك تکنولوژی که در بازار باقی می­ماند را كسب و بر روی آن سرمایه­گذاری نمود. هر دوی این رویكردها، نیازمند تحقیقات وسیع و پشتوانة قوی تکنولوژیك است.

---