قاتل یک میلیاردی

بیماری فشار خون در سراسر دنیا از کنترل خارج شده است, تا آنجا که طی ۲۰ سال شمار مبتلایان به این بیماری از یک میلیارد نفر تجاوز کرده است

بیماری فشار خون در سراسر دنیا از کنترل خارج شده است، تا آنجا که طی ۲۰ سال شمار مبتلایان به این بیماری از یک میلیارد نفر تجاوز کرده است.

به گفته پژوهشگران، در حال حاضر از هر چهار فرد بالغ، یک نفر مبتلا به بیماری فشار خون است. مجله پزشکی لانست (Lancet) که گزارشی در این باره منتشر کرده، هشدار داده که روش زندگی ناسالم در دنیای مدرن باعث می‌شود رقم کسانی که دارای فشارخون بالایی هستند تا سال ۲۰۲۵ به یک میلیارد و ۵۶ میلیون نفر برسد.

در این گزارش، خاطرنشان شده که بسیاری از بیماران هنوز فکر می‌کنند که فشار خون بالا، بیماری قابل معالجه‌ای است و به‌همین جهت هنگامی‌که فشارخون آنان پایین می‌آید از میزان داروی مصرفی می‌کاهند یا بکلی آن را قطع می‌کنند.

دانشمندان می‌گویند فشار خون مانند بمب ساعتی است و باید جدی با آن برخورد کرد. اما همین بمب ساعتی را می‌شود با کمی‌اراده خنثی کرد. کافی است در شیوه زندگی خود تغییرات کوچکی ایجاد کنیم.

گاهـی اوقـات وقتی فشارهای زندگی به حد غیر قابل تحملی می‌رسد، یاد فشار خونمان می‌افتیم. اما واقعیت این است که فشار خون در اغلب موارد هیچ علامتی ندارد که شما را به فکر بیندازد؛ این یعنی ممکن است واقعاً فشار خون داشته بــاشید ولی از آن بـی خـبـر بـاشــید! فشار خون بالا، یعنی فشار جریان خون در دیواره رگ‌ها بیش از حد معمول بالاست.

این وضعیت خطرناک است، چون تاثیرات مخرب آن به مرور زمان افزایش می‌یابد و حتی ممکن است تا زمانی که به بالا‌ترین حد ممکن نرسیده باشد، مشخص نشود.

مخالف آن، یعنی فشار خون پایین، زمانی اتفاق می‌افتد که فشاری که خون را در رگ‌ها به سمت قلب و مغز و سایر اعضای داخلی بدن می‌رساند، بسیار کم شود که باعث سر گیجه و منگی می‌شود.

عوامل بسیاری منجر به فشار خون می‌شوند که شامل عوامل وراثتی، چاقی، مصرف بالای سدیم و سن بالاست. همچنین فشارهای عصبی نیز باعث بالا رفتن فشار خون می‌شود. تحقیقات نشان داده آمریکایی‌ها و آفریقایی‌ها بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون هستند.

اما نکته اینجاست که یک بار بالا بودن فشار خون، لزوماً نشان دهنده ابتلا به این عارضه نیست. حتی بعضی افراد درست وقتی برای اندازه گیری فشار خونشان به مراکز درمانی می‌روند، خواه نا خواه فشار خونشان بالا می‌رود!

● اندازه‌گیری

برای اندازه گیری فشار خون، دو عدد باید مورد توجه قرار بگیرد: عدد سیستولی ( فشار در زمان انقباض قلب) و عدد دیاستولی (فشار در زمان انبساط قلب).

فشار خون در مقابل دیواره رگ‌ها وقتی قلب خون را داخل رگ‌ها پمپ کرده است، فشار اول یا فشار ماکزیمم یا همان فشار سیستولی است. این عدد اول معمولاً روی ۱۰۰ یا بالاتر از آن قرار دارد و بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ حالت نرمال است.

اما فشار خون در دیواره رگ‌ها بین هر ضربان قلب، زمانی که قلب در حالت استراحت قرار دارد، فشار دیاستولی است. این عدد دوم یا پایینی است که معمولاً باید روی ۸۵ یا پایین‌تر باشد.

نکته اینجاست تا زمانی که صدمات ایجاد شده توسط فشار خون در بدن نمایان نشده اند، هیچ نشانه یا علامتی برای آن وجود ندارد. در مراحل جدی تر فشار خون بالا ، بیمار دچار سردرد، تهوع و استفراغ و اختلالات بینایی می‌شود و با مرور زمان و شدید‌تر شدن این عارضه ممکن است باعث مسدود، باریک و ضعیف تر کردن رگ‌ها شود. این مسئله باعث لخته شدن خون می‌شود که ممکن است به قلب و رگ‌ها، کلیه‌ها و شبکیه چشم صدمه وارد کند.

پزشک ممکن است در معاینات معمول خود، فشار خونتان را نیز اندازه گیری کند و این زمانی است که ممکن است تازه متوجه شوید که فشار خونتان بالاتر از حد نرمال است. به طور معمول، تشخیص فشار خون بالا زمانی اتفاق می‌افتد که به دفعات متعدد فشار خون بالاتر از ۱۴۰ تا ۱۹۰ خوانده شود.

● درمان

فشار خون بالایی که در مراحل اولیه قرار دارد و کمی‌بالاتر از حد نرمال است ممکن است با تغییر روش‌های زندگی مثل کم کردن وزن، ترک عادات بد غذایی، مصرف کم تر نمک و روغن، ترک سیگار، کم تر کردن فشارهای عصبی و ورزش کردن درمان شود. گاهی لازم است که فشار خونتان را در منزل اندازه بگیرید تا مطمئن شوید که تغییرات انجام شده نتیجه بخش بوده است یا خیر.

اگر فشار خون با این درمان‌ها بازهم بالا بماند، درمان دارویی ضروری است. ۴ دسته معروف از داروهایی که برای معالجه فشار خون بالا استفاده می‌شوند، عبارتند از:

▪ بازدارنده‌های ACE که از رها شدن هورمونی به نام آنژیوتنسین در بدن جلوگیری می‌کند و بنابراین باعث باز شدن رگ‌های خونی می‌شود.

▪ ادرار آورها که با دفع نمک و آب‌های زائد در بدن به این مسئله کمک می‌کنند.

▪ داروهای مهار کننده تپش قلب که باعث کند‌تر شدن ضربان قلب می‌شوند و به همین ترتیب فشار را نیز پایین می‌آورند.

▪ داروهای گشاد کننده رگ‌ها که رگ‌های خونی را باز کرده و میزان تلاشی را که قلب باید صرف تلمبه کردن خون به همه نقاط بدن کند را پایین می‌آورد.

● زنگ خطر

آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت می‌گوید در حال حاضر، خطر داشتن فشار خون بالا برای شخصی که در کشورهای غربی زندگی می‌کند، بیش از ۹۰ درصد است. عدم فعالیت ورزشی، استفاده از نمک زیاد، غذاهای پرچربی و مصرف نوشابه از علایم این امر به شمار می‌رود همچنین این موارد در حال گسترش از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال‌توسعه مانند هند و چین است.

این درحالی است که هر ۵ دقیقه یک نفر، یعنی هر سال ۱۵۰ هزار نفر فقط در کشوری مثل انگلیس دچار سکته مغزی می‌شوند و با کنترل فشار خون می‌توان از ۴۰ درصد این سکته‌ها جلوگیری کرد.

اگرچه اندازه گیری مرتب فشار خون مهم است ولی به همان اندازه هم اهمیت دارد که کسانی که برای پایین آمدن فشار خونشان به آنان دارو تجویز شده، پس از کاهش میزان فشار خون، همچنان به مصرف داروهای تجویز شده ادامه دهند.

اشتباه رایجی که بسیاری از بیماران می‌کنند این است که پس از مدتی که از کنترل فشار خونشان گذشت، داروها را قطع می‌کنند. اگر کسی مبتلا به فشار خون باشد، در اغلب موارد باید تا پایان عمر دارو مصرف کند.

دکتر عصمت شبانی